Prawo europejskie

1. Prawo europejskie Opracowano na podstawie W. Siuda: „Elementy prawa dla ekonomistów”, Scriptum – Poznań 2006 WSZiM Sochaczew, październik 2006

2. Definicja (sensu largo): System prawny wszystkich europejskich (zachodnioeuropejskich) organizacji międzynarodowych Definicja (sensu stricto): 1. Prawo Unii Europejskiej lub 2. Prawo Wspólnot Europejskich (prawo wspólnotowe), tzn. prawo: Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej Wspólnoty Europejskiej (dawniej EWG) Prawo europejskieuwagi ogólne

3. Prawo europejskieuwagi ogólne • Prawo pierwotne: • Umowne prawo międzynarodowe • Dotyczące Wspólnot Europejskich, a w tym: • prawo pisane (przede wszystkim traktaty • założycielskie Wspólnot Europejskich • – umowy międzynarodowe między • członkami wspólnot) • prawo niepisane ( tzw. ogólne zasady • prawne oraz prawo zwyczajowe) • Prawo wtórne: • Prawo tworzone przez organy Wspólnoty

4. Prawo europejskieuwagi ogólne • Między prawem pierwotnym i wtórnym zachodzi • stosunek nadrzędności i podporządkowania. • Każdy akt prawny Wspólnoty musi mieć podstawę • w postaci upoważnienia zawartego w prawie • pierwotnym. • Akty prawa europejskiego (wspólnotowego) • zawierające normy powszechnie obowiązujące są • bezpośrednio skuteczne wobec obywateli i instytucji • państw członkowskich. • W razie kolizji przepisów prawa europejskiego i prawa • wewnętrznego, pierwszeństwo ma prawo europejskie.

5. Organy główne Parlament Europejski Rada Unii Europejskiej Komisja Europejska Trybunał Sprawiedliwości Trybunał Obrachunkowy Organy pomocnicze Komitet Regionów Komitet Ekonomiczno - Społeczny Prawo europejskieOrgany Wspólnot Europejskich(organy Unii Europejskiej)

6. Prawo europejskieOrgany Wspólnot Europejskich(organy Unii Europejskiej) • Organy Unii Europejskiej sprawują swe funkcje w odniesieniu do wszystkich Wspólnot. • Sporną kwestią jest charakter prawny stosunku między trzema Wspólnotami a Unią Europejską: 1- szy pogląd: Utworzenie Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht z 1.11.1993 r.) oznacza połączenie istniejących osobno Wspólnot 2 - gi pogląd: Unia Europejska jest tworem in statu nascendi (w trakcie powstawania) i dopiero kształtuje się w oparciu o Wspólnoty

7. Prawo europejskieParlament Europejski • Plenarne posiedzenia odbywa w Strasburgu • Składa się z 626 deputowanych, z których każdy reprezentuje wszystkie społeczeństwa Wspólnoty • Wyłaniany jest na 5 –letnią kadencję w wyborach powszechnych, bezpośrednich, przeprowadzanych w krajach członkowskich • Nie ma mocy stanowiącej a jedynie kompetencje opiniodawcze i kontrolne • Niektóre akty Wspólnoty wymagają jego zgody, np. przystąpienie nowego państwa

8. Kompetencje: Rada jest podstawowym decyzyjnym (stanowiącym) organem Unii Koordynuje politykę gospodarczą państw członkowskich Podejmuje decyzje w zakresie upoważnień zawartych w traktatach Skład: Ministrowie - po jednym z każdego państwa członkowskiego ( nie mogą być zastąpieni, np. przez wiceministrów) Skład Rady jest zmienny (w zależności od przedmiotu obrad delegowani są różni ministrowie) Rada Generalna – Rada obradująca w składzie ministrów spraw zagranicznych Rada Techniczna - Rada obradująca w składzie innych ministrów Prawo europejskieRada Unii Europejskiej

9. Przewodnictwo w Radzie Sprawowane jest przez kolejne państwa członkowskie w cyklach 6-cio miesięcznych Przewodniczącym Rady jest każdorazowo minister spraw zagranicznych państwa sprawującego przewodnictwo Sposób głosowania w Radzie Decyzje podejmowane są: - jednogłośnie (sprawy wymienione w traktatach o znaczeniu fundamentalnym) - kwalifikowaną większością (liczne sprawy, w których stosuje się tzw. system ważenia głosów) - zwykłą większością (pozostałe sprawy) Prawo europejskieRada Unii Europejskiej

10. Prawo europejskieKomisja Europejska ( Rząd Unii Europejskiej z siedzibą w Brukseli) Skład: • Komisję tworzy 25 komisarzy pochodzących ze wszystkich krajów członkowskich, powoływanych na 5 lat • Wyłaniana jest przez rządy państw członkowskich, które najpierw ustalają osobę przewodniczącego, a następnie, na podstawie jego opinii, pozostałych członków • Uzgodniony przez państwa członkowskie skład zatwierdza Parlament Europejski • Komisarze mają obowiązek działać w interesie Wspólnot ( nie mogą kierować się instrukcjami państw, których są obywatelami)

11. Prawo europejskieKomisja Europejska ( Rząd Unii Europejskiej z siedzibą w Brukseli) Kompetencje: • Inicjowanie polityki Wspólnot Europejskich • Reprezentowanie interesów Wspólnot w stosunkach z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi • Wykonywanie zadań przewidzianych w traktatach oraz rozporządzeń Rady Unii Europejskiej • Występowanie z inicjatywą prawodawczą do Rady Unii Europejskiej • Wydawanie aktów prawodawczych uzupełniających akty wydane przez Radę Unii Europejskiej Uchwały Komisji zapadają bezwzględną większością głosów

12. Prawo europejskie Trybunał Sprawiedliwości • Składa się z 15 sędziów powoływanych na 6 lat przez Radę Unii Europejskiej • Siedzibą Trybunału jest Luksemburg • Sędzią może być tylko obywatel państwa należącego do Unii • Częścią Trybunału jest tzw. Sąd I instancji powołany dla odciążenia Trybunału • Sędziowie Trybunału wybierają ze swego grona przewodniczącego • Podstawowym zadaniem Trybunału jest zagwarantowanie przestrzegania prawa europejskiego – traktatów i wydanych na jego podstawie aktów – przez jego wykładnię i zapewnienie jednolitego stosowania • Trybunał orzeka: - na posiedzeniach plenarnych, - w składach 3- osobowych - w składach 5- osobowych • Sędziów wspiera 8- śmiu tzw. Rzeczników Generalnych, których zadaniem jest przygotowywanie niezależnych opinii • Szczególną rolę odgrywa I-szy Rzecznik Generalny, powoływany przez Trybunał spośród rzeczników na 1 rok, którego zadaniem jest rozdział spraw oraz przygotowywanie wniosku końcowego z propozycją sposobu zakończenia sprawy

13. Prawo europejskie Trybunał Obrachunkowy • Powołany jest do sprawowania kontroli finansów Wspólnot Europejskich • Składa się z 15 członków mianowanych rotacyjnie przez Radę Unii Europejskiej na okresy 6-cio letnie, dysponujących immunitetem • Siedzibą Trybunału jest Luksemburg • Trybunał prowadzi kontrolę dochodów i wydatków Wspólnot przede wszystkim w oparciu o kryterium legalności (rzadziej - celowości i merytorycznej trafności) • Trybunał wspiera Parlament Europejski w sprawowaniu działalności kontrolnej (coroczne sprawozdanie Trybunału stanowi podstawę do udzielenia Komisji Europejskiej absolutorium z wykonania budżetu)

14. Prawo europejskieŹródła prawa europejskiego • Pojęcie źródła prawa ma na gruncie prawa europejskiego odmienne znaczenie niż w prawie wewnętrznym, np. polskim. • Źródło prawa wewnętrznego to akt normatywny zawierający normy abstrakcyjne – powszechnie obowiązujące, nie skierowane do konkretnego adresata. • Niektóre źródła prawa europejskiego mają odmienny, niekiedy bardzo specyficzny charakter.

15. Prawo pisane Traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich wraz z aktami Uzupełniającymi (umowy międzynarodowe między członkami wspólnot) Prawo niepisane ogólne zasady prawne prawo zwyczajowe Prawo europejskieŹródła prawa europejskiego Prawo pierwotne

16. Prawo europejskieŹródła prawa europejskiego Prawo pochodne Rozporządzenie Dyrektywa Decyzja Zalecenie i opinia Inne akty prawne

17. Prawo europejskieŹródła prawa europejskiego Rozporządzenie: • Jest aktem prawnym zawierającym normy prawne (nie odnosi się do konkretnego przypadku) • Rozporządzenie może wydawać Rada (także z udziałem Parlamentu lub Komisji) w ramach upoważnień wynikających z traktatów • Rozporządzenie ma bezpośrednią moc obowiązującą w państwach członkowskich ( nie wymaga aktów włączających je do systemu prawa wewnętrznego) • Obowiązuje zarówno organy wspólnotowe jak i państwa członkowskie oraz ich obywateli, osoby prawne i instytucje

18. Prawo europejskieŹródła prawa europejskiego Dyrektywa: • Nie znajduje odpowiednika w prawie wewnętrznym państw członkowskich • Kierowana jest wyłącznie do państw członkowskich, które zobowiązane są do wydana przepisów wewnętrznych odpowiadających treści dyrektywy • Wiąże państwo tylko co do celu, pozostawiając mu swobodę wyboru drogi • Władze i sądy państw członkowskich zobowiązane są dokonywać wykładni prawa wewnętrznego zgodnie z treścią dyrektyw • Dyrektywa nie zrealizowana w całości może działać bezpośrednio (osoba fizyczna lub prawna może powoływać się wobec państwa na jej treść) • Dyrektywy wydawane są przez Radę Unii Europejskiej, niekiedy wspólnie z Parlamentem • Dyrektywy skierowane do wszystkich państw członkowskich • Publikowane są w dzienniku urzędowym Wspólnot

19. Prawo europejskieŹródła prawa europejskiego Decyzja: • Dotyczy indywidualnych przypadków • Może być kierowana zarówno do osób fizycznych bądź prawnych jak i państw członkowskich ( w tym przypadku jest podobna do decyzji administracyjnej w prawie wewnętrznym) • Ma zazwyczaj również cechy dyrektywy, ponieważ jej wykonanie wymaga najczęściej zmian w prawie wewnętrznym • Decyzje mogą być zaskarżane do Trybunału Sprawiedliwości przez osoby fizyczne i prawne • Decyzje mogą nakładać na adresata zobowiązania pieniężne ( nie dotyczy to decyzji skierowanych do państw)

20. Zalecenie i opinia: Nie mają mocy wiążącej jednakże Sądy krajowe państw członkowskich powinny uwzględniać zalecenia informujące o wykładni prawa europejskiego Wydawane są gdy zachodzi taka potrzeba, szczególnie przez Komisję Europejską Inne akty prawne: nie są skatalogowane w doktrynie niektóre z nich wywołują skutki prawne, mogą więc być zaskarżane do Trybunału zaliczamy do nich: - rezolucje - uchwały – memoranda – projekty – komunikaty – decyzje budżetowe itd. Nazywane są nieoznaczonymi aktami prawnymi lub decyzjami sui generis Prawo europejskieŹródła prawa europejskiego