Trade Relations Between Turkey and Palestine - Economic Overview

1. FİLİSTİNT.C. Kudüs BaşkonsolosluğuTicaret Ataşeliği E-posta: kudus@ticaret.gov.trTel: +972 2 532 24 11, +970 2 242 54 04 Adres: Doğu Kudüs, El-Bire Ticaret Ataşesi: Ongan BAHADIR

2. Filistin Genel Bilgiler Kaynak: Filistin Merkezi İstatistik Kurumu Ticaret Bakanlığı

3. Filistin’in 1947 yılından bugüne kadar kaybettiği topraklar Filistin Haritaları Ticaret Bakanlığı

4. Ekonomik Göstergeler • GSMH (Nominal-milyon $):14.498 (2017) • Kişi Başına GSMH ($) : 3.254 (2017) • Reel GSYİH Büyüme Oranı (%): 3,3 (2017) • İşsizlik Oranı: % 29 (2017) Batı Şeria: 20,5 Gazze Şeridi: 44 • Para Birimi: Yeni İsrail Şekeli (NIS) • Dış Ticaret (milyon $) (2017) -İthalat: 5.854 -İhracat: 1.065 • Türkiye ile Ticaret (milyon $) (2017) -İthalat: 87,5 -İhracat: 4,5 • Dışborç (kamu+özel-milyon $): 1.731 Dışborç (kamu): 1.042 Dışborç (özel): 689 Ticaret Bakanlığı

5. Dünya ile Ticaret FilistinİthalatındaBaşlıcaÜlkeler Filistin İhracatındaBaşlıcaÜlkeler Ticaret Bakanlığı

6. Türkiye ile İkili Ticaret (I) TürkiyeileFilistinArasındaki Ticaret (Bin ABD Doları) Kaynak: TürkiyeİstatistikKurumu (TUİK) (Bin ABD Doları) Kaynak: FilistinMerkezîİstatistikBürosu (The Palestinian Central Bureau of Statistics) Ticaret Bakanlığı

7. Türkiye ile İkili Ticaret (II) • Türkiye’ninFilistin’eihracatıylailgiliikiülkeninverileriarasındabüyükfarkşu şekildeaçıklanabilir. BazıürünlerFilistin’eihraçedildiğihaldeİsrail’eihraçedilmişgibikayıtlarageçebilmekte ve/veyaİsrail’denFilistin’e re-export edilebilmektedir. Bu konudabaşkabirfaktör de, İsrail’de, Filistinlilertarafındankurulmuşfirmalartarafındanithaledilenmalların, muhtelifyollarlaFilistintarafınasevkedilmesidir. • Türkiye, Filistin’inithalatında 2. sıradayeralmaktadır. İlksıradaiseİsrailbulunmaktadır. • Bununtemelsebebi; işgalnedeniyleİsrail ve Filistin’iniç-içegeçmişolması ve İsrail’inFilistin’ikendisiyleticaretyapmayazorlamasıdır. Filistin’inbağımsızbirgümrükidaresinesahipolmaması ve dışticaretinin, İsrailgümrükleriüzerindenyapılması, İsrail’in, Filistinmallarınamuhtelifteknikengelleruygulamasınaimkânvermektedir. İsrail, buşekildeFilistin’i, İsrail’deüretilenveyaİsrailfirmalarıtarafındanithaledilenürünlerialmayazorlamaktadır. Ticaret Bakanlığı

8. Türkiye ile İkili Ticaret (III) • Filistin’inithalatında en büyükpayasahipolanelektrik ve petrol ürünlerini, yukarıdabelirttiğimizsebeplerle, üçüncüülkelerdenithaletmeimkânıyokgibidir. Bu faktörlerinolmamasıhalinde, Türkiye’nin, Filistin’inithalatında en büyükpayıalacağıtabiidir. • Türkiyenin Filistin’e ihracatındaki başlıca ürünler; ekmek, pasta, kek, bisküvi, unlu mamüller, çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarlarıdır. • Türkiyenin Filistin’den ithalatındaki başlıca ürünler; hurma, incir, avokado ve guava armudu, mango, mangost (taze/kurutulmuş), Sığır, koyun, at cinsi hayvanların ham derileridir. • İsrailişgalisebebiyle, ekonomisivesanayiigelişememişolanFilistin’de, yerliüretimiolansebzevemeyvelerdışındahemen her şeyithaledilmektedir. Plastik, mobilya, saraciyegibibazısanayisektörlerindeyerliüretimyapılmaktaise de, buüretimlerkalite, çeşitvemiktaraçısındanyeterliolmadığından, busektörlerde de ithalatyapılmaktadır. Ticaret Bakanlığı

9. Türkiye ile Ekonomik ve Ticari İlişkiler Anlaşmalar: • Türkiye Cumhuriyeti - FilistinYönetimi GeçiciSerbestTicaretAnlaşması-STA (2005) (Sanayiürünleri ithalatında gümrük vergileri karşılıklı olarak sıfırlanmıştır.) • FilistinYönetimi MilliEkonomiBakanlığıile TOBB-BİS A.Ş. arasındaCeninSanayiSerbestBölgesi KurulmasınailişkinİmtiyazAnlaşması(2010) • Türkiye-FilistinEkonomikİşbirliğiKonseyi (imzalanmatarihi: 2013, yürürlüğegiriştarihi: 2017) • Türkiye-FilistinEkonomikİşbirliğiKonseyiBirinciDönemToplantısıMutabakatZaptı (2018) • YatırımlarınKarşılıklıTeşviki ve KorunmasıAnlaşması (2018) Ticaret Bakanlığı

10. Potansiyel Yatırım Alanları (I) • İnşaat Sektörü: Filistin topraklarında insan sayısının giderek artması ile konut inşa faaliyetleri artacak, mülteci kampları rehabilite edilecektir. Toplu konutlar ve AVM’ler • Tarım Sektörü: İki nedenden dolayı tarım sektörünün canlanma ve genişleme kaydedeceği düşünülmektedir: - Nüfusun artması ve gelirlerinin yükselmesi nedeni ile tarım ürünlerine olan talep artacaktır. - Pazarlama gücünün iyileşmesi ve dış piyasalara açılması nedeni ile tarım sektöründe daha fazla yatırım yapılacak ve buna bağlı olarak tarımsal üretim hacmi artacaktır. Yatırım yapılabilecek tarım alanlarından bazıları: Tarımsal sanayi, kesme çiçek, büyük baş hayvan yetiştirciliği, koç islah istasyonları, palmiye yetiştiriciliği, kesimhane, tropikal meyveler • Sanayi Sektörü: Sanayi sektörü, iç piyasanın ihtiyaçlarını karşılayabilecek durumda olmayıp, sanayi ürünlerinin büyük kısmı ithal edilmektedir. Aynı zamanda, eğitim ve sağlık sektörlerinin ihtiyaçları için devletin satın aldığı sanayi mallarının tutarının yıllık yüz milyonlarca Dolara ulaşması, bu sektörlerin yatırım yapmak için cazip alanlar olduğunu göstermektedir. Yatırımlarda en çok ihtiyaç duyulan sanayi malları:Çimento, Asfalt, Alüminyum, Demir-çelik Ticaret Bakanlığı

11. Potansiyel Yatırım Alanları (II) • Turizm sektörü: Filistin'in coğrafi konumu ve üç dinin kutsal mekânlarını barındırması, turizm yatırımları yapılmasını teşvik edici unsurlardır. Oteller, eğlence tesisleri, festival organizasyonları, lokantalar, turistik taşıma ve ulaştırma • Bilgi teknolojisi ve telekomünikasyon sektörü: Yatırım yapmak için çok büyük bir sermaye gerektirmeyen bu sektör, genç nüfus oranının yüksek olduğu Filistin’de yatırım açısından cazip olan sektörlerden biri olarak görülmektedir. Bilgisayar yazılımları • Eğitim sektörü: Filistin Yönetimi, devlet okullarına göre eğitim seviyesi daha yüksek olan özel okul yatırımlarını teşvik etmektedir. Özel ilk-orta-lise okulları • Sağlık sektörü: Sağlık tesisleri oldukça yetersiz olup, genel bütçe ve vatandaşların kaynakları yurt dışında tedavi olmak için tüketilmektedir. Kanser, göz ve kalp cerrahisi ve diğer branşlarda özel ihtisas hastanelerinin kurulmasına büyük ihtiyaç duyulmaktadır. Özel ihtisas hastaneleri Ticaret Bakanlığı

12. Güçlü Yönler - Zayıf Yönler Güçlü Yönler : • Uluslararası mallar açısından erişimin sınırlı olması, mal kalite ve çeşitliliği açısından tüketici talebinin tam olarak karşılanamaması, • Coğrafi yakınlık, • Kültürel benzerlik, • Tüketici tercihlerinin benzer oluşu, • Tarihsel geçmiş ve ortak kökenin varlığı, • Ülkemiz üniversitelerinde eğitim görmüş genç nüfusun varlığı, • İsrail-Türkiye STA çerçevesinde bölgeye halihazırda mal sevkiyatının oluşu, • İsrail ile Batı Şeria-Gazze Şeridi arasında tek ticaret politikasının uygulanıyor oluşu nedeniyle ürün ithalinde tek tarife ve diğer uygulamaların geçerli oluşu, Zayıf Yönler : • Ticaretin sadece İsrail limanları ve gümrükleri üzerinden yapılıyor oluşu, • Siyasi durum nedeniyle Batı Şeria’ya ulaşacak malların ekstra incelemeye tabii oluşu ve bu malların gümrükte bekleme süresinin bir sistematiğe tabii olmayışı, • Normal ticari pratiklere uygun olarak mal naklinin yapılamaması nedeniyle, sigorta gibi destekleyici hizmetlerin maliyetinin fazla oluşu, • BŞ’da sanayi üretimi bulunmadığından, ara malı ithalatının kısıtlı oluşu, • Firmalarımızın düzgün dağıtım kanallarına sahip olmayışları, • Ciddi ticari pratikleri olan firmaların pazara giriş niyetlerinin olmaması, • Aşdod limanından Batı Şeria’ya ürün sevkiyatında sorunla karşılaşıldığında, ihracatçı firmalarımızın zarar görme riskinin varlığı, • Filistinli girişimcilerin yararlanabilecekleri soğuk hava deposu kullanım imkanı olan lojistik alternatiflerin yokluğu nedeniyle yaş meyve ve sebze ithalatının yapılamıyor oluşu, Ticaret Bakanlığı

13. Yatırım Ortamına İlişkin Fırsatlar ve Tehditler Fırsatlar: • Yatırımlarda devlet garantisi • Malların, STA yapılan ülkelere (Türkiye, İsrail, Ürdün, ABD, AB, EFTA, Mısır, Kanada ve GAFTA) gümrük vergisiz ve kotasız ihraç imkânı • Belirli yatırım miktarlarına bağlı olarak gelir vergisi muafiyeti • Yatırımcının yurtdışına ve Filistin’e sınırsız para transfer etme imkânı • Yeni ve tevsi yatırımları için gerekli makine-teçhizatın ithalinde gümrük vergisinden muafiyet • İşletme safhasında, üretilen malların ihraç edilmesi halinde, yurtiçi vergi düzenlemelerine tabi olmaması • Nitelikli genç işgücü ve esnek sosyal güvenlik düzenlemelerinin mevcudiyeti Tehditler: • Bölgenin siyasi istikrarsızlığı ve İsrail işgaline karşı ayaklanma riski, • İsrail’in ticaret, ekonomi ve yatırımları doğrudan etkileyen kontrol ve kısıtlamaları, yaptırım gücü, • Batı Şeria’nın dış dünya ile doğrudan ticaret bağının bulunmaması, • Ara malı ve nihai mal tedarikinin sadece İsrail üzerinden yapılması, Ticaret Bakanlığı

14. Pazara Giriş, Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ve Sorunlar (1) -Filistin’de kayda değer bir sanayi olmadığından, hemen hemen bütün ihtiyaç maddeleri ithalat yoluyla karşılanmaktadır. -Bu sebeple, başta gıda, giyim, ev ve mutfak eşyaları gibi nihaî tüketim malı üreten sektörler olmak üzere, bütün alanlarda yatırım yapılabilir. -Türkiye’nin Filistin’e ihracatında tarım ve gıda ürünlerinin ağırlığı açıkça görülmektedir. Bisküvi ve gofretler, buğday unu, çikolatalı mamuller, tütün, sigaralar, bitkisel yağlar, Sular ve alkolsüz diğer içecekler, işlenmiş petrol ürünleri, plastik borular ve demir-çelik profiller en önemli ihraç kalemleridir. -Bu ülkeden ithalatımızın %98’ini hurma uluşturmaktadır. Hurma, incir, ananas, avokado ve guava armudu, mango ve mangost (taze/kurutulmuş), sığır ve at cinsi hayvanların ham post ve derileri, aluminyum döküntü ve hurdaları, oturmaya mahsus mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları, az miktarda olsa da, Filistin’den ithal edilen diğer ürünlerdir. Ticaret Bakanlığı

15. Pazara Giriş, Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ve Sorunlar(2) - Filistin’in Türk ürünlerine karşı uyguladığı ticaret politikası tedbirleri bulunmamaktadır. - Ancak, Filistin, gümrük idaresinden yoksun bulunmakta ve dış ticaret işlemlerini İsrail üzerinden yürütmek zorunda kalmaktadır. - Bu nedenle, İsrail gümrük idaresi, varış noktası Filistin olan mallara karşı, gümrükleme işlemlerinin yavaş yapılması, standart ve sağlığa uygunluk testlerinin sonuçlarının geç açıklanması, İsrail’e ithali serbest olan bazı mallara ‘’kamu güvenliği açısından sakıncalı bulunduğu‘’ gerekçesiyle ithal izni verilmemesi veya el konulması, malların gümrükte kaybolması, elleçleme (handling) işlemlerinin yavaş ve itinasız yapılarak zaman kaybına ve eşyanın hasara uğramasına sebep olunması vb. tarife-dışı engeller uygulamaktadır. - Söz konusu engellemeler; Filistin’i, İsrail ürünlerini almaya, İsrail’de üretilmeyen malları ithal etmek yerine İsrail’deki ithalatçı firmalardan almaya ve ürünlerini doğrudan ihraç etmek yerine İsrail’deki ihracatçı firmalara satmaya zorlamayı amaçlamaktadır. Ticaret Bakanlığı

16. Çözüm Önerileri • Filistin’de Türk mal ve hizmetleri her sektördetercih, kalite ve fiyataçısındanüstünlüğesahiptir. • Filistin’eihracatımızdatarım, gıda ve içeceksektörüürünlerininağırlığıaçıkçagörülmektedir. Bununlaberaber, demir-çelik, işlenmiş petrol ürünleri, tütün-sigara, inşaat, mobilya, plastik ve sağlıkhizmetiv.bbirçoksektör, üstünlüksağlayabileceğimizdiğersektörlerarasındadır. • Firmalarımızın bölgeye daha çok çalışma ziyaretleri düzenlemeleri, Filistinli firmalarla görüşmeleri ve pazar şartlarını ve imkanlarını araştırmaları önem arz etmektedir. • Halihazırda yapılan Alım Heyetlerinin yanı sıra, Sektörel ve Özel Nitelikli Alım Heyetlerinin de düzenlenmesi ihracatımızın artırılmasında önemli katkılar sağlayacaktır. • FirmalarımızınFilistinileolanticarette, deneyimli, her ikiülkeningümrükmevzuatınıbilenİsrailliveyaFilistinligümrükmüşavirleriileçalışmalarıbüyükfaydalarsağlayacaktır. • Filistinlifirmalariledistribütörlük/acentalık/bayilikanlaşmasıyapılarakihracat ve ithalatişlemleridaha hızlı vekolayyapılabilecektir. • Firmalarımızınticarettegenelgeçerkurallarolanteslim ve ödemeşekillerineuymaları, akreditifliişlemyolunutercihetmeleri, ‘’açıkhesap’’ tabirettikleri,edilen mal satıldıkçabedelitaksit-taksitödenenvadelisatışusûlünümümkünoldukçatercihetmemelerigerekmektedir. Ticaret Bakanlığı

17. Faydalı Bilgiler Firmalar İçin Önemli Adresler • MilliEkonomiBakanlığı: www.mne.gov.ps; • Filistin Ticaret Merkezi: www.paltrade.org ; • FilistinSanayiBölgeleriveSerbestBölgelerKurumu: www.piefza.org; • FilistinYatırımTanıtımKurumu: www.pipa.gov.ps; • FilistinStandartlar Enstitüsü: www.psi.gov.ps • Filistin Ticaret, SanayiveTarımOdalarıFederasyonu: www.pal-chambers.org • FilistinSanayileriFederasyonu: www.pfi.ps; • FilistinNakliyatçılarKonseyi: www.psc.ps; • Filistinliİthalatçılarveİhracatçılar Konseyi: www.piec.ps; • Filistin Bilgi TeknolojisiŞirketleriDerneği: www.pita.ps; • TurizmveSeyahatAcentalarıFilistinTopluluğu: www.pstta.org.ps • T. C. Kudüs Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği : www.musavirlikler.gov.tr (Filistin) Ticaret Bakanlığı