dr Jolanta Łodzińska UKSW Warszawa

1. Typowe zagrożenia zawodowe oraz ich konsekwencje w toku pracy pielęgniarki. Działania prewencyjne w tym zakresie.V Krajowa Konferencja Pielęgniarek Medycyny Pracy w Gdańsku dr Jolanta Łodzińska UKSW Warszawa

3. RYZYKO ZAWODOWE prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. §39 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r., Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

4. Definicja i charakterystyka zagrożeń zawodowychPodział na bodźce występujące w środowisku pracy pozwala na rozróżnienie (zgodnie z definicjami przyjętymi w Polskich Normach) trzech rodzajów czynników: Czynników uciążliwychCzynników szkodliwychCzynników niebezpiecznych

5. Klasyfikacja niebezpiecznych i szkodliwych czynników • Fizyczne • Psychospołeczne • Biologiczne • Chemiczne

6. Czynniki uciążliwe Czynnik uciążliwywystępujący w procesie pracy – czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do zmęczenia, rozdrażnienia. To czynniki, których oddziaływanie na pracownika może być przyczyną złego samopoczucia lub nadmiernego zmęczenia, które nie prowadzi jednak do trwałego pogorszenia stanu zdrowia. Mogą one jednak prowadzić do dłuższej nieobecności pracownika z powodu choroby i obniżenia wydajności.

7. Czynniki szkodliwe Czynnik szkodliwywystępujący w procesie pracy, to czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia (choroby zawodowej). W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków – czynnik szkodliwy może stać się czynnikiem niebezpiecznym.

8. Czynniki niebezpieczne • Czynnik niebezpieczny występujący w procesie pracy, to czynnik, którego oddziaływanie na pracujących prowadzi lub może prowadzić do urazu (wypadku w pracy).

9. Środowisko pracy Jest to zbiór indywidualnych wyobrażeń o środkach zaspokajających potrzeby każdego z Nas, źródłem wymagań. Ich spełnienie w oczach jednostki jest niezbędne do realizacji własnych celów, dążeń i pragnień. Skutki niedopasowania objawiają się w wydajności i jakości pracy.

10. Czynniki stresogenne środowiska pracy pielęgniarki

11. Personel pielęgniarski jest narażony w swoim środowisku pracy na występowanie wielu zagrożeń. Niejednokrotnie są one powiązane ze sobą i nakładają się na siebie. Czynniki niebezpieczne oddziaływujące na organizm ludzki mogą powodować uraz i/lub być przyczyną wypadku przy pracy.

12. Czynniki środowiska pracy • Fizyczne • hałas • drgania (wibracja) • promieniowanie (jonizujące, podczerwone, nadfioletowe, laserowe) • pole elektromagnetyczne • elektryczność statyczna • pyły przemysłowe • czynniki niebezpieczne mogące prowadzić do urazów: • ostre oraz wystające elementy i krawędzie • Chemiczne • w zależności od możliwych skutków i rodzaju ich działania: • toksyczne • drażniące • uczulające • rakotwórcze • mutagenne • upośledzające funkcje rozrodcze • w zależności od sposobów wchłaniania: • przez drogi oddechowe • przez skórę i błony śluzowe • przez przewód pokarmowy

13. Czynniki środowiska pracy cd. • Biologiczne • mikroorganizmy • bakterie • wirusy • grzyby • pierwotniaki • substancje wytwarzane przez mikroorganizmy • toksyny • alergeny • makroorganizmy • rośliny • zwierzęta   • Psychofizyczne • obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne) • obciążenie nerwowo-psychiczne: • obciążenie umysłu • obciążenie lub niedociążeniepercepcyjne • obciążenie emocjonalne • kontakty interpersonalne

14. Czynniki związane z przemieszczaniem się ludzi: - śliskie, mokre, nierówne nawierzchnie, odklejona wykładzina, płytka terakoty lub jej brak, - możliwość wystąpienia urazów w wyniku poślizgnięcia się, potknięcia i upadku zwłaszcza w sytuacjach udzielania pomocy w nagłych przypadkach, - zagrożenie zakłuciem ostrymi narzędziami, igłami, stłuczonym szkłem, skaleczenie ostrą krawędzią, - możliwość urazów w wyniku ukłucia, przecięcia, przekłucia

15. Czynniki związane z przemieszczaniem się ludzi cd. : - zagrożenie poparzeniem na skutek zbyt wysokiej lub zbyt niskiej temperatury- gorące urządzenia sterylizacyjne, gazy, podgrzewarki do płynów, itp., - zagrożenia porażenia prądem elektrycznym w przypadku użytkowania wadliwie działającego lub uszkodzonego sprzętu, - źle umocowany sprzęt lub aparatura medyczna daje możliwość urazów: głowy, nóg, stóp poprzez spadające przedmioty,

16. Czynniki związane z przemieszczaniem się ludzi cd. : • stosowanie substancji chemicznych • płyny i środki do dezynfekcji, sterylizacji, odkażania - możliwość ostrego zatrucia, • podnoszenie ciężarów: pacjenci, sprzęt medyczny, leki (płyny infuzyjne) - możliwość wystąpienia nagłego zespołu bólowego pleców, wypadnięcia lub przemieszczenia dysku w kręgosłupie

17. Czynniki fizyczne • promieniowanie jonizujące, laserowe, • pole elektromagnetyczne, • kontakt z urządzeniami podłączonymi do prądu o wysokim napięciu (diatermia, monitory ekranowe, aparaty do znieczulenia, koce grzewcze, pompy infuzyjne), • hałas,

18. Czynniki fizyczne cd. • klimatyzowane pomieszczenia, - nieodpowiednia temperatura pomieszczeń i sal chorych, - oświetlenie naturalne i sztuczne.

19. Czynniki chemiczne - kontakt bezpośredni z rozlanymi, rozsypanymi, wyciekającymi substancjami chemicznymi - możliwość zatrucia, - opary i gazy uwalniane w procesie mieszania nieznanych substancji,

20. Czynniki chemiczne cd. • mydła, detergenty, środki do dezynfekcji- w wyniku częstego z nimi kontaktu możliwość wystąpienia podrażnień, uczuleń i stanów zapalnych skóry, - aerozole płynów myjących i czyszczących- możliwość wystąpienia podrażnienia spojówek, błony śluzowej nosa i gardła,

21. Czynniki chemiczne cd. - lateks - rękawiczki- możliwość uczulenia (wstrząs, zapalenie skóry, napad duszności- astmy) w zetknięciu się z rękawiczkami lub innymi materiałami zawierającymi lateks

22. Lateksowe zapalenie skóry

23. Czynniki biologiczne Możliwość zakażenia w wyniku kontaktu bezpośredniego z: - krwią, płynami ustrojowymi i tkankami zakażonych pacjentów, • mikroorganizmy chorobotwórcze – możliwość zakażenia w wyniku kontaktu bezpośredniego z chorym lub podopiecznym (kontakt z osobami chorymi na gruźlicę, prątkującymi, • chorymi na świerzb i innymi chorobami zakaźnymi),

24. Czynniki biologiczne cd. - mikroorganizmy chorobotwórcze przenoszone drogą naruszenia ciągłości tkanek: WZW typu B i C, wirus HIV.

25. Czynniki psychiczne - wielogodzinny udział w opiece nad pacjentem i stała kontrola podstawowych parametrów życiowych, - asystowanie i instrumentowanie w czasie zabiegu operacyjnego, - praca wykonywana przez wiele godzin w wymuszonej pozycji ciała, - nadmierny wysiłek przy przenoszeniu pacjenta ze stołu operacyjnego na łóżko, podczas podnoszenia, podciągania podopiecznego,

26. Czynniki psychiczne cd. - bezpośredni kontakt z ludźmi przewlekle i nieuleczalnie chorymi, - narażenie na agresywne zachowanie podopiecznych na skutek urazów i zmian chorobowych, - konieczność pracy z różnymi zespołami lekarzy, jak i koleżanek pielęgniarek, • praca zmianowa, • praca w porze nocnej,

27. Czynniki psychiczne cd. - warunki pracy- podopieczni w bezpośrednim i/lub nagłym stanie zagrożenia życia i/lub zdrowia, - przeciążenie pracą związane z: absencją chorobową, sezonem urlopowym, minimalnym zatrudnieniem personelu, - niedostateczne wyposażenie stanowisk pracy w sprzęt i aparaturę medyczną, preparaty do dezynfekcji, - występowanie konfliktów interpersonalnych,

28. Czynniki psychiczne cd. - rozwiązywanie dylematów moralnych, - częste narażenie na konflikty, - nierzadkie konfrontowanie posiadanych cech osobowości i kompetencji, - ryzyko popełnienia błędu, • niskie wynagrodzenie za pracę, - ciągła gotowość do działania, w każdym miejscu i o każdej porze dnia i nocy na terenie przychodni, szpitala.

29. Inne obciążenia związane z wykonywaną pracą - zmęczenie, - dolegliwości bólowe ze strony układu kostno- mięśniowo- stawowego, - częste przeziębienia i infekcje, - żylaki kończyn dolnych, - bóle i zawroty głowy, • zaburzenia snu, - zaburzenia hormonalne- trudności z zajściem w ciążę, jak i donoszenie jej do rozwiązania, - zaburzenia ze strony układu pokarmowego, - zaburzenia ze strony układu krążenia: nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, - wypalenie zawodowe.

30. Materiały informacyjne dla sektora opieki zdrowotnej Więcej na: www.pip.gov.pl

31. To wszystko może prowadzić do powstania zespołu wypalenia zawodowego

32. Konsekwencjami wypalenia zawodowego w przypadku zespołupielęgniarskiego jest: - zanik entuzjazmu do pracy, - niestabilność uczuciowa, - niedostateczne wykorzystanie posiadanej wiedzy i umiejętności, - uczucie utraty tego, co stanowiło atrakcyjne wyzwanie, - poczucie przymusu przy wykonywaniu dotychczasowych zajęć,

33. Konsekwencje wypalenia zawodowego cd. - zwlekanie lub odwlekanie dotychczas łatwo wykonywanych czynności, - irytacja z powodu drobnych odchyleń od oczekiwań w zachowaniu pacjentów i ich rodzin lub zespołu terapeutycznego, - przenoszenie niezadowolenia z sytuacji z pracy do domu, rodziny, towarzystwa, - zwiększanie dystansu fizycznego wobec podopiecznego lub zespołu terapeutycznego, - unikanie pracy poprzez branie zwolnień lekarskich, - przekonanie o daremności i bezsensowności podejmowanych działań terapeutycznych i pielęgnacyjnych, - skrajne reakcje na zachowania naszych podopiecznych i ich rodzin.

34. Praca w tak trudnych warunkach może powodować: - obniżenie progu tolerancji na trudne sytuacje i zdarzenia, - obniżenie oceny samego siebie, - nasilenie potrzeb takich jak: * dominacja jako kompensata obciążenia psychicznego wypływającego z braku poczucia kontroli nad procesem leczenia i pielęgnowania, * prestiżu i uznania.

35. Sposobami radzenia sobie ze stresem i przeciwdziałanie wypalaniu zawodowemu może być: - emocjonalne dystansowanie się, - bycie asertywnym, - prowadzenie odpowiedniego stylu życia, - kierowanie się optymizmem i humorem. Tego można się nauczyć!

36. Pracodawcy mają obowiązek zarządzania stresem związanym z pracą zawodową zgodnie z Dyrektywą ramową 89/391/EWG dotyczącą zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy w UE. Dyrektywa ta i związane z nią przepisy, które są konieczne na poziomie państw członkowskich, zdecydowanie plasują stres związany z pracą w obszarze prawnym bezpieczeństwa i higieny pracy.

37. Działania profilaktyczne - planowanie i realizacja cyklicznych szkoleń dla stałego personelu, - przestrzeganie zasad, norm, procedur, standardów obowiązujących w danej placówce, - okresowa kontrola stanu technicznego urządzeń i aparatury medycznej, - przestrzeganie przepisów BHP i P/POŻ - stosowanie środków ochrony indywidualnej, - przestrzeganie czasu pracy i norm zatrudnienia, - nadzór inspektora ochrony radiologicznej, - oznaczenie stref ochronnych, - profilaktyczne badania lekarskie.

39. Dziękuję za uwagę