Podstawowe zasady organizacji łączności kryzysowej

1. Podstawowe zasady organizacji łączności kryzysowej • Warszawa, dnia 12.05.2011 • W. Giller

2. System radiowy W sytuacjach kryzysowych przedstawiciele administracji państwowej, służb ochrony ludności i ratownictwa potrzebują skutecznej i niezawodnej łączności, która zapewni im szybkie komunikowanie się i wymianę ważnych informacji. Wobec podatności łączności przewodowej na uszkodzenia w czasie występowania nadzwyczajnych zagrożeń konieczne jest utworzenie alternatywnego systemu łączności radiowej. Jest to system funkcjonujący na dwóch poziomach: • - Urząd Wojewódzki (Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego) - Powiatowe Centra Zarządzania Kryzysowego (PCZK), • - PCZK - Gminy (Gminne Centra Reagowania - GCR). System ten umożliwia przekazywanie informacji słownych, zbieranie informacji o stanie środowiska naturalnego lub zagrożeń, alarmowanie ludności oraz wymianę danych komputerowych. Wielkość plików nie może być jednak duża, gdyż transmisja danych na kanałach transmisyjnych o szerokości 12,5 kHz jest ograniczona i wynosi od 1200 do 9600 bit/s. Transmisja taka traktowana jest jako zastępczy środek przekazu informacji w przypadku braku możliwości wykorzystania środków przewodowych. System ten może wspomagać niżej opisane funkcje systemu ratownictwa i zarządzania kryzysowego Rola i znaczenie łączności

3. Kierowanie i wspomaganie Bezpośrednie i najskuteczniejsze działania w sytuacjach kryzysowych są realizowane na szczeblu lokalnym. Towarzyszą temu przekazywane drogą radiową następujące dane udokumentowane w formie plików tekstowych: • decyzje wykonawcze podejmowane na wyższym szczeblu, np. o rozdysponowaniu sił i środków ratowniczych, • uprawnienia podejmowania decyzji na miejscu wydarzeń, • wspomaganie podejmowania decyzji z wojewódzkich, powiatowych baz danych, • charakterystyki fizykochemiczne substytucji niebezpiecznych, prognozy meteorologiczne itp., • prognozy możliwego rozwoju wydarzeń. Wszystkie decyzje i informacje przekazywane drogą radiową na szczeblach kierowania powinny być automatycznie rejestrowane. Można to osiągnąć za pomocą urządzeń automatycznego zapisu rozmów telefonicznych i radiowych z rejestracją znaczników czasu. Współdziałanie na wszystkich szczeblach W trakcie reagowania na sytuację kryzysową lub w czasie usuwania jej skutków współdziałają ze sobą różne służby administracji, bezpieczeństwa i ratownictwa. W celu koordynacji działań wymagana jest wymiana informacji drogą radiową przede wszystkim pomiędzy takimi uczestnikami zdarzeń, jak: Państwowa Straż Pożarna, Ochotnicza Straż Pożarna, Policja, Pogotowie Ratunkowe. Łączność radiowa wykorzystywana jest również w celu skoordynowania uczestnictwa innych podmiotów biorących udział w działaniach kryzysowych, np.: Pogotowie Energetyczne i Pogotowie Gazowe, służby ochronny środowiska, służby wodno-kanalizacyjne, Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne, szpitale, służby PKP, wojsko, inne. Współpraca radiowa powinna być określona na podstawie z góry ustalonych zasad i sprawdzona w czasie ćwiczeń symulujących różne zagrożenia i scenariusze możliwych wydarzeń.

4. Monitoring i alarmowanie W celu szybkiego przeciwdziałania sytuacjom kryzysowym konieczne jest stworzenie na szczeblach wojewódzkim i powiatowym systemu monitoringu i alarmowania ludności. Realizowane jest to poprzez współpracę urządzeń radiowych wchodzących w skład Centrów Zarządzania Kryzysowego z lokalnymi systemami monitoringu, np.: radiowymi centralami monitoringu poziomu wód, radiowymi centralami monitoringu zagrożeń chemicznych oraz z centralami radiowego sterowania syrenami alarmowymi. Łączność powiadamiania na wszystkich szczeblach W przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej pojawia się potrzeba natychmiastowego powiadomienia osób funkcyjnych o zaistniałych zagrożeniach w trybie alarmowym. Może się to odbywać za pomocą: • radiotelefonu (alarmowe wywołanie), • lokalnego systemu przywoławczego (LSP) włączonego do systemu radiowego, • innych systemów łączności (np. za pomocą sieci GSM) W celu prawidłowego powiadamiania powinien być określony system sygnałów alarmowych jednoznaczny w interpretacji i prosty w działaniu.

5. Organizacja łączności radiotelefonicznej w Radiowej Sieci Zarządzania Wojewody Mazowieckiego na potrzeby zarządzania kryzysowego województwa mazowieckiego. Przykład systemu łączności radiowej Wojewódzkiego Centrum Zarządzania Kryzysowego • Składa się on z kilku radiowych sieci konwencjonalnych, pracujących w paśmie 160 MHz. Wykorzystane są tu nowoczesne radiotelefony umożliwiające transmisję mowy oraz transmisję danych w formie komunikatów, radiogramów itp. • W skład systemu wchodzą radiotelefony noszone, przewoźne, stacje bazowe (np. w Komendach Powiatowych Policji - KPP, Komendach Powiatowych Państwowej Straży Pożarnej - KP PSP. Pogotowiu Ratunkowym - POG, Gminnych Centrach Reagowania - GCR) i retransmisyjne, a także interfejsy telefoniczne (do połączeń z siecią telefoniczną poprzez centralę CT), Lokalne Systemy Przywoławcze (LSP), Moduły Transmisji Danych Komputerowych, Centrala Systemu Włączania Syren (RCA), Radiowe Systemy Włączania Syren (RSWS) i Monitorowania, Wielokanałowe Systemy Zapisu Korespondencji (WSZ).

6. Organizacja łączności radiotelefonicznej w Radiowej Sieci Zarządzania Wojewody Mazowieckiego na potrzeby zarządzania kryzysowego województwa mazowieckiego. Podstawowa łączność radiotelefoniczna w RSZWM realizowana jest za pomocą konwencjonalnej simpleksowej łączności na bazie: • Dwóch zdalnie sterowanych stacji bazowych zainstalowanych w lokalizacji Pałac Kultury i Nauki w Warszawie. Stacje te służą do podstawowej łączności radiotelefonicznej na terenie województwa. Zasięg ich łączności to ok. 60-100 km. • Czterech zdalnie sterowanych stacji bazowych dla części województwa znajdujących się poza zasięgiem ww. stacji bazowych które zostały zainstalowane w Sierpcu, Różanie, Siedlcach i Radomiu, co zapewnia pełne pokrycie łącznością radiotelefoniczną całego obszaru województwa, • Pięciu stacji retransmisyjnych zainstalowane w Warszawie, Sierpcu, Różanie, Siedlcach i Radomiu, co zapewnia pełne pokrycie łącznością radiotelefoniczną obszaru województwa, • Stacji bazowej zainstalowanej na stanowisku CZK MUW służącej do łączności lokalnej na terenie budynku MUW jak również do łączności poprzez stację retransmisyjną zainstalowaną w Warszawie, co zapewnia łączność do ok. 60 km,

8. Łączność odbywa się w kanałach wojewódzkim K1 i powiatowych K2, a w wypadku konieczności wydłużenia zasięgów w kanałach retransmisyjnych K5, K10-K13. Dodatkowo w celu ostrzegania wykorzystywane są kanały alarmowe K9. • Do koordynacji działań poszczególnych służb wykorzystywane jest kanał „kryzysowy” (K3) lub kanały „rezerwowe” K6 – K8 lub kanały własne poszczególnych uczestników zdarzenia kryzysowego.

9. Radiowa Sieć Zarządzania Wojewody MazowieckiegoTabela kanałów Radiowej Sieci Zarządzania Wojewody Mazowieckiego i ich przeznaczenie.

10. Przydział powiatów do stacji bazowych i retransmisyjnych

11. Zasięgi stacji bazowych i retransmisyjnych

12. Sprzęt radiotelefoniczny stosowany w Radiowej Sieci Zarządzania Wojewody Mazowieckiego • Radiotelefon Motorola GM360 VHF Radiotelefon Motorola GP360 VHF Konsola operatorska

13. KryptonimyPowiat Łosice

14. Systemy łączności uzupełniające i wspomagające system łączności województwa do działania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń Polowe systemy łączności przeznaczone są do zapewnienia skutecznej łącznoś­ci zarówno między uczestniczącymi w działaniach jednostkami ratowniczymi i współdziałającymi, jak również w relacjach miejsce zdarzenia-centrum zarządzania kryzysowego. Ich zadaniem jest zabezpieczenie łączności na obszarach nie posiadających infrastruktury telekomunikacyjnej lub tam, gdzie została ona zniszczona (np. wskutek powodzi, pożaru, trzęsienia ziemi, huraganów czy aktów terrorystycznych). Zaangażowane w działaniach nadzwyczajnych zagrożeń jednostki, ze względu na dynamiczny rozwój sytuacji są w ciągłym ruchu, przemieszczają się, z czego wynika konieczność zapewnienia łączności radiowej na obszarze o znacznej powierzchni. Dla sprawnego kierowania działaniami ratowniczymi, koordynowaniem tych działań i wspomaganiem zachodzić może również potrzeba rozwinięcia sieci telekomunikacyjnej, która powinna być powiązana z publiczną siecią telefoniczną lub/i z innymi sieciami. System spełniający powyższe wymagania powinien mieć budowę modułową, charakteryzować się łatwością zarówno transportu, jak i rozwinięcia go w dowolnym terenie. Nowoczesny polowy system łączności powinien posiadać następujące cechy: • elastyczna architektura: optymalne wielkości sieci, zastosowanie prostej redundancji, • wyczerpujący zestaw funkcji dla użytkowników tradycyjnych systemów PMR, dodatkowe funkcje zbliżone do funkcji dostępnych w sieciach komórkowych, • otwarta platforma dla integracji systemu: PABX, funkcje dyspozytorskie, lokalizacja pojazdów, odwołania do bazy danych, e-mail, transmisja obrazów, rejestracja rozmów, centrum dowodzenia, globalne zarządzanie siecią, • połączenie najnowszych osiągnięć w radiokomunikacji ruchomej i w technice komputerowej,

15. pełna zgodność ze standardem TETRA - TErrestrial Trunked Radio (wielu dostawców urządzeń). W skład systemu mogą wchodzić takiego urządzenia, jak: • stacja bazowa, • komplet radiotelefonów noszonych, • antena, kable antenowe, maszt teleskopowy z elementami mocującymi, • radiowa stacja przekaźnikowa, • cyfrowa centrala telefoniczna, • pulpit operatora, aparaty telefoniczne, • agregat prądotwórczy, • zestaw mobilnej cyfrowej linii radiowej. Podsystem łączności radiowej składający się ze stacji bazowej i radiotelefonów noszonych umożliwia uruchomienie sieci radiowej o ograniczonym zasięgu w miejscu zdarzenia. Zainstalowanie przekaźnikowej stacji radiowej pozwala na skuteczne rozszerzenie zasięgu do kilkudziesięciu kilometrów, w zależności od ukształtowania terenu i wykorzystywanego pasma częstotliwości. Polowa centrala telefoniczna umożliwia realizację połączeń między użytkownikami systemu oraz zapewnia dostęp do sieci telefonicznych. W zależności od potrzeb na miejscu zdarzenia do centrali dołączone mogą być aparaty stacjonarne (analogowe, cyfrowe), terminale umożliwiające transmisję danych oraz podsystem łączności bezprzewodowej pracujący w standardzie DECT. Radiolinia wchodząca w skład systemu umożliwia jego połączenie z publiczną siecią telefoniczną. W zależności od topografii terenu oraz częstotliwości może mieć zasięg kilkudziesięciu kilometrów.

16. Podsumowanie Możliwości technologiczne współczesnych systemów, urządzeń i środków łączności, które w ogólnym zarysie zostały przedstawione w artykule, dają skuteczne narzędzia dobudowy systemów łączności wiążących ze sobą różnych użytkowników, łącząc w sobie elementy techniki, organizacji i finansów. Możliwości techniczne to jednak nie wszystko, aby system wymiany informacji funkcjonował sprawnie. Najważniejszym elementem wpływającym na efektywność systemu łączności jest sprawnie działający system ochrony ludności (ratownictwa i zarządzania kryzysowego), a więc system o jasno sprecyzowanej strukturze funkcjonowania i kompetencjach poszczególnych jego komponentów. Wynika to z tego, że struktura takiego systemu jest nadrzędna wobec struktury systemu łączności. Bardzo istotnym czynnikiem jest również wiedza jego użytkowników o elementarnych zasadach organizacji łączności w różnych warunkach sytuacyjnych i możliwościach funkcjonalnych sprzętu łączności przez nich wykorzystywanego. Zaprezentowany w opracowaniu system łączności z wykorzystaniem opisanych środków technicznych, którego podstawą są alternatywne rozwiązania wzajemnie się uzupełniające, zapewnia wojewodzie pełną informację o aktualnej sytuacji w województwie, co pozwala mu na podejmowanie właściwych i skutecznych decyzji w zakresie kierowania i koordynacji zarządzaniem kryzysowym zarówno w sytuacjach „normalnych”, jak i w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń. W chwili obecnej najlepszym rozwiązaniem, jeśli chodzi o system łączności ratownictwa i zarządzania kryzysowego na terenie kraju, byłby system łączności radiowej w standardzie TETRA, z którym wiązane są ogromne nadzieje. Jednak z analizy przeprowadzonej przez Instytut Łączności w Miedzeszynie wynika, że wymagałoby to ogromnych nakładów finansowych (ok. 4 mld euro), co nie rokuje szybkiego wprowadzenia. Dlatego zaprezentowane w niniejszym opracowaniu rozwiązania organizacyjno-funkcjonalne systemu łączności województwa, wykorzystującego jako jeden z podsystemów łączności system łączności radiotelefonicznej, tzw. konwencjonalnej, działającej w paśmie częstotliwości 160 MHz

17. (a więc pasma, z którego korzystają prawie wszystkie podmioty ratownictwa i zarządzania kryzysowego), mogą skutecznie funkcjonować do czasu wprowadzenia systemu TETRA, a później być wykorzystane jako rozwiązania rezerwowe (alternatywne) w przypadku np. zniszczenia infrastruktury technicznej systemu głównego w wyniku jakiegoś nadzwyczajnego zdarzenia (katastrofy naturalnej, aktu terroru itp.). Ponadto uważa się, że przedstawione w [1] wymagania stawiane systemom łączności województwa i ich funkcjonowanie w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń, czynniki determinujące funkcjonowanie systemów łączności wspomagających procesy zarządzania kryzysowego, jak i przykładowe rozwiązania organizacyjne - funkcjonalne zaprezentowane w niniejszym artykule powinny być brane pod uwagę podczas opracowywania planów łączności województwa na wypadek nadzwyczajnych zagrożeń. Przy opracowywaniu planów reagowania kryzysowego w województwach należy w związku z tym rozwiązać wiele istotnych problemów prawno-organizacyjnych, z których najważniejsze to: • zapewnienie zgodności przyjętych struktur systemów łączności w czasie działań rutynowych i działań w sytuacjach szczególnych zagrożeń ze strukturami organów zarządzania kryzysowego, • określenie wpływu czynników nadzwyczajnych zagrożeń na funkcjonowanie systemu łączności (czynniki te, jako jeden z celów badań, zostały częściowo zidentyfikowane i zaprezentowane w opracowaniu), • zbilansowanie potrzeb informacyjnych w celu określenia wymaganej przepustowości systemu łączności w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń (identyfikacja tych potrzeb była również jednym z celów przeprowadzonych badań), • właściwa organizacja systemu łączności integrującego wszystkich uczestników działań kryzysowych.

19. Organizacja łączności w SWA i obsługa sprzętu • Łączność w SWAwojewództwa mazowieckiego jest organizowana przy wykorzystaniu technicznych środków łączności przewodowej i bezprzewodowej. • Zasadniczą (podstawową) siecią łączności w SWA jest Sieć Radiowa Zarządzania Wojewody Mazowieckiego. Pozostałe systemy łączności należy traktować jako rozwiązania wspomagające i dublujące. • Zasady pracy w Sieci Zarządzania Wojewody Mazowieckiego zostały określone w „REGULAMINIE PRACY SIECI RADIOWEJ ZARZĄDZANIA WOJEWODY MAZOWIECKIEGO”. • Do ostrzegania i alarmowania ludności wykorzystuje się: - scentralizowane systemy alarmowe miast sterowane radiowo;- pojedyncze syreny alarmowe nie wchodzące w skład scentralizowanych systemów alarmowych;- rozgłośnie radiowe i ośrodki telewizyjne;- urządzenia nagłaśniające stacjonarne i na pojazdach;- inne dostępne urządzenie mogące służyć temu celowi. • Urządzenia alarmowe sterowane radiowo utrzymuje się w stałej gotowości do działania. • Za utrzymanie, sprawność i konserwację urządzeń alarmowych odpowiedzialni są Szefowie OC Powiatów, Miast (Gmin), na których terenie te urządzenia zostały zainstalowane.

20. ZARZĄDZENIE Nr 357 WOJEWODY MAZOWIECKIEGO SZEFA OBRONY CYWILNEJ WOJEWÓDZTWA Z dnia 23 października 2009 r. w sprawie organizacji wojewódzkiego Systemu Wykrywania i Alarmowania na terenie województwa mazowieckiego. Na podstawie: art. 17 ust. 6 i 7, art.l38 ust. 3 ustawy z dnia 21listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z dnia 2004 r. Nr 241 poz. 2416 z późniejszymi zmianami), § 3 pkt. 6 i 7 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin (Dz. U. Nr 96, poz. 850)1, art. 16 ust. 2 pkt. 3 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007r. 0 zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89 poz. 590/1 § 4 pkt.1 lit. d oraz § 10 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 października 2006r. w sprawie systemów wykrywania skażeń i właściwości organów w tych sprawach (Dz. U. Nr 191, poz. 1415

21. Charakterystyka łączności kryzysowej: • system współdziałania OC; • system powiadamiania ludności OC; • system kierowania OC; • centra zarządzania kryzysowego; • ruchome węzły łączności; • elementy struktury łączności cywilnej wykorzystywane na potrzeby organizacji łączności kryzysowej podczas klęsk żywiołowych • możliwości wykorzystania środków łączności w zależności od charakteru działań ratowniczych; Praca na radiotelefonach stosowanych w strażach pożarnych, obronie cywilnej. R. Stefaniuk; W. Giller • przepisy prowadzenia korespondencji radiowej w sieciach straży pożarnej, obronie cywilnej; • nawiązywanie łączności; • zwroty i skróty stosowane podczas pracy na radiostacji;