1 / 27

Complexe problematiek: Psychiatrische stoornissen, verslaving en justitie

9-2-2012. symposium verslaving en zorg . 2. Complexe problematiek: Psychiatrische stoornissen, verslaving en justitie. Verslaving als psychiatrische stoornis op hetgrensvlak met justitieCasu

azura
Download Presentation

Complexe problematiek: Psychiatrische stoornissen, verslaving en justitie

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

    1. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 1 Complexe problematiek: Psychiatrische stoornissen, verslaving en justitie Hein de Haan Eerste geneeskundige Tactus Verslavingszorg Psychiater NIFP h.dehaan@tactus.nl

    2. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 2 Complexe problematiek: Psychiatrische stoornissen, verslaving en justitie Verslaving als psychiatrische stoornis op het grensvlak met justitie Casuïstiek: Relatie verslaving - strafrecht (ISD-maatregel) Relatie verslaving - BOPZ Commentaar / conclusies / aanbevelingen

    3. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 3 Verslaving = (chronische) psychiatrische stoornis Drugs- / alcoholafhankelijkheid: vaak chronische stoornis met levenslange kans op terugval, vaak co-morbiditeit, medische complicaties en hoge mortaliteit Aanleg voor verslaving (polygenetisch) overerfbaar, verklaart ca. 50% Beeldvormend onderzoek: blijvende veranderingen / neurobiologische substraten aantoonbaar Biopsychosociale verklaringsmodel: sociale factoren en psychologische profielen leiden tot gebruik en bij biologische kwetsbaarheid ontstaat verslaving

    4. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 4 Casus 1: strafrecht Vrouw 35 jaar, veelpleger, chronische multipele verslaving, vele traumata in verleden, co-morbiditeit As I en II ISD-rapportage bij 3 vermogensdelicten: Advies ISD (= Inrichting voor Stelselmatige Daders) Multi Pro Justitia rapportage na bekennen veel delicten Advies: ISD met voorwaardelijk deel Aanvullende rapportage: TBS met dwangverpleging, TBS met voorwaarden niet in te vullen

    5. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 5 Casus 2: strafrecht Man 30 jaar, veelpleger, chronische multipele verslaving, hield alle hulpverlening af. RISC (=Recidive Inschatting Schalen) laat veel criminogene factoren zien. Grote kans op recidive ? ISD-maatregel Weigert medewerking aan ISD-modules Na enige maanden diagnose bekend: autisme spectrum stoornis, ADHD en gemengde persoonlijkheidsstoornis Overplaatsing naar verslavingszorg mislukt door agressie en gebruik op afdeling ? terugplaatsing ISD-inrichting: zit resterende tijd uit Recidiveert direct na detentie

    6. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 6 “google”: ISD-maatregel

    7. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 7 “google”: ISD-maatregel

    8. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 8 “google”: ISD-maatregel: gesprek tussen verdachte en rechters

    9. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 9 complexe verslaving in detentie (NDM, ZonMW en IVO) polydrugafhankelijk 30% / middelenmisbruik 44% / druggebruik 68% co-morbiditeit 50%: stemming, angst (PTSS), persoonlijkheidpathologie TBS: 60 % co-morbide verslaving Justitiabele druggebruiker (2004) 56% vermogensdelict zonder geweld 9% vermogensdelict met geweld 23% vernieling / openbare orde delict 22% opiumwetdelict 6000: zeer actieve veelplegers 20.000 draaideurcriminelen: 3% populatie verdachten (1997-2001) 60% onvoorwaardelijke detentie tot 3 maanden

    10. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 10 relatie misbruik / verslaving – criminaliteit / geweld Complexe relatie: beïnvloed door persoonlijkheid-, genetische- en omgevingsvariabelen Onderzoek (Dowden 2002): beperkte kwaliteit: lastig, want… middelenmisbruik – algemene recidives (ES: 0,1 = gering) combi alcohol/drugprobleem (hoogste ES: 0,2 = gering – matig) Relatie met gewelddadig gedrag (Hoaken 2003) Alcohol / stimulantia Rol cannabis Rol van middelenmisbruik / verslaving in risicotaxatie-instrumenten / verlofbeleid

    11. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 11 SOV (Strafrechtelijke Opvang Verslaafden) Terugdringen van ernstige overlast als gevolg van druggerelateerde criminaliteit Oplossen, beheersbaar maken van de individuele (verslaving)problematiek van verslaafde delinquenten t.b.v. hun terugkeer in de maatschappij en met het oog op beëindiging van de recidive Ultimum remedium Dominante psychische stoornis als contra-indicatie Zonder evaluatie omgezet in ISD-maatregel

    12. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 12 ISD-maatregel (oktober 2004) Uitgangspunten: 1) overlastbestrijding / terugdringen recidive 2) gedragsbeïnvloeding voor wie in aanmerking komt 3) maatregel van maximaal 2 jaar 4) niet gemotiveerd dan sober regime Zeer actieve veelpleger: 1) > 18 jaar 2) 10 procesverbalen in afgelopen 5 jaar 3) relatief lichte criminaliteit Praktijk: 1) groslijst uit casusoverleg (ketenpartners) 2) OM vordert 3) RISc-afname door reclassering 4) Gedragsdeskundig rapport (Pro Justitia) vaak afwezig 5) Dominante psychische stoornis geen contra-indicatie? 6) Ultimum remedium?

    13. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 13 ISD-maatregel: detentie, extramurale fase en nazorg RISc (Recidive Inschatting Schalen) 1) inschatting recidive en gevaar 2) vaststellen criminogene factoren op 12 leefgebieden 3) (on)mogelijkheid bepalen van interventies “Risc-diagnostiek”: basis – verdieping – indicatie per leefgebied verblijfsplan niet gevalideerd, maar toch landelijk verplicht geïmplementeerd Behandelaanbod: intern vooral TR (Terugdringen Recidives) aanbod: onvoldoende extern : beperkt

    14. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 14 Kritiek Raad voor Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming t.a.v. ISD-maatregel Te haastig ingevoerd: onvoldoende voorbereiding Psychologische zorg schiet te kort: Meer psychopathologie dan voorzien Gebrek aan gekwalificeerd personeel Te geringe toeleiding naar zorg Te weinig kansen op structurele gedragsverandering: Geringe continuïteit behandelprogramma Motivatiebevordering onvoldoende

    15. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 15 Advies Raad voor Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming t.a.v. ISD-maatregel betere screening psychiatrische stoornissen met zo nodig directe overplaatsing naar APZ stabilisatie-/diagnostiekfase van 3 maanden, indien psychiatrische stoornis dan naar zorgprogramma intensiever activiteitenprogramma met meer motivatie tot deelname (sober regime; kans op schade!) gedifferentieerder aanbod detentie-, behandel- en aansluitende re-integratietrajecten

    16. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 16 Aanvullende opmerkingen ultimum remedium in ere herstellen: optimaal gebruik maken van (effectief bewezen) drangvoorzieningen met o.a. voorwaardelijke (ISD)-maatregel gestructureerde / systematische diagnostiek (MATEcrimi / EuropASI etc.) en monitoren van interventies en uitkomsten door NIFP, SVG e.a. (verslaving)zorg in detentie Overlast bij verslaving: niet alleen maatschappelijk fenomeen, maar ook een secundair ziektesymptoom

    17. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 17 Belangrijke triggers voor terugval Verslaving niet los van context te behandelen, dus niet alleen binnen institutionele setting (TBS-paradox: E. Noorlander) cue-reactiviteit ? craving: cue = geconditioneerde stimulus (bel van Pavlov) stress priming met betreffende middel (evt. kruisreactie)

    18. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 18 Casus 3: civielrecht BOPZ Vrouw 61 jaar, ernstige alcoholafhankelijkheid, verwaarloost zichzelf met gevaarlijk gedrag. Onderbreekt alle behandelingen. Drinkt spiritus. Sterke vermoedens van cognitieve achteruitgang Onder dreiging van IBS opname algemeen ZH / PAAZ methanol (spiritus) aangetoond, weigert verdere behandeling Wel /geen criteria voor BOPZ (RM)-maatregel?

    19. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 19 Ervaringen met BOPZ (RM) bij verslaving Niet systematisch beschreven Verslavingszorg (VZ): gebrek aan gesloten bedden Samenwerking met GGZ-psychiatrie: VZ bereidt casus voor met behandelplan etc. Beoordeling RM door GGZ-psychiater APZ / PAAZ neemt op Motivatie op afdeling door VZ Voorwaardelijke ontslagprocedure ? VZ Crisis / terugval ? overleg / (tijdelijke) terugname APZ 10 – 15: succesvolle ervaringen (Tactus)

    20. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 20 BOPZ en verslaving: stoornis der geestvermogens Nadere Memorie van Antwoord BOPZ: bepaalde toestanden als gevolg van verslaving (naast dementie, psychose). Huisartsenvademecum (Dute 2005): (recidiverende) verslaving kan in algemene zin niet als geestesstoornis in de zin van de wet BOPZ worden aangemerkt, echter jurisprudentie van rechtbanken hierover inconsistent, en specifiek voor verslaafden RM op eigen verzoek ontworpen (geestesstoornis vereist) Strafrecht: wisselvallige opstelling in jurisprudentie culpa in causa

    21. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 21 “google”: BOPZ en verslaving

    22. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 22 BOPZ en verslaving: www.rechtspraak.nl De rechtbank heeft - terecht - vooropgesteld dat alcoholverslaving, ook indien wordt aangenomen dat dit een psychiatrische ziekte is, niet tot toepassing van de Wet Bopz kan leiden tenzij de verslaving gepaard gaat met (andere) psychische stoornissen van zodanige ernst dat het denken, voelen, willen, oordelen en doelgericht handelen daardoor zo ingrijpend worden beïnvloed, dat de betrokkene het veroorzaakte gevaar niet kan worden toegerekend omdat de stoornis de gevaarvolle daden van de betrokkene overwegend beheerst (HR 23 september 2005, nr. R05/076, NJ 2007, 230). Commentaar: De rechtbank is ervan uitgegaan dat betrokkene lijdt aan het syndroom van Korsakov en de daarmee gepaard gaande oordeels- en kritiekstoornissen en (korte) geheugenproblemen, maar dat niet is gebleken dat dit gepaard gaat met (andere) psychische stoornissen als hiervoor omschreven De opvatting dat een alcoholverslaving nimmer een stoornis van de geestvermogens in de zin van de Wet Bopz kan opleveren werd door de Hoge Raad uitdrukkelijk verworpen .

    23. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 23 BOPZ en verslaving: stoornis der geestvermogens ‘Nimmer noch altijd’-principe: alcoholverslaving is niet altijd een stoornis in zin wet Bopz, maar kán het zijn als denken, willen, oordelen en doelgericht handelen dusdanig worden belemmerd dat gevaar niet kan worden toegerekend. (geen verschil met andere psychiatrische stoornissen) Rechter is ‘bij uitsluiting en ten principale’ bevoegd de Bopz-criteria vast te stellen. Dat geldt zelfs voor de stoornis die door de geneeskundige verklaring een juridisch-normatief begrip is geworden en niet langer een medisch oordeel. (Bron: A. Hondius) .

    24. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 24 BOPZ en verslaving: gevaarscriterium RICHTLIJN BESLUITVORMING DWANG OPNAME EN BEHANDELING (NVvP) De commissie beveelt aan om als de psychiater overtuigd is van de aanwezigheid van het gevaar, dat iemand maatschappelijk teloor gaat, maar op grond van de jurisprudentie twijfelt aan de juridische haalbaarheid van de op grond daarvan voorgestelde maatregel in het kader van de wet BOPZ, om toch door te gaan met het zo goed mogelijk onderbouwde aanvragen daarvan, teneinde zoveel mogelijk jurisprudentie ter zake te scheppen. (Bron: W. van Tilburg) .

    25. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 25 Samenvatting: BOPZ en verslaving Ernstige alcoholafhankelijheid komt in aanmerking voor BOPZ, mits stoornis der geestvermogens in juridische zin, dat betekent vooral een beschrijving in termen van een ernstige stoornis van denken, willen, oordelen en doelgericht handelen Gevaarscriterium: aanzienlijke kans op ontwikkelen cognitieve stoornis als Korsakov of (levens)bedreigende ziektes Psychiater moet niet op de stoel van de rechter gaan zitten, dus niet te veel de juridische haalbaarheid het beleid laten bepalen, maar veel meer de medische noodzaak tot ingrijpen Stoornis der geestvermogens als een juridisch begrip geeft veel aanleiding tot misverstand en kan beter vanuit het psychiatrische domein beoordeeld worden

    26. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 26 Conclusies / aanbevelingen (1) Verslaving is een psychiatrische stoornis en dus een (mogelijke) stoornis der geestvermogens op zich In hoeverre er sprake is van een stoornis der geestvermogens, ook in de zin van de BOPZ of het strafrecht, moet door de deskundigen/psychiaters bepaald worden en niet door juristen. Of het gevaar dat hieruit voortvloeit BOPZ-, TBS-waardig etc. is, ligt met deskundigenadvies als basis hierover bij de rechter. Ernstige vormen van verslaving komen eerder dan nu gebruikelijk is voor een BOPZ-maatregel in aanmerking

    27. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 27 Conclusies / aanbevelingen (2) Actief medisch-psychiatrisch behandelbeleid van verslaving juist tijdens detentie van groot belang. Hierin zal door de zorg geïnvesteerd moeten worden Betere samenwerking Justitie en VWS m.b.t. beleid “justitiabele verslaafden” noodzakelijk. Hierin is een actieve rol voor de psychiaters (NVvP) / GGZ weggelegd. SOV / ISD te weinig op de agenda Psychiaters en andere GGZ-disciplines moeten zich verslaving meer eigen maken en het ziekte-concept maatschappelijk en in medische kringen meer uitdragen Overlast bij verslaafden is ook een vorm van ziektegedrag en moet zo ook beoordeeld worden

    28. 9-2-2012 symposium verslaving en zorg 28 Complexe problematiek: Psychiatrische stoornissen, verslaving en justitie Met dank voor de aandacht Hein de Haan h.dehaan@tactus.nl

More Related