1 / 57

WYKŁAD 6 ŚRODKI PSYCHOSTYMULUJĄCE I ICH WPŁYW NA ORGANIZM CZŁOWIEKA

WYKŁAD 6 ŚRODKI PSYCHOSTYMULUJĄCE I ICH WPŁYW NA ORGANIZM CZŁOWIEKA. ŚRODKI PSYCHOSTYMULUJĄCE (PSYCHOPOBUDZAJĄCE). Definicja wpływu psychopobudzającego: niespecyficzne wzbudzenie funkcji psychicznych, rozumianych jako nasilenie stanów czuwania, hamowanie senności, polepszenie nastroju

whistler-zachery
Download Presentation

WYKŁAD 6 ŚRODKI PSYCHOSTYMULUJĄCE I ICH WPŁYW NA ORGANIZM CZŁOWIEKA

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. WYKŁAD 6ŚRODKI PSYCHOSTYMULUJĄCE I ICH WPŁYW NA ORGANIZM CZŁOWIEKA

  2. ŚRODKI PSYCHOSTYMULUJĄCE (PSYCHOPOBUDZAJĄCE) • Definicja wpływu psychopobudzającego: • niespecyficzne wzbudzenie funkcji psychicznych, • rozumianych jako nasilenie stanów czuwania, • hamowanie senności, polepszenie nastroju • powyższe reakcje mogą wystąpić po stosowaniu • leków cholinolitycznych • inhibitorów monoaminooksydaz • hormonów steroidowych • leków psychoenergizujących • używek • substancji o działaniu halucynogennym

  3. ŚRODKI PSYCHOSTYMULUJĄCE (PSYCHOPOBUDZAJĄCE) • nie do końca wyjaśniony mechanizm działania • niehomogenna grupa związków ze względu na budowę • chemiczną i spektrum efektów ośrodkowych • zasady przynależności do tej kategorii są płynne • i trudne do jednoznacznego określenia • środki psychopobudzające wywołują uzależnienie • psychiczne

  4. ŚRODKI PSYCHOSTYMULUJĄCE (PSYCHOPOBUDZAJĄCE • Podział substancji psychostymulujących: • pochodne fenyloetyloaminy • kokaina • fencyklidyna • metyloksantyna • nikotyna

  5. GRUPA AMFETAMIN • pochodne fenyloetyloaminy • należą tutaj: • D-AMFETAMINA DEPRENYL • METAMFETAMINA FENIPRAZYNA • EFEDRYNA PROPYLHEKSEDRYNA • CHLORFENTERMINA • FENFLURAMINA MAZINDOL • DEKSFENFLURAMINA KOKAINA • FENMETRAZYNA • METYLFENIDAT • DEKSAMFETAMINA • TRANYLCYPROMINA

  6. GRUPA AMFETAMIN amfetamina metamfetamina metylofenidat efedryna

  7. GRUPA AMFETAMIN fenfluramina deprenyl mazindol kokaina

  8. EFEKTY SUBSTANCJI PSYCHOSTYMULUJĄCYCH • podobne spektrum działania na psychikę • podobne działanie na pozostałe funkcje organizmu, • głównie układ krążenia • efekty psychotropowe • efekty niepożądane np. omamy dotykowe • robaki pod skórą w toksycznych psychozach po • amfetaminie i kokainie

  9. AMFETAMINA • zsyntetyzowana na początku XX wieku, jako alternatywa dla efedryny • stosowana jako środek kurczący naczynia błony śluzowej nosa, w objawowym leczeniu astmy oskrzelowej, narkolepsji i w chorobie Parkinsona • na przełomie lat 50 i 60 zdano sobie sprawę, że uzależnia psychicznie i stanowi zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu

  10. AMFETAMINA • typowa amina sympatykomimetyczna o działaniu • pośrednim • nasila uwalnianie DA, NA i 5-HT • blokuje ich wychwyt zwrotny • hamuje aktywność monoaminooksydaz A i B • wzrost stężenia monoamin w szczelinie synaptycznej • osłabienie procesu ich inaktywacji przez wychwytywanie zwrotne i rozkład enzymatyczny • nasilenie oddziaływania katecholamin na receptory DA

  11. MECHANIZM DZIAŁANIA AMFETAMINY

  12. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • Hipotezy: • nasilenie aktywności układu DA w strukturach limbicznych jest bezpośrednio związane z działaniem euforyzującym, a zatem i uzależniającym amfetamin • pobudzenie unerwienia DA zwojów podstawy mózgu jest odpowiedzialne za aktywację psychomotoryczną, stereotypię ruchową i inne czynności kompulsywne

  13. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • OŚRODKOWE DZIAŁANIE AMFETAMIN • działanie anorektyczne – nasilenie transmisji 5-HT w bocznej części podwzgórza i stymulacja ośrodka sytości • pobudzenie aktywności DA i NA w układzie nigrostriatalnym – regulacja aktywność motoryczną i napięcie mięśniowe • pobudzenie aktywności DA i NA w układzie limbicznym i korze przedczołowej – procesy kojarzeniowe i emocjonalne

  14. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • pobudzenie aktywności DA i NA w tworze siatkowatym pnia mózgu – podtrzymanie stanu aktywności mózgu • desynchronizacja zapisu korowego EEG • pobudzenie psychiczne z przyspieszeniem procesów reakcji na bodźce • zniesienie odczucia zmęczenia i przejściowy wzrost koncentracji • bezsenność ze spłyceniem redukcją faz snu wolnofalowego i paradoksalnego

  15. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • amfetaminy nie polepszają wydolności psychicznej i fizycznej organizmu • ich „pozytywne efekty” to głównie wynik wpływu euforyzującego, przejściowego polepszenia samopoczucia • i utraty samokrytycyzmu • aktywacja ośrodka oddechowego • znoszenie działania depresyjnego ogólnych anestetyków • podnosi próg bólowy i nasila działanie morfiny i kwasu acetylosalicylowego

  16. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • Rozwój tolerancji i sensytyzacji • amfetaminy wywołują stopniowy rozwój tolerancji na działanie euforyzujące z jednoczesnym osłabieniem efektów krążenia – główna przyczyna zwiększania dawki • tolerancja również na działanie anorektyczne i hipertermiczne • nasileniu podlegają zaburzenia psychiczne typu schizofrenii paranoidalnej

  17. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • MECHANIZM SCHIZOFRENII PARANOIDALNEJ - hipotezy • stopniowa kumulacja aktywnych ośrodkowo metabolitów o działaniu psychozomimetycznym (np. α–metylotyramina) • stopniowy spadek „wrażliwości” somatodendrytycznych autoreceptorów DA (D2; ciała neuronów DA w SN i VTA) • zahamowanie autoregulacyjnego mechanizmu kontrolującego uwalnianie DA (sprzężenie zwrotne) • kolejne dawki leku mogą stymulować coraz większych ilości neuroprzekaźnika • pobudzenie psychomotoryczne • zmiany w liczbie lub powinowactwie receptorów DA

  18. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • podobne efekty ośrodkowe i schizofreniczne obserwowano po stosowaniu innych psychostymulantów, np. kokaina, a także morfina, fencyklidyna (D1) • zaburzenia psychiczne towarzyszące fencyklidynie są najlepiej oddającymi symptomatologię schizofrenii • dotyczą bowiem zarówno • objawów pozytywnych (wytwórczych) – omamy, urojenia • objawów negatywnych – chłód emocjonalny, mniejsza sprawność intelektualna, powierzchowny kontakt z rzeczywistością

  19. PATOMECHANIZM SCHIZOFRENII • Rola DA w patomechanizmie schizofrenii wg Carlssona • układ DA i Glu regulują aktywność neuronów GABA w jądrach wzgórza mózgu • układ GABA z kolei kontroluje czynność tzw. „filtra” wzgórzowego – przesiew informacji sensorycznych napływających do kory • neurony GABA wzgórza stymulują działanie filtra regulującego przepływ informacji do kory • nadmierne otwarcie filtra – ”przeładowanie” informacyjne kory – omamy, halucynacje, urojenia • Glu pobudza, DA hamuje neurony GABA wzgórza – odpowiednio nasilając lub blokując w/w czynności filtra

  20. PATOMECHANIZM SCHIZOFRENII • antagoniści dla aminokwasów pobudzających (fencyklidyna) działają psychozowytwórczo • antagoniści DA (neuroleptyki) przeciwpsychotycznie • amfetaminy • nasilenie aktywności DA mózgu • hamowanie działania filtra we wzgórzu – przepływ informacji sensorycznych • wystąpienie objawów psychotycznych

  21. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • sensytyzacja nie występuje u wszystkich osób uzależnionych • po długotrwałym stosowaniu amfetamina silnie uzależnia i może spowodować po odstawieniu zespół abstynencyjny, głównie o charakterze psychicznym • objawy abstynencji • złe samopoczucie • wzrost drażliwości • niepokój • stany lękowe • zaburzenia wegetatywne ze strony układu krążenie i pokarmowego

  22. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • wpływ anorektyczny • dotyczy wszystkich przedstawicieli grupy związków psychopobudzających, wykorzystywane klinicznie • pochodne działające pobudzająco na układ 5-HT mózgu • przykłady: fenfluramina i deksfenfluramina • efekty ogólnie uspakajające, w wyższych dawkach objawy splątania, senność, nasilenie • stanów depresji psychicznej

  23. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • nietypowe działanie nasenne fenfluraminy jest pożądane w terapii otyłości ze względu na kłopoty z dawkowaniem amfetamin wywołujących uporczywą bezsenność • oba specyfiki mogą też uzależniać

  24. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • mechanizm działania anorektycznego fenfluraminy jest związany z wpływem na układ 5-HT mózgu i metabolizm węglowodanów • hamujące działanie tego leku na łaknienie jest blokowane przez antagonistów 5-HT oraz leki obniżające jej poziom w OUN • fenfluramina nasila zużycie glukozy co prowadzi do chwilowego pobudzenia ośrodka otyłości

  25. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • hipoteza o roli proporcji stężeń tryptofanu, prekursora 5-HT, do sumy stężeń 5 aminokwasów (tyrozyny, fenyloalaniny, leucyny, izoleucyny i waliny), w regulacji czucia głodu • potrawy bogate w węglowodany zwiększają stężenie 5-HT w mózgu przez zwiększenie prekursora tryptofanu dla OUN • tryptofan współzawodniczy z wymienionymi aminokwasami o transport przez barierę krew – mózg

  26. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN

  27. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN produkty bogate w węglowodany zwiększone wydzielanie insuliny wzmożone wbudowywanie aminokwasów do mięśni wzrost względnego stężenia tryptofanu w surowicy wzmożone przenikanie tryptofanu do mózgu nasilenie syntezy i stężenia 5-HT w podwzgórzu

  28. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN PODSTAWOWY PROCES FIZJOLOGICZNY REGULUJĄCY ŁAKNIENIE NA DRODZE SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO • osoby otyłe – słabszy wzrost stężenia tryptofanu w OUN po obciążeniu węglowodanami • fenfluramina zwiększa stężenie 5-HT w mózgu, nasilając jej wydzielanie i blokując wychwyt zwrotny • hamuje głód węglowodanowy, doprowadzając do uczucia sytości • SSRI powodują m. in. osłabienie łaknienia i zmniejszenie masy ciała (efekty ubiczne)

  29. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN

  30. MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN • fenfluramina i deksfenfluramina – efekty uboczne • neurotoksyczne • uszkodzenie i degeneracja aksonów układu 5-HT • nadciśniepłucne • uzależnienie • zapisywane pacjentom z bardzo wysokim indeksem masy ciała (30% nadwagi) oraz z 27% nadwagi z innymi czynnikami ryzyka (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hiperlipidemia) • terapia nie powinna przekraczać 3 miesięcy

  31. METABOLIZM I DZIAŁANIE OBWODOWE AMFETAMIN • po podaniu doustnym • bardzo szybko się • wchłaniają • metabolizm – wątroba • – oksydacyjna • deaminacja • i hydroksylacja • pierścienia • aromatycznego

  32. METABOLIZM I DZIAŁANIE OBWODOWE AMFETAMIN • biologiczny okres półtrwania racemicznej amfetaminy, u ludzi wynosi 4-8 godzin • mogą powstawać aktywne pochodne – α-metylotyramina oraz p-metoksyamfetaminy (działanie halucynogenne) • część niezmetabolizowanej amfetaminy (30-40%) i jej pochodne są wydalane przez nerki (pH alkaliczny moczu – zmniejszenie wydalania, kwaśny odczyn przyspieszone wydalanie) • pobudzają układ przywspółczulny • podnoszą ciśnienie krwi • przyspieszają akcję serca • ujawniają lub nasilają zaburzenia rytmu i choroby niedokrwiennej serca • ciężkie arytmie to najczęstsza przyczyna zgonów

  33. METABOLIZM I DZIAŁANIE OBWODOWE AMFETAMIN • przedawkowanie może powodować krwotoki domózgowe • silnie kurczą zwieracz pęcherza moczowego – wykorzystywane w terapii uciążliwego moczenia nocnego, jako źródło bólu i utrudnienia przy oddawaniu moczu • spłycenie snu • podwyższenie temperatury ciała w mechanizmie ośrodkowym • nasilenie aktywności psychoruchowej • kurczy naczynia • wzmaga metabolizm tkankowy – produkcja i hamowanie oddawania ciepła przez organizm • toksyczność amfetamin wzrasta w wyższej temperaturze otoczenia

  34. WSKAZANIA TERAPEUTYCZNE • TERAPIA OTYŁOŚCI • fenfluramina i deksfenfluramina • ograniczenia – uzależniają, zaburzają krążenie, nasilają bóle wieńcowe, zaburzają psychikę • skuteczność ograniczona rozwojem tolerancji – zwiększenie dawki – wzrost efektów ubocznych • taka farmakoterapia otyłości niebezpieczna i obarczona dużym ryzykiem • środki pomocnicze we wstępnym okresie terapii • wszystkie leki z grupy amfetamin działają anorektycznie • chlorfentermina, fenmetrazyna, metamfetamina

  35. WSKAZANIA TERAPEUTYCZNE PRZYPADKI WYJĄTKOWO OPORNYCH NARKOLEPSJI (NAPADOWA SENNOŚĆ) PRZYPADKI OPORNYCH NA INNE LECZENIE, MOCZENIACH NOCNYCH PEWNE POSTACIE PADACZKI w połączeniu z barbituranami, w celu zmniejszenia ataktycznego i depresyjnego wpływu barbituranów na OUN

  36. WSKAZANIA TERAPEUTYCZNE • PRZECIWSKAZANIA - DEPRESJA • nie podnoszą nastroju, a zwiększają napęd – ryzyko samobójstw • ZESPÓŁ TZW. NADAKTYWNOŚCI RUCHOWEJ u dzieci z zaburzeniami psychicznymi • w wyniku zjawiska tolerancji receptorowej aktywności unerwienia katecholaminergicznego mózgu, nadmiernie pobudzonego w chorobie

  37. OSTRE ZATRUCIE • przebieg bardzo dramatyczny • objawy psychotyczne • niewydolność układu krążenia • objawy ze strony OUN • niepokój, oszołomienie, drżenie mięśniowe, wzrost napięcia psychicznego i drażliwości, bezsenność gorączka, omamy, aż do delirium, wzrost agresywności i libido, napady paniki, tendencje samobójcze, krwotoki domózgowe, śpiączka • objawy obwodowe • bóle głowy, „bicie serca”, objawy choroby niedokrwiennej serca, zaburzenia rytmu serca, pocenie, suchość w ustach, wymioty, nudności, wzrost ciśnienia krwi, zapaść krążeniowa

  38. LECZENIE OSTREGO ZATRUCIA AMFETAMINĄ • leki dopaminolityczne – neuroleptyki • środki obniżające ciśnienie krwi oraz zakwaszenie moczu dla szybszego wydalenia amfetaminy

  39. ZATRUCIE PRZEWLEKŁE • objawy jakościowo podobne do zatrucia ostrego, ale o słabszym nasileniu • przewaga zaburzeń psychicznych (objawy paranoidalne) nad krążeniowymi • zmniejszenie masy ciała • stan ogólnego wyczerpania • objawy psychiczne ustępują szybko po odstawieniu leku, choć obserwowano przypadki utrzymywania się ich miesiącami czy latami • w odstawieniu – obniżony nastrój, wzmożony lęk, dysforia, zaburzenia snu

  40. INTERAKCJE AMFETAMIN Z INNYMI LEKAMI • z lekami na układ współczulny • z lekami na nadciśnienie • na nadczynność tarczycy • w chorobie wieńcowej • u chorych psychicznie • z inhibitorami MAO • z lekami działającymi depresyjnie ośrodkowo • z alkoholem i barbituranami potęgowanie efektów amfetaminy • stosowane dla dopingu w sporcie wyczynowym

  41. CHARAKTERYSTYKA KOKAINY • kokaina jest alkaloidem • to metylobenzyloekgonina, pochodna tropanu, zbudowana z ekgoniny połączonej wiązaniami estrowymi z alkoholem metylowym i kwasem benzoesowym

  42. CHARAKTERYSTYKA KOKAINY • bezbarwna krystaliczna substancja, nie rozpuszczalna w wodzie • chlorowodorek kokainy, krystaliczny proszek, sól rozpuszczalna w wodzie, gorzki smak

  43. CHARAKTERYSTYKA KOKAINY • dobrze wchłania się z błon śluzowych przewodu pokarmowego i układu oddechowego • błony śluzowe – po kilku minutach w osoczu • iniekcja – natychmiast w osoczu • po kilku godzinach w różnych tkankach całego organizmu (mózg, wątroba, nerki, śledziona) • metabolizm w wątrobie i w osoczu do benzoiloektoniny i estru metylowego ekgoniny • eliminowana z moczem w ciągu około 72 godzin

  44. EFEKTY KOKAINY U LUDZI • miejscowo znieczula błony śluzowe • aktywuje obwodowy i ośrodkowy układ nerwowy • na obwodzie pobudza zakończenia nerwów współczulnych • zwężenie naczyń krwionośnych • przyspieszenie akcji serca • podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi • pobudzenie czynności oddechowych • zwiotczenie mięśni gładkich oskrzeli i przewodu pokarmowego

  45. EFEKTY KOKAINY U LUDZI • niskie dawki w OUN – pobudzenie (arousal), uczucia subiektywne: euforia, poczucie wzmożonej czujności i energii • wyższe dawki – objawy tzw. „cocaine high” – gadulstwo, ekscytacja, samozadowolenie, nasilenie wrażeń czuciowych, zmniejszenie apetytu i pragnienia oraz ograniczenie snu • bardzo wysokie dawki – zaburzenia pamięci, myślenia i osądów, wzrost aktywności ruchowej, lęk, objawy paranoidalne, omamy wizualne i słuchowe, depresje, poczucie bezradności prowadzące do samobójstw, uczucie wyczerpania, brak apetytu

  46. EFEKTY KOKAINY U LUDZI • efekty skorelowane z poziomem kokainy w osoczu • osobnicza tolerancja lub wrażliwość modyfikuje te zależności • u niektórych osób, już po jednorazowym podaniu obserwuje się: • silne podniecenie • paranoje • delirium • omdlenia • zaburzenia układu sercowo-naczyniowego (wysokie nadciśnienie, arytmie, ostry ból w klatce piersiowej) • śmierć

  47. EFEKTY KOKAINY U LUDZI • wielokrotne stosowanie – zależność psychiczna i zaburzenia psychiczne • uzależnienie od kokainy związane z jej efektami subiektywnymi, które inicjują i podtrzymują tzw. zachowanie poszukiwawcze (seeking behavior) • efekty odstawienia: • uczucie głodu narkotykowego – craving • depresja, zmęczenie, letarg • wzrost pobierania pokarmu (cocaine-crash) • wtórne objawy odstawienia: • zaburzenia nastroju i osobowości • anhedonia • dysforia • osłabienie pamięci i koncentracji

  48. MECHANIZM DZIAŁANIA KOKAINY • hamowanie wychwytu zwrotnego DA, 5-HT i NA ze szczeliny synaptycznej • najsilniej hamuje wychwyt 5-HT (Ki = 0.14 μM) • nieco słabiej DA (Ki = 0.64 μM) • najsłabiej NA (Ki = 1.60 μM) • kokaina wiąże się do białek transporterów wychwytu zwrotnego DA i blokuje je • wiązanie do receptora • do odpowiedniego miejsca DA, odbywa się na drodze interakcji allosterycznej (bez zmian w konformacji cząsteczki DAT) • mechanizm kompetytywnego hamowania wychwytu zwrotnego DA (dwa miejsca wiązania na DAT dla DA i dla kokainy

  49. MECHANIZM DZIAŁANIA KOKAINY

  50. MECHANIZM DZIAŁANIA KOKAINY

More Related