Les 2 Psychische stoornissen en strafbaar gedrag

1. Les 2Psychische stoornissen en strafbaar gedrag

2. Indeling • Inleiding • Psychiatrie, GGZ en rechtsbedeling • Psychische stoornissen in de wetgeving • Internationale classificaties • Verklaringsmodellen • Besluit • Video: ‘passionele moord’ (twee casussen van partnerdoding vrijgesproken door het gerecht)

3. 1. Inleiding • Toledo: Slides en aanvullende tekst • Hoofdstuk 2 van ‘Gerechtelijke psychiatrie’ Cursusdienst • Les 2 en aantal volgende lessen: het al dan niet samengaan van psychische stoornissen en strafbaar gedrag

4. Inleiding: titel Hoofdstuk 2 • Themis: in de Griekse mythologie, godin die de personificatie was van van orde en recht (Cfr. inkomhall van de Valk) • Aesculapius: Romeinse benaming van de Griekse god van de geneeskunst (Gr. Asclepios) Esculaapteken, symbool van de medische beroepen, gestileerde vorm van staf met slang • Gedwongen huwelijk: twee zeer verschillende werelden die elkaar soms nodig hebben

5. Inleiding: al dan niet samengaan van psychische problemen (PS) en strafbaar gedrag (SG) • Twee fenomenen die al dan niet kunnen samengaan (Cfr. Casus 1 in les 1) • Strafbaar gedrag (SG ipv sociale deviantie) SG vs officieel geregistreerde criminaliteit • Vier mogelijkheden (Cfr. Schema in Gerechtelijke psychiatrie p 28-22)

6. Inleiding: PS/SG

7. Inleiding: PS+SG • Samen aanwezig zijn betekent nog niet dat er een causaal verband bestaat • Bovendien: belangrijk onderscheid -Lineaire causaliteit: A veroorzaakt B -Circulaire causaliteit: A is medebepalend voor B en B is medebepalend voor A • Vaak multifactoriële bepaaldheid

8. 2. Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg vs rechtsbedeling Twee zeer verschillende werelden, invalshoeken, talen • Hoofddoelen • Basismodellen • Relatie • Causaliteit

9. a) Hoofddoelen • Gezondheid, welzijn van individuen in hun leefomgeving, context en de samenleving • Indiduele vrijheid, zelfbeschikkingsrecht, publieke orde en veiligheid, sociale controle binnen de samenleving Bijvoorbeeld in verband met druggebruikers, plegers van seksuele misdrijven …

10. b) Basismodellen • Samenwerkingsmodel Hulpverlener en cliënt als bondgenoten samen psychische problemen trachten te verhelpen, te milderen en te voorkomen Therapeutische alliantie, ‘working partnership’ • Conflictmodel: partij A versus partij B SR: verdachte tegenover het Openbaar Ministerie BR: ene buger (of rechtspersoon) tegenover een andere, elk verdedigd door een eigen raadsman Tegensprekelijk debat (Cfr. Cursus Deel III)

11. c) Relatie: asymmetrisch Bijvoorbeeld bij een psychiatrisch deskundigenonderzoek • Advies meestal tav onderzoeksrechter • Beslissing door een onderzoeks- of vonnisgerecht

12. d) Causaliteit • Multifactorieel Meestal zowel de psychische problemen als het strafbaar gedrag • Zekerheid Kan de betrokkene ja of neen zijn daden controleren? Ontoerekeningsvatbaar en ontoerekenbaar (Cfr. Cursus Deel III)

13. 3. Psychische stoornissen in de wetgeving Belangrijkste verwijzingen naar psychische problemen in wetgeving • Krankzinnigheid (BSW Art 71) • Krankzinnigheid, ernstige geestesstoornis, ernstige zwakzinnigheid (Wet 1 juli 1964) • Geestezieke (Wet 26 juni 1990 beteffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke) Versus: psychische stoornis (‘mental disorder’)

14. 4. Internationale classificaties van psychische stoornissen Taxonomie (classificatieleer) • DSM IV (APA, 1994) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth edition American Psychiatric Association • ICD 10 (WHO, 1992) International Classification of Diseases World Health Organisation

15. 5. Verklaringsmodellen • Verschillende verklaringsmodellen (Hfdst 1: p14-15 en aanvullende tekst bij les 2) Zowel de biomedische wetenschappen (Scheikunde, natuurkunde…geneeskunde) als de gedrags- en sociale wetenschappen (psychologie, sociologie, antropologie…geneeskunst) -Lichaam: biologische modellen -Persoon: individueel psychologische modellen -Omgeving: psychosociale, sociale, ecologische modellen

16. VerklaringsmodellenVerklaren en begrijpen • Biologische modellen Erfelijkheid Neurotransmitters • Individueel psychologische modellen Psychodynamisch Fenomenologisch Leerpsychologisch • Sociale modellen Micro, meso en macrosociaal

17. Verklaringsmodellen (vervolg) • Integrale biopsychosociale benadering (L+P+O) Holistisch perspectief Antropologische benadering -Algemene systemenbenadering -Crisisbenadering (onder meer stress-balans model)

18. Algemene systemenbenadering: (kleinschaliger) subsystemen en (grootschaliger) suprasystemen Cel Hersenen Persoon Gezin Samenleving

19. Crisisbenadering(Stress-balans model) Interactie tussen • Draagkracht Kwetsbaarheid • Draaglast Stress • Sociale ondersteuning Relationeel netwerk

20. 6. Besluit • Psychische problemen: multifactorieel • Strafbaar gedrag: multifactorieel • Verband tussen psychische problemen en strafbaar gesteld gedrag: zeer complex

21. Video: ‘passionele moord’ Twee casussen van partnerdoding met vrijspraak door het Hof van Assisen Casus 2: de man met de rode Mercedes Casus 3: de bakker in het bad Art. 71 van BSW: « Er is geen misdrijf wanneer de beschuldigde of de beklaagde op het ogenblik van het feit in staat van krankzinnigheid was of wanneer hij gedwongen was door een macht die hij niet heeft kunnen weerstaan »