MEDYA’DA ÖNYARGI VE PROPOGANDA NASIL SAPTANIR?

1. MEDYA’DA ÖNYARGI VE PROPOGANDA NASIL SAPTANIR? Dr. Richard Paul Ve Dr. LindaElder (www.criticalthinking.org) Eleştirel Düşünme Kurumu Çeviren: Merih Bektaş FİDAN

2. Sunum Haritası • Yaklaşık 60 dakika • Slaytlarla ve görsel aktarım. • Bitiş soru cevap

3. Medya Nedir? TV Radyo Gazete İnternet Sosyal Paylaşımlar Reklamlar Vs.vs….

4. Eylül 1955

6. Medya’nın bize etkisi nedir? • KAD –Medya ilişkisi ?

7. İnsanları kendi düşünce yapısına göre bilgilendiren özelliği vardır. • Medya insan düşünce yapısını şekillendiren bir yapıya sahiptir. • İnsanları yönlendirme özelliği vardır. • İnsanları kışkırtan ya da sakinleştiren bir yapıya sahiptir. • Bu kısmı değiştir, tamamla ve derle

8. Medyanın amacı nedir? • Medya: Kitleleri ikna ve halkı manipüle (yönlendirme) etme sanatıdır. Kitle nedir, psikolojisi nedir, gücü nedir, insanları kitleden nasıl uzak tutabiliriz, vs ..bilmek zorundayız(Baraj patlaması, sel…)

9. Yorumlayalım.

10. Yazılı Basının Mantığı İle İlgiliDoğru Sandığımız Yanlışlar

11. 1- Haberlerin çoğu ,bağımsız bir araştırmacı gazetecilik anlayışıyla yapılmaktadır.

12. 2-Haber yapıcıları, yalnızca gerçekleri yazar ve yazılanlar hakkında herhangi bir sonuca varmazlar. • (Doğrular arasında verilen yanlışlar…)

13. 3-Haber yaparken, gerçeklerle düşünceler birbirinden açık bir şekilde ayırt edilir.

14. 4-Ortada gözle görülür bir gerçeklik vardır.

15. 5-Sıradışışeyler haber olup, sıradan şeyler haber değildir.

16. -Olup bitenlerin % ? ‘ı haber olur?-Haber olan bir gerçeğin % ?’ ını bilirsiniz? • Cevap: % 1’ den daha azı haber olur. • Haber olanların da, gerçeklerinin % 50 den fazlasını bilmeyiz.

17. 1 milyon nüfuslu ……. ilinde 100-150 kişilik bir grubun çıkarttığı olayı, TV(ler)den izleyenler ……… ilinin her yerinin savaş alanına döndüğünü sanır (öyle inanır). Oysa bitişik mahallede yaşanların olaydan haberi bile yoktur... Doğan K.

18. DOLAYISI İLE: • -Bu makalede atlanan şey nedir? • -Burada farklı gerçeklikleri de bilseydik acaba nasıl düşünürdük? • -Bu makale yazarın aksine düşünen bir bakış açısıyla yazılsaydı nasıl olurdu? SORULARINI SORMALIYIZ. • Buradan medyanın “ne demediğini “ bulabiliriz.

19. Örnekler • Kölelik ABD ‘de yaygın durumda iken, medya bunu “doğal” bir şeymiş gibi yansıtmıştır. • Irak’ta işkence gören insanların çıplak ve aşağılanmış fotoğrafları, ABD basının iç sayfalarında ancak yer bulabilmiştir. • Ülke atletleri madalya kazandığında, bu olay, madalya kazanılmayan karşılaşmalar önemli değilmiş gibi sunulur.(Halkın zaferlere ihtiyacı vardır.)

20. Kamuoyu Önyargısı • Kamuoyu:”Bizimle aynı görüşte olan medya objektif, olmayanlar önyargılıdır.” • Hakim anlayışlar, liberal eklemlerle verilince yalnızca liberaller objektif olarak kabul eder. muhafazakar bir söylem içinde sunulunca bu sefer de yalnızca muhafazakarlar tarafından objektif görülürler.

21. “Hakim Ülke” İdeolojisi • Tüm dünyada medya , olayları dünyaya hakim ülkenin ideolojisinin doğruluğunu ortaya koymak ya da bunu ima etmek anlamında sunar. • Ulusal ve kültürel önyargıları nasıl farkedip anlayabileceğimizi öğrenmek zorundayız. • Dost ülkelerde olanlar , en sıcak şekilde verilir, düşman ülkeler hakkında yazılan olumsuz hikayeler çok popülerdir ve düzenli olarak üretilip ortay atılır.

24. Nesnellik(Objektiflik/Tarafsızlık) • Kolay mıdır?

25. Biz planlarız... Onlar gizlice kurgular. • Biz zekiyiz...onlar içten pazarlıklı.

26. Biz strateji oluştururuz....Onlar komplo teorisi... • Bizde suçlananlar var. Onlarda ise fanatikler.

27. Biz gururluyuz.. Onlar kibirli. • Biz uzun vadeliyiz... Onlar şaşalı ve gürültülü.

28. Biz kendimizi savunmak için silah yaparız....Onlar bizi tehdit etmek için. • Biz müdahale ederiz.... Onlar istila.

29. Biz özgürlük savaşçılarıyız... Onlar terörist. • Biz anlaşmaları, geçersiz oldukları zaman çiğneriz...Onlar ise sorumsuz, güvenilmez oldukları ve ahlaki (etik) olmadıkları için anlaşmaları çiğnerler.

30. Medya şunu çok iyi bilir:… • İnsanların birçoğu, düşüncelerinin gelişmesi ve sağlıklı düşünce ile ilgilenmezler. • İnandıkları şeylerin ve değerlerinin övülerek onaylanmasını isterler. Futbol taraftarları gibi…

31. Haberleri eleştirel bir şekilde okumalıyız. • Hangi haberler , niçin ön sayfada verilir ? • Hangileri iç sayfada , küçük puntolarla verilir.

32. Hangi bilgiler ve niçin sümenaltı edilir ?

33. Hangi bakış açısına öncelik tanınıyor?

34. Hangi görüşler üstünkörü geçiliyor ya da hafife alınıyor?

35. Olumsuz yansıtılan görüşlere (konuyu en zeki şekilde anlayanlara) nasıl ulaşabilirim?

36. Eleştirel Bir ‘Haber’ Alıcısı Olmanın Aşamaları • 1) ‘Haber Yapımındaki’ temel anlayışın ne olduğunu bilin. (Amaç eğitmek, tüm tarafları adil bir şekilde temsil etmek değildir.) Sadece haber mi; yoksa aynı zamanda operasyon-yönlendirme-tahrik-duygusallıkların kulanılması-yanıltma-yalan-hedef saptırma-oyalama…mı?

37. 2.Karşınızdakinin haber yapma mantığını kullanın, haberleri önce çözümleyerek parçalayın sonra onları farklı bir bakış ve anlayışla tasavvur ederek ‘yeniden kurun.’

38. Detay ne? Şok ne? Kaynak neresi?Haberdeki Amaç ne?Haber ne diyor?Haber ne demek istiyor?

39. Reklamcılara Duyarlılık • Medya, reklamcılarıkızdıracak haberlerden kaçınır, ya da onları vermez. • Örneğin, bir yandan tam safya ……… marka otomobil reklamını yaparken, diğer yandan o otomobili pazarlayan ………Grubunu eleştirecek, zor durumda bırakacak, işini aksatacak , borsa değerini düşürecek …. Haber vermez. • Örneğin, bir yanda tam sayfa reklam vardır, iç sayfalarda da “haber reklamlar: şu arabanın şu modeli de çıktı , az yakıyor çok kaçıyor” gibi. • BESLENME KAYNAĞI ÇOK ÇOK ÖNEMLİ…

40. Hükümete Duyarlılık Zamlardan sonra hükümet destekli haberler..

41. Nankörlük etmeyin!…

43. Güç Odaklarının Çıkarlarına Duyarlılık • Üretim, iletişim, tarım, silah yapımı, havacılık,inşaat sektörü, bankacılık, oto sektörü, sigorta, eğlence gibi güçlü endüstrilerin tümü günlük haberleri kendi ilgi ve menfaatleri doğrultusunda şekillendirir. • Dini gruplar, profesyonel gruplar, sendikalar ve diğer organize gruplar da kendi çıkarlarına yatırım yaparak yoğun bir şekilde haberleri kendi ilgilerine göre şekillendirmeyle uğraşırlar.

44. Rakiplere Duyarlılık • Medya ,diğer medyanın geçtiği konular ışığında haber yapar. • Büyük haber ajansları bir öyküye ‘büyük haber” muamelesi yaparsa, diğerleri de tipik olarak” gündemi takip edemiyor olmamak” için aynı konuyu gündeme eşit derecede taşırlar. • Medyanın çoğu , lider medyayı bir “sürü mantığıyla” takib eder. • Ülkede ulusal ve uluslararası gündem gazeteden gazeteye çok az değişir.

45. ‘Yeniliğe’ ve ‘Gösterişe’ Olan (SANSASYON’A)Önyargı • Bir yanda büyük bir banka milyonlarca müşterisiden düzenli masraf alınca milyonlarca dolar çalmış olur. Fakat böyle bir uygulama haberlerde geçmez bile. Öte yanda bir banka hırsızı 10 bin dolar çalsa, bu gündeme oturur. • Yeryüzünde her gece milyonlarca çocuk yatağa aç giderken, bu haber olmaz. Fakat bir okul yemek olarak havyar çıkarsa, bu haber olur. • Kadınlar ve çocuklar her gün uluslararası köle ticareti yoluyla satılınca haber olmaz, fakat yalnızca bir kaçakçı teknesi yakalanınca , bu haber olur.

46. Ne yapmalıyım? • Alternatif Bilgi Kaynaklarını Bulma • Bağımsız bir Düşünen Olma • Önemsenmemiş, Görmezden Gelinmiş ya da Haber Yapılmamış Haberler arama.

47. PROPOGANDA YAKALAMA TEKNİKLERİ NELERDİR? • 1-Haberin nereden verildiği

48. 2-Haberin verilme sıklığı

49. 3-Haberin kaç yayında birden kopyala-yapıştır işlendiği(Haziran örneği)

50. 4-Habere konu olayın yaşandığı zaman