Polska Fundacja Rozwoju Oświaty: Dlaczego musimy zmienić system oświaty

1. Wersja 2.2 Polska Fundacja Rozwoju Oświaty: Dlaczego musimy zmienić system oświaty

2. O Fundacji W demokratycznym państwie podatnicy, którzy finansują oświatę i rodzice, którzy są klientami przemysłu oświatowego powinni być ostatecznym arbitrem kształtującym system nauczania. Co: Jak: Podnieść jakość debaty publicznej o oświacie, poprzez obalenie powszechnie panujących mitów na jej temat. Upowszechnianie najciekawszych głosów z ogólnoświatowej debaty na temat oświaty. Uświadomić obywatelom, że na oświatę naprawdę mogą mieć wpływ. Prezentować racje klientów oświaty i podatników, którzy finansują oświatę. • Gromadzić, udostępniać i upowszechniać polskie i zagraniczne publikacje na temat oświaty. • Przygotować, rozpowszechniać i propagować nowe analizy i koncepcje poprawiania oświaty polskiej. • Tworzyć forum do wspólnej dyskusji o oświacie dla wszystkich poważnie zaangażowanych praktyków i teoretyków oświaty, dla doświadczonych profesjonalistów i dla twórczych amatorów. • Tworzyć skuteczne narzędzia porozumiewania się i dyskusji o oświacie dla uczonych, dziennikarzy i polityków. • Organizować spotkania, seminaria, dyskusje otwarte i zamknięte, konferencje oraz inne działania budujące i zmieniające opinię publiczną na temat oświaty. • Zajmować otwartą ale stanowczą postawę wobec nowych, kontrowersyjnych lub niejasnych inicjatyw i zjawisk w dziedzinie oświaty.

3. Dlaczego W zamian za wysokie nakłady na oświatę dostajemy produkt kiepskiej jakości. Od kiedy tylko pamiętamy oświata w Polsce jest reformowana. Niestety pomimo ustawicznych reform jej stan nadal pozostawia wiele do życzenia. W publicznych dyskusjach nad reformą oświaty pomija się opinie klientów przemysłu oświatowego i podatników którzy finansują ten system. Głos zabierają głównie pracownicy oświaty i urzędnicy zarządzający oświatą. Publiczna dyskusja na temat oświaty jest niezauważalna a jej poziom merytorycznym wyznaczają powszechnie funkcjonujące mity.

4. Nakłady na oświatę w Polsce są wysokie Nakłady budżetowe na oświatę w Polsce przewyższają nakłady w większości krajów OECD Według danych za rok 1998 nakłady budżetowe na oświatę w Polsce wynosiły 5,8% PKB podczas gdy ta sama liczba w OECD wynosiła średnio 5,1%.

5. Nakłady na oświatę w Polsce są wysokie (c.d.) Udział nakładów na oświatę w wydatkach budżetowych ogółem jest wyższy niż w większości państw OECD

6. Jakość oświaty w Polsce jest niska Polskie szkoły produkują funkcjonalnych analfabetów, którzy co prawda potrafią czytać i pisać ale nie są w stanie zrozumieć czytanego tekstu Międzynarodowe Badanie Piśmiennictwa Dorosłych (IALS) sprawdza umiejętność czytania i zrozumienia informacji zawartych w tekstach o różnych formatach (dokumenty oficjalne, rozkłady jazdy, wykresy, itp.). Posiadanie umiejętności co najmniej na poziomie trzecim uważane jest za pożądane w celu uniknięcia problemów z funkcjonowaniem we współczesnym społeczeństwie. W Polsce ten próg kompetencji przekroczyło tylko 24% dorosłych obywateli!

7. Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.)

8. Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.)

9. Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.)

10. Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.) Polska oświata obejmuje nauczaniem na poziomie dawnego liceum niewielką część społeczeństwa

11. Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.) Przeciętny polski pięciolatek skazany jest na krótszy okres nauki niż większość jego rówieśników z krajów OECD

12. Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.) W zamian za wysokie nakłady na oświatę dostajemy produkt kiepskiej jakości • Polski system szkolnictwa jest obciążony wieloma trudno uchwytnymi wadami, wśród nich najważniejsze to: • nauczanie encyklopedycznej wiedzy zamiast myślenia i umiejętności samodzielnej analizy • autorytarny sposób nauczania, który powoduje niechęć uczniów do szkoły • upolitycznienie formułowania programu nauczania • pozorowane reformy: częste odgórne zmiany programów prowadzące do zachowania status quo

13. Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.) „Na wszystkich skalach pomiarowych badania OECD/PISA polscy uczniowie uzyskali średnio zbliżone rezultaty – w podobny sposób i w zbliżonym stopniu odbiegające od średniej międzynarodowej. Wynik Polski nie jest zatem skutkiem zaniedbań w jakimś szczególnym zakresie edukacji, lecz raczej skutkiem jej ogólnie słabej kondycji”* * ProgramMiędzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD/PISA. Wyniki Polskie – raport z badań. – zespół pod kierunkiem prof. Ireneusza Białeckiego

14. Dlaczego jest źle (1) Istnieją dwie Polski oświatowe, a co gorsza nie podjęto skutecznych działań w celu zaradzenia temu problemowi. • Nie podejmuje się próby wyrównania szans w młodym wieku kiedy jest to najefektywniejsze i najtańsze • Młodzież wiejska i z małych miasteczek jest skazana na zawodówki i technika (2) Karta Nauczyciela uniemożliwia polepszenie oświaty: • Struktura korpusu nauczycielskiego nie jest dopasowana do struktury demograficznej uczniów i ich rzeczywistych potrzeb • Samorządy i dyrekcja nie mogą rzeczywiście zarządzać szkołami (3) Jesteśmy krajem średnio rozwiniętym • Więc inwestujemy w oświatę na poziomie średnim, bo taką inwestycję najlepiej wykorzysta nasz rynek pracy I. Wydatki powinny być przekierowane tam gdzie przynoszą największy skutek. II. W system oświatowy należy wbudować mechanizmy samonaprawy.

15. Wyniki badań OECD/PISA według rodzaju szkoły Skala Licea Ogólnokształcące Średnie Szkoły Zawodowe Zasadnicze szkoły zawodowe Średnia dla Polski Rozumienie tekstu 544 478 356 479 Kompetencje Matematyczne 528 477 470 470 Umiejętność Myślenia Naukowego 536 482 483 483 Równość szans: dwie Polski oświatowe Jakość szkoły do której dany uczeń ma dostęp zależy przede wszystkim od miejsca zamieszkania ucznia. Najbardziej jaskrawe różnice występują na poziomie szkoły średniej Niewielka ilość dobrych szkół nie zmieni przeciętnie niskiego poziomu oświaty (patrz średni wynik dla polski i zasadniczych szkół zawodowych)

16. Udział kosztów osobowych w budżecie oświaty (bez szkolnictwa wyższego) 1980 59% 1985 60% 1990 79% 1992 83% Karta Nauczyciela = Wadliwa struktura zatrudnienia Jakość nauczania będzie trudno polepszyć zanim o pracę w szkole i podczas pracy w szkole ludzie będą konkurować, a dostawać ją będą najlepsi Koszty osobowe to 80-90 procent budżetu oświaty (bez inwestycji). W większości innych krajów liczba ta wynosi 60-70% Za dużo wydajemy na pensje nie tych nauczycieli co potrzeba: mamy za mało nauczycieli licealnych, za dużo zaś w szkolnictwie podstawowym i zawodowym

17. Karta Nauczyciela = Brak dostosowania do potrzeb uczniów Karta nauczyciela uniemożliwia racjonalne zarządzanie szkołą: • Karta nauczyciela uniemożliwia dostosowanie struktury korpusu nauczycielskiego do struktury demograficznej uczniów • Karta nauczyciela uniemożliwia dyrektorom i samorządom racjonalne zarządzanie • Karta nauczycielska utrudnia płacenia za jakość pracy. Dziś płaca nauczyciela nie jest powiązana z jakością pracy. • W porównaniu do swoich kolegów z zagranicy nauczyciele mają niskie pensum (ilość godzin nauczania)

18. Inwestujmy w szkoły średnie: Adekwatne nakłady na podstawówki W okresie powojennym Polska dokonała znaczącego wysiłku aby rozwinąć a następnie utrzymać substancję oświatową. Obecnie nasze nakłady na nauczanie* podstawowe mieszczą się w średniej dla państw OECD. * Porównanie nakładów oświatowych pomiędzy różnymi krajami musi uwzględniać różnice w ilości osób w wieku szkolnym i zamożności poszczególnych państw. Miernikiem spełniającym oba te kryteria są nakłady oświatowe na jednego ucznia jako procent PKB na głowę: Nakłady oświatowe na jednego ucznia Produkt Krajowy Brutto na głowę

19. Inwestujmy w szkoły średnie: Stanowczo za mało na szkoły średnie Na średnim poziomie nauczania, wydajemy znacznie mniej niż państwa OECD

20. Inwestujmy w szkoły średnie: dużo na szkoły wyższe Nasze nakłady na naukę na poziomie uniwersyteckim znacznie przewyższają nakłady w państwach OECD.

21. Co dalej.... (1) Zorganizować i sfinansować biblioteki podręczników w 2-3 szkołach wiejskich Celem projektu jest obniżenie ponoszonych przez rodziców kosztów nauki, zwłaszcza w szkołach wiejskich oraz w środowiskach edukacyjnie zaniedbanych. Roczny koszt zakupu podręczników w klasach 1-6 oscyluje pomiędzy 100 a 250 PLN, dla wielu rodzin ubogich jest to kwota ogromna. W ramach szkolnej biblioteki na terenie szkoły można stworzyć wyodrębniony księgozbiór nazywany biblioteką podręczników, udostępniany zainteresowanym uczniom. Podręczniki byłyby udostępniane za niewielką kaucją, aby uczniowie korzystający z podręczników troszczyły się o ich stan. Kaucja będzie zwracana rodzicom, jeżeli po roku używania podręcznik wróci w dobrym stanie. (2) Propagować badanie jakości nauczania na uniwersytetach za pomocą ankiet oraz doprowadzić do udostępnienia tych informacji studentom. W kwietniu 2002 r. redakcja "Dlaczego" i Polska Fundacja Rozwoju Oświaty przeprowadziły badanie w internecie na temat badanaia jakości nauczania na uczelniach wyższych za pomocą ankiet wypełnianych przez studentów. System taki jest w wielu krajach bardzo popularny i jak pokazuje praktyka przydatny dla studentów. Niestety choć w Polsce ponad 70% uczelni prowadzi takie badania tylko 10% uczelni udostępnia ich wyniki studentom. (3) Stworzyć najlepsze źródło internetowych informacji o systemie oświaty w Polsce i próbach jego reform.

22. Jak nas znaleźć Pocztą elektroniczna na adres sekretarza fundacji: dobrowol@post.harvard.edu

23. Bibliografia „Education at a Glance. OECD Indicators”, OECD, 2000, Paryż „The Full Social Returns to Education: Estimates Based on Countries’ Economic Performance”, Alain Mingat, Jee-Peng Tan; World Bank – HCD – Working Papers; 1996 Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD/PISA. Wyniki Polskie – raport z badań pod kierunkiem Ireneusza Białeckiego „Knowledge and Skills for Life. First Results from PISA 2000”, OECD 2001 „Poland. Review of National Policies for Education”, OECD 1996