Organik Mikro Kirleticiler

1. Organik Mikro Kirleticiler DEHP (Dİ 2 ETHYL HEXYL PHTALATE)

2. Plastikleştiriciler (Plastifiyan) • Plastifiyanlar alkol ve phthalicanhydride reaksiyonu ile üretilen, berrak, renksiz ve kokusuz bir kimyasaldır. • Plastifiyanlar PVC ile reaksiyona girerek üretilen ürünün elastikiyetini sağlar ve şekillendirir. Pigmentler ve dolgu maddeleri gibi sadece katkı maddesi değil, aynı zamanda polimerin fiziksel özelliklerini de sağlayan bir kimyasaldır. • Plastifiyanlar kendi aralarında adipatlar, azelatlar, benzoatlar, maleatlar, oleatlar, fosfatlar ve ftalatlarolarak değişik gruplara ayrılırlar. Bunların arasında ftalatlargerek fiyat avantajı, gerek teknik performansı nedeniyle en çok kullanılan plastifiyanlardır. En bilinenleri; Di -2ethyl hexylphthalate (DEHP), Dioctylphthalate (DOP), Diisodecylphthalate (DIDP) ve Diisononylphthalate (DINP) dır.

3. FTALATLAR Ftalikasidin monohidrik alkoller ile yaptığı diesterlereftalatlar denilmektedir.  Genellikle plastiklerin esnekliğini arttırmak için kullanılmaktadırlar.  Plastiklere eklendiklerinde uzun polivinil moleküllerin birbirleri üzerinde kaymasına izin verirler. Suda çözünürlükleri düşük, yağda çözünürlükleri yüksektir. Kanserojen özelliğe sahiptirler. Ftalatlarfarmastotatik ilaçların plastik kaplanmasıdan ve besin takviyelerinin viskositelerini kontrol edici, jelleştirici, film oluşturucu, seyreltici, yağlayıcı, bağlayıcı, emülsifiye edici ve süspanse edici ajan olarak kullanımına kadar çok geniş bir kullanınım alanına sahiptiler.

4. FTALATLAR Endüstride çok değişik amaçlarla kullanılmaktadır; Kişisel bakım ürünleri (parfümler, losyonlar ve kozmetiklerde boya veya koku tutucu olarak), boyalar (film ya da parlaklık vermek için), endüstriyel plastikler, özel tıbbi aletler ve malzemeler (kan torbası, intravenöz sıvı ve total parenteral beslenme torbaları, infüzyon setleri) farklı ftalat türleri içermektedir.

5. YAYGIN OLARAK KULLANILAN FTALATLAR En yaygın şekilde kullanılan ftalatalara örnek; • DEHP (di(2-ethylhexyl)phthalate), • DBP (dibutylphthalate), • BBP (butylbenzylphthalate), • DiNP ((di(iso-nonyl)phthalate) • DiDP ((di(iso-decyl)phthalate) sayılabilir. DEHP içlerinde en yaygın kullanılan ftalattırve çevreden alınan örneklerde en çok bu ftalatkarşımıza çıkar.

6. DEHP (Dİ- 2 ETHYL HEXYL PHTALATE) DEHP kimyada çoğunlukla plastiğe biçim vermek, onu esnekleştirmek için kullanılan renksiz, sıvı ve hemen hemen kokusuz maddedir. PVC’nin yumuşaklığını, esnekliğini ve bükülebilirliğini kazandıran malzemedir. Plastik %1-40 oranında DEHP içermektedir..

7. DEHP (Dİ- 2 ETHYL HEXYL PHTALATE) DEHP suda çözünmez, hidrofobikdir. Hexan ile karışabilir, organik çözücülerde çözünmektedir. Kararlı bir bileşiktir, radikal değildir. Dünyada DEHP in %42,8’i toprakta, %40’ı suya ait tortularda, %17,2’si havada bulunmaktadır. Sudaki çözünürlüğünün düşük olmasından dolayı katılara kontamine olması (bulaşması) oldukça yavaştır.

8. İZOMERLERİ; *Dioctylphthtalate *Disec-octylphthalate *Bis(2-ethylhexyl) phthalate

9. DEHP Bis(2-ethylhexyl) phthalate Bis(2-ethylhexyl) phthalate (DEHP), formülü C6H4(C8H17COO)2 olan organik bir bileşiktir. Bu bileşik, ftalatplastikleştiriciler sınıfının en yaygın görülenidir. Bileşik bir ftalik asit diesteri ve bunların dallanmış zincirinden oluşmaktadır. Renksiz viskoz bir sıvıdır. Yağda çözünür fakat suda çözünmez.

10. DEHP Bis(2-ethylhexyl) phthalate

12. DEHP Bis(2-ethylhexyl) phthalate Proses ftalikanhidrid ile 2-etilheksanol reaksiyonu gerektirir. C 6 H 4 (CO) 2 O + 2 C 8 H 17 OH → C 6 H 4 (CO 2 C 8 H 17 ) 2 + H 2 O

13. DEHP Bis(2-ethylhexyl) phthalate Yılda yaklaşık olarak 3 milyar ton üretilmektedir. DEHP, uygun maliyeti nedeniyle PVC ürünleri üretiminde plastikleştirici olarak kullanılmaktadır. Plastikler %1 - %40 arası DEHP içerebilmektedir. Ayrıca kondansatörlerde hidrolik veya dielektrik akışkan olarak kullanılabilmektedir.

14. DEHP Bis(2-ethylhexyl) phthalate DEHP düşük buhar basıncına sahiptir fakat PVC prosesi sırasında sıcaklık yüksektir. Yüksek sıcaklıkta serbest kalmaları sağlık açısından risk teşkil etmektedir. Süt ve peynirde yüksek seviyelerde bulunmuştur. Plastikle temas halindeki sıvıya süzülebilir, özellikle polar olmayan çözücülerde daha kolay dağılmaktadır, örneğin plastik kaptaki sıvı ve katı yağ. Bu yüzden FDA(ABD gıda ve ilaç idaresi) sadece su içeriği yüksek olan yiyeceklerin ambalajlanmasında DEHP kullanımına izin verir. Sudaki düşük çözünürlükleri yüzünden toprakta çok yavaş dağılırlar. Bu nedenle düzenli depolamada plastikten süzülmeleri yavaştır. EPA nın içme suyu için sınır değeri 6 ppbdir. Sütteki DEHP seviyesi EPA nın içme suyu sınırının 2000 katı bulunmuştur, yaklaşık 12000 ppb. Peynir ve kremadaki değerleri ise 200000 ppbyi aşabilmektedir.

15. DEHP Bis(2-ethylhexyl) phthalate DEHP intravenöz tüp ve torbalar, kateterler, nazogastrik tüp, diyaliz çantası, kan torbaları, transfüzyon borusu ve hava tüpleri gibi tıbbi cihazların üretiminde plastikleştirici olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle özellikle diyaliz hastaları ve yeni doğan ünitelerinde sızıntı ihtimalinden dolayı endişe edilmektedir. Avrupa Komisyonu'na göre Sağlık ve Çevresel Riskler Bilimsel Komitesi(SCHER), DEHP e diyaliz gibi tıbbi yöntemlerle maruz kalan kişilerde tolere günlük alım miktarı aşabilir. FDA yenidoğan ve hamileler için DEHP içermeyen alternatiflerin kullanılması konusunda uyarı yapmıştır. DEHP içeren maddeler erkek sperm sayısında düşüşe neden olmaktadır. DEHP hidrolize olarak MEHP e ve daha sonra ftalat tuzlarına dönüşmektedir. Serbest alkol, aldehit ve karboksilik asit oksidasyonuna duyarlıdır.

16. DEHP Bis(2-ethylhexyl) phthalate Esnek PVC Üreticileri DEHP benzer teknik özellikleri sunan birkaç alternatif yumuşatıcılar arasında seçim yapabilir. Bu alternatifler diizononilftalat (DINP), di-2-propil heptilftalat (DPHP), diisodecylftalat (DIDP), ve non-ftalatlar, örneğin, 1,2-sikloheksan dikarboksilik asit diizononilesteri(DINCH), Dioktiltereftalatbis (2-etilheksil) benzen-1 ,4-dikarboksilat (DOTP / DEHT) ve sitratlargibi diğer ftalatlardır.

17. Bis (2-etilhekzil)ftalat (DEHP) • CAS: 117-81-7 • (ChemicalAbstracts Service) • AB Numarası: 204-211-0 • (Avrupa Mevcut Ticari Maddeler Envanteri veya Avrupa Kimyasal Maddeler Listesi)

18. DEHP Bis(2-ethylhexyl) phthalate Esnek PVC Üreticileri DEHP benzer teknik özellikleri sunan birkaç alternatif yumuşatıcılar arasında seçim yapabilir. Bu alternatifler diizononilftalat (DINP), di-2-propil heptilftalat (DPHP), diisodecylftalat (DIDP), ve non-ftalatlar, örneğin, 1,2-sikloheksan dikarboksilik asit diizononilesteri(DINCH), Dioktiltereftalatbis (2-etilheksil) benzen-1 ,4-dikarboksilat (DOTP / DEHT) ve sitratlargibi diğer ftalatlardır.

19. DEHP Bis(2-ethylhexyl) phthalate *DEHP, Yüzeysel Su Kalitesi Açısından Öncelikli Maddeler içerisinde yer almaktadır. Ayrıca Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmeliğe göre DEHP in sınır değeri 100 mg kg-1 kuru madde dir. * Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliğinde, yüzeysel su kalitesi açısından öncelikli maddeler arasında yer almaktadır. *28. Yiyecek Katkı Maddeleri Hakkında Yiyecek ve Tarım Organizasyonu / Dünya Sağlık Organizasyon Komitesi toplantısında komite “insanların DEHP’ye maruz kalma sıklıklarının en aza indirgenmesi gerektiği” konusunda ortaklaşa karara varmıştır. Komite bunun ancak güvenli, başka alternatif plastikleştiriciler veya DEHP içermeyen plastiklere geçişle mümkün olabileceğini belirtmektedir. 

20. DEHP Bis(2-ethylhexyl) phthalate * Bazı Tehlikeli Maddelerin Müstahzarların ve eşyaların üretimine, piyasaya arzına ve kullanımına ilişkin kısıtlamalar hakkında yönetmeliğe göre, Ftalatiçeren maddeler; 1.  Oyuncaklarda ve çocuk bakım eşyalarında, plastik materyal içinde ağırlıkça % 0.1’den daha yüksek konsantrasyonlarda madde ya da karışım bileşeni olarak piyasaya arz edilemez veya kullanılamaz.  2.  Plastik materyal içinde ağırlıkça % 0.1’den daha yüksek konsantrasyonlarda bu ftalatları içeren oyuncaklar ve çocuk bakım eşyaları piyasaya arz edilemez. 3.  Bu başlık altında “çocuk bakım eşyası”; uyku, dinlenme, hijyen, çocukların beslenmesini veya emmesini kolaylaştırmayı amaçlayan herhangi bir  ürün anlamına gelmektedir.

21. FTALATLARIN SAĞLIK AÇISINDAN ÖNEMİ Ftalatlar; vinil ve plastik kaplarda, gıda ambalajlarında, ev eşyalarında, sabun, losyon gibi birçok vücut bakım ürününde kullanılmaktadır. En çok bilinen ftalat DEHP in insanlarda kansere neden olduğu IARC  (InternatıonalAgencyForResearch on Cancer–Uluslararası Kanser Araştıma Ajansı) tarafından kabul edilmiştir. Bazı ftalat türlerinin karaciğer ve böbrek üzerinde etkili olduğu bildirilmektedir. 

22. FTALATLARIN SAĞLIK AÇISINDAN ÖNEMİ Araştırmalara göre; bilinen en tehlikeli 2 ftalata (DEHP ve DBP) maruz kalma en çok yiyecekler yoluyla olmaktadır. Ftalat gıdalara, gıdaların ambalajlanmasında kullanılan PVC’den geçmektedir. Yapılan araştırmalara göre ftalatlargenital bozukluklara ve kısırlığa sebep olmaktadır. Greenpeace tarafından bebeklerin diş kaşıyıcıları ve oyuncaklarında yapılan analizlerde bu ürünlerin %40’ında zararlı ftalat maddesine rastlanmıştır.  Bu nedenle Avrupada bir çok ülkede ftalat içeren oyuncak ve diğer çocuklara yönelik ürünlerin satışı yasaklanmıştır. Oyuncaklar için EN 14372 standardı mevcuttur. Ayrıca oyuncaklardaki ftalat miktarı REACH kapsamında değerlendirilmektedir.

23. FTALATLARIN SAĞLIK AÇISINDAN ÖNEMİ Ülkemizdeki oyuncaklardaki ftalat, “Bazı Tehlikeli Maddelerin, Müstahzarların ve Eşyaların Üretimine, Piyasaya Arzına ve Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar Hakkında Yönetmelik” kapsamında değerlendirilmekte kullanılan ftalat türünün ürünün ağırlığını %0.1’inden fazla olamayacağını bildirmektedir. Bazı Tüketici Ürünlerinin Tehlikeli Kimyasal Madde İçeriğine Yönelik Piyasa Gözetimi ve Denetimine İlişkin Tebliğ hükümlerine göre bazı ürünlerdeki ftalat türlerinin analiz edilmesi ve yasal limite uyması zorunludur.

24. Ftalat miktarı sınırlandırılan ve analiz edilmesi gereken ürünler - Çocuk bakım gereçleri - Kalemler ve defterler (plastik kısımlar), silgi, yapıştırıcı, makas, kalemtıraş, cetvel, koli bandı, bant, yapışkan notluk, şerit ve sıvı düzeltici -Boya kalemleri ve boya malzemeleri (oyun hamuru ve parmak boyaları hariç) -Beslenme çantası, okul çantası, sırt çantası, resim çantası, kalem kutusu -Yiyecek taklidi ürünler -Yüzme öğretmeye yardımcı ürünler -Jimnastik minderleri, güneşlenme yatakları, deniz yatağı vb. -Tekstil ürünlerindeki plastik baskılar ve aksesuarlar -Yağmurluklar, spor ayakkabılar, plastik terlikler

25. Ftalat kullanımı Çevresel olarak zararlı olmanın yanında PVC tüketim ürünleri ayrıca tüketicilere de yönelik tehlikeler oluşturmaktadır. Plastikleştiriciler plastiğe bağlanmamakta ve zamanla koparak yayılmaktadır. Örnek olarak PVC yer döşemelerindeki plastikleştiriciler odanın içinde uçuşmaya başlayacaktır. Ftalatyumuşatıcıları küresel kirleticilerdir ve %90'ı yalnızca yumuşak PVC yapımında kullanılmaktadır.

26. FtalatlarınBertarafı PVC'nin bertarafı daha fazla çevresel problemler yaratmaktadır. Yakılması durumunda (açık alanda veya yakma tesisinde), klorlu içeriğinden dolayı PVC dioksinlerle beraber asidik bir gaz yayacaktır. Düzenli depolama durumunda sonunda yer altı su kaynaklarını tehdit edecek katkısallar bırakacaktır. PVC içeren atıkların açık depolama alanlarındaki yakılmaları daha da fazla dioksin kaynağı açığa çıkmasına yol açacaktır.

27. Ftalatların Geri Dönüşümü PVC'nin geri dönüşümü ne teknik açıdan ne de finanssal açıdan uygulanabilir değildir. Şu an PVC nin yüzde birinden daha azı maddesel olarak geri dönüştürülmektedir. Tüketim sonrası ürünler veya PVC atıkları aynı kalitedeki ürünleri yapmak için gerekli PVC kalitesine dönüştürülemez. Toplanan bu atıkların büyük bölümü indirgenmekte veya bahçe bankları ve otoyol boyunca ses bariyerleri gibi daha alt ürünlerin yapımında kullanılmaktadır. Geri dönüştürülen PVC ürünlerinin birçoğu zehirli ağır metal bileşikleri veya diğer stabilitörler ile tekrar oluşturulmak zorundadır. Bu, ikincil üründeki zehirli bileşikler dizilimini daha da arttırmaktadır.

28. Plastikleştirici Ftalatlar Ftalatesterler (phthalete ester) PVC yumuşatıcısı olarak en geniş kullanıma sahip olan bir bileşik ailesidir. Çevrede kararlı ve doğada en fazla bulunan insan yapımı kimyasallardır. Özellikle besin yoluyla belli seviyeye kadar biyoakümülatiftirler. Aynı zamanda denek hayvanları üzerinde yapılan incelemelerde çeşitli toksik etkileri olduğu gözlenmiştir. Bazı ftalatlar hayvanlarda kansere neden olurken, an çok bilinen ftalat olan DEHP-di(2etilheksil) ftalat ya da bis (2etilheksil) ftalat’ın insanlarda kansere neden olduğu IARC tarafından kabul edilmiştir. (IARC, Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı)

29. Plastikleştirici Ftalatlar Bazıları karaciğer, böbrekler ve gözleri tahriş edebilir. Bazı ftalatlar erkek ve kadın üreme sistemlerine zarar verebilir, üremeyi başarısız kılabilir ve spermde kalıtımsal bozukluklara sebep olabilir. Ftalat plastikleştiricilerinin toksisiteleri ve bunların kullanıldığı çocuk ürünlerine duyulan endişelerden dolayı, Greenpeace bir çok ülkede kullanılan diş kaşıyıcıları ve diğer oyuncakları analiz etti. Bu ürünlerin %40’a varan miktarlarda ftalat ve bir çokları tanımlanamayan diğer katkı malzemeleri ile kirleticiler içerdiği tespit edildi. Diğer araştırmalar da bu oyuncaklardan kabul edilemez miktarlarda ftalat yayılabileceğini tespit etti ve bazı PVC oyuncakları Avrupa ülkelerinin bir çoğunda satıştan kaldırıldı. Aralık 1999’da Avrupa Komisyonu belli başlı altı ftalattan %0.1 oranından daha fazla içeren üç yaş altı çocukların ağzına alabilecekleri şekilde tasarlanmış ürünlerin satışına üç aylık bir yasak başlatmıştır. İnsanlara – kısmen çocuklara- bir başka zarar kaynağının ise ftalatların solunması olduğundan şüphelenilmektedir. Diğer bir araştırmada ise atmosferik DEHP ‘nin çocuklarda astıma neden olduğu belirtilmektedir.

30. Plastikleştirici Ftalatlar Bina malzemeleri, ev elektrik tertibatları ve diğer malzemelerde kullanılan plastikleştiricilerde yarı-UOB (uçucu organik bileşik) olarak sınıflandırılan ftalatlar, özellikle de DEHP, plastikleştiricilerin çoğunda bulunmaktadır. Örnek olarak izolasyon malzemeleri, PVC döşemeler ve duvar kağıtları, halı ve perdelerden ftalat emisyonlarının çıktığı tespit edilmiştir. Phthalateyumuşatıcıları küresel kirleticilerdir ve %90 ı yalnızca yumuşak PVC yapımında kullanılmaktadır. Ftalatlar temel olarak plastiklere plastik özelliğini vermede veya kişisel bakım ürünlerinde, mürekkeplerde, yapıştırıcılarda, yalıtım malzemelerinde ve yüzey kaplama ürünlerinde (veya yumuşatıcı malzeme olarak) kullanılır (örneğin kablolar veya diğer bileşimler icin).

31. Plastikleştirici Ftalatlar PVC iceren maddelere plastik özelliği katmak icin kullanılan ftalatlar (hem ürünlerin kullanımı sırasında, hem de cöpe atıldıktan sonraki süreçte) büyük çevresel kayıplara neden olurlar. Bu durumun temel sebebi ftalatların polimer zincire bağlı olmamasıdır. Gıda ambalajlarında bulunan ftalatların gıdaya gectiği, ilaç üretiminde kullanılan tubaj sistemlerinden ve PVC’den yapılan ve (DEHP) içeren kan torbalarından sızdığı yapılan araştırmalar sonucu ortaya cıkarılmıştır. Bu nedenle ftalatlar, plastik ürünlerin ve bazı tekstil ürünlerinin yaygınlığına bağlı olarak hava ve toz parçacıkları da dahil olmak üzere çevremizde geniş ölçüde bulunan maddelerdir. Plastik ürünler bir kez çöp arıtma tesislerine gönderildiğinde özellikle di-izobutilftalat (DIBP) ve din-butilftalat (DNBP) olmak üzere ftalatlar sızmaya devam eder ve sonunda su kanallarına ulaşır.

32. Plastikleştirici Ftalatlar Ftalatlar, kan, anne sütü dahil olmak üzere insan dokusunda ve metabolit olarak idrarda sıklıkla görülür. Çocuklarda görülme ihtimali yetişkinlerden daha yüksektir. İnsanlarda ve hayvanlarda, nispeten daha hızlı olarak monoester formlarında metabolize edilir fakat bu maddeler ana bileşiklerine oranla çok daha yüksek oranda zehir içerir. DEHP, memelilerin üreme sistemleri üzerinde zehirleyici etkiye sahiptir ve erken yaşta erbezlerinin gelişimine engel olma ihtimali taşır. Yetişkin farelerin, bu kimyasala maruz kalındığında, dişil üreme başarısı ve daha erken yaşta olanların üreme sistemi gelişimi üzerinde pek çok etkisi yine yapılan deneyler sonucu ortaya çıkarılmıştır. Şu anda tüm zehirli özelliklerine rağmen ftalatların pazarlanması ve kullanımında, kullanım miktarlarında ve yaşam döngüleri boyunca ürünlerden dışarı sızma eğilimleri üzerinde denetimlerin oldukça yetersiz olduğu gözlemlenmektedir.

33. Plastikleştirici Ftalatlar Var olan denetimlerin muhtemelen en iyi bilineni, Avrupa Birliği ülkelerinde oyuncaklarda ve çocuk bakım ürünlerinde altı tur ftalatın kullanımının yasaklanmış olmasıdır. Bu durum 1999 yılında acil durum önlemi olarak kabul edilmiş ve 2005 yılında kalıcılığı sağlanmıştır. Bu denetim önemli bir ifşa yolunun oncusu olsa da, diğer tüketim ürünlerinde büyük bir denetim açığı olduğu bir gerçektir. Avrupa Birliği sınırları çerçevesinde DBP, BBP, DEHP ve DIBP olmak üzere dört çeşit ftalat ‘’yüksek önem arz eden maddeler’’ kapsamına alınmıştır ve REACH Düzenlemesi gereğince devamlı kullanımı için gerekçe gösterimi ve izin gerektirmektedir. DEHP, Avrupa Birliği sınırlarındaki suların kalitesini artırmak amacıyla tasarlanan bir düzenleme olan Avrupa Birliği Su Çerçevesi direktifi kapsamında öncelikli madde olarak nitelendirilmiştir.

34. Plastikleştirici Ftalatlar DEHP ve DNBP aynı zamanda 2020 yılına kadar Kuzeydoğu Atlantik’teki deniz çevresini etkileyen her turlu kimyasal madde atığını, emisyonunu ve kaybını sonlandırma amacı taşıyan OSPAR Ortak Prosedürü’nü hayata geçirmek için öncelikli olarak engellenmesi gereken kimyasal maddeler listesine dahil edilmiştir.

35. Plastikleştirici Ftalatlar Plastik ambalaj malzeme kullanımında son yıllarda önemli bir artış olduğu gözlenmiştir. Bu artışta plastiklerin özellikleri büyük bir rol oynamaktadır. Bu özelliklerden bazıları; düşük enerji içermesi, dayanıklı ve hafif olması, kolay dağıtılabilir olması ve çok değişik şekillere girebilmesidir. Gıda maddeleriyle temasta bulunacak plastik malzemeler gıda maddelerini emmemeli, gıdayı sızdırmamalı, tat, koku ve rengini değiştirmemeli, taşıma ve depolama şartlarının gerektirdiği fiziksel ve mekanik özelliklere sahip olmalıdır. Gıda ile temas eden her türlü materyalin değerlendirilmesinde yumuşatıcı miktarı büyük önem taşımaktadır. Eğer yumuşatıcının gıdaya geçme tehlikesi varsa, plastiklere ilavesi istenmez. Ftalat ve adipat gibi yumuşatıcılar; plastifiyanların en önemli sınıfıdır ve çevresel kirleticiler olarak tanımlanır. Ftalatların büyük bir çoğunluğunu DEHP (Di-2-etilhekzilftalat) oluşturur.

36. Plastikleştirici Ftalatlar DEHP’emaruz kalma açısından en duyarlı grup bebeklerdir. DEHP; ağız ve deri yoluyla, solunan hava, bebek besinleri, bebek mamaları ve anne sütü ile alınmaktadır. Özellikle ağıza alınan; emzik, diş çıngırakları, biberon emzikleri gibi plastik malzemelerde DEHP’nin kullanımı, 3 yaş altındaki çocuklarda yasaklanmıştır. Plastifiyanların, deney hayvanları üzerindeki toksik etkileri deneysel olarak kanıtlanmış olsa da insanlar üzerinde bu konuda çalışmalar devam etmektedir. Sonuç olarak; besinlerin paketlenmesinde kullanılacak olan plastik ambalaj malzemelerinin plastifiyan içermesi kaçınılmazdır. Ancak plastik materyalden besinlere geçişi ve insanlara vereceği olası zararları engellemek için, bu konu ile ilgili çalışmalar artırılarak, bu kapların üretiminde iyileştirme çalışmaları yapılmalıdır. Bunlar; ısıl stabilitesinin ve dayanıklılığın artırılması ve geliştirilmiş plastik malzeme formülleriyle geçişin azaltılmasıdır.

37. Plastikleştirici Ftalatlar Sağlık merkezlerinde kullanılan DEHP’li PVC kaplarda depolanan çözeltiler DEHP nin zamanla çözeltiye geçmesine neden olmaktadır. Belli konsantrasyonun üzerinde DEHP’li çözeltiler insan ve hayvan sağlığı için tehlikeli olmaktadır. Diyaliz ünitelerinde bu çok önemlidir. Yumuşak vinil ürünler (Ftalat içeren vinil kıyafetler), ayakkabı, yazıcı mürekkebi, ağıza alınmayan oyuncaklar ve çocuk ürünleri, vinil döşeme ve kan tüpleri, streç film, cerrahi eldiven, solunum cihaz ve maskeleri, diğer tıbbı aletler; Endokrin, gelişme ve üreme rahatsızlıkları, doğum defektleri, hormonal değişiklikler, kısırlık, immün sistem zayıflığı, gibi sorunlara neden olmaktadır.

38. Kazara Serbest Kaldığında veya Sızıntı Olduğunda Alınacak Tedbirler • Sızıntı alanı havalandırılır. Tutuşturma yaratacak bütün kaynaklar kaldırılır. • Kişisel koruyucu malzemeler giyinilmeli. • Korunması sağlanmamış personel, alana alınmamalıdır. • Kıvılcım oluşturmayacak aletlerle uygun bir kaba vakum yoluyla veya adsorbent malzeme ile biriktirilir ve kimyasal atık kabına konur. • Daha sonra yasalara göre yakılır.

39. Kişisel Korunma Kişisel gaz maskeleri kullanılmalıdır. Standartlara uygun gaz maskeleri olmalıdır. Gaz maskesi kullanacak olan insanlar standartlardaki; uygun test etme, tıbbi onay, temizleme, bakım, kartuş değişikliği gibi konularda eğitilmelidir.

40. DEHP in Vücuda Geçişi • DEHP içeren havayı solumak • DEHP tarafından kirletilen ürünleri doğrudan yemek • Deri teması ile emilme mümkündür ama çok yavaştır.

41. Ftalatların tayini GC/MS(Gaz kromatografisi – kütle spektroskopisi ) ve HPLC’(Yüksek Basınç Sıvı Kromatografisi)de yapılır. Su, alg ve deniz canlısından DCM(Dichloromethane) ile Soxhlette ekstre edilir, distillenir. Bakiye hekzanda çözülür GC/MS’ de analiz yapılır. Miktar tayini iyon detektörü ile yapılır. Hassasiyet 1 – 20 ng/g veya ng/L dir. HPLC’ de tayinde octyl (C8) Spe kolonunda asetonitril – su (70:30) ile elueedilelerk analizi yapılır.

42. DEHP ve diğer fatalatlarınPET’ten geçtiği tespit edilmiştir. Aktarım oranını arttıranlar: – Asitli yiyecekler – Yüksek sıcaklık PET şişelerde (polyethyleneterephthalate) bulunan fatalatların-plastik katkı maddelerinin alkolsüz içecekler ve yoğurt bazlı içeceklere geçiş yaptığı saptanmıştır. İran’da yapılan bir çalışma, DEHP geçişini zamana (4 aya kadar) ve ısıya (20° ve 40°C) bağlı olarak incelemiş ve 2.4mg/L’ye kadar geçişi tespit etmiştir. Hamilelik sırasında DEHP’ye maruz kalan erkek çocuklarda azalmış masküliniteye rastlanmıştır.

43. Gaz Kromatografisi – Kütle Spektroskopisi Ftalatlar, GC/MS Metodu ile EPA 606 ya göre tayin edilmektedir. Gaz kromatografisi – kütle spektroskopisi (GC-MS) iki mikro analitiksel tekniğin birleşimidir; GC bir arama yöntemidir ve MS bir tanımlama tekniğidir. Bu kombinasyon birçok avantaj sağlar. İlk olarak kompleks bir karışımdaki bileşenleri birbirinden ayırır. Her bileşiğin nitel analizi için kütlelerin bulunmasında, ikinci olarak ise aynı bileşik içerisindeki kütlelerin miktarları üzerine bilgi edinmemizi sağlar. 1 pmolanalitten (moleküler ağırlık karakteristiksel parçalar ya da kimyasal parmak izleri gibi tanımlama işlemi için esas olarak kullanılan maddeler) daha azı kullanılarak GC-MS yöntemiyle tam bir kütle ayrışımı sağlanır.

44. Gaz Kromatografisi – Kütle Spektroskopisi GC-MS kombinasyonu; her bir tekniğin tek başına uygulanması nedeniyle kesin olarak karşılaşılan eksikliklerin ya da sınırlandırılmışlığın üstesinden gelir. Örneğin; saf olmayan (katışık) bir maddeyi analiz etmek için yalnızca MS yöntemi kullanılırsa, ilave edilmiş kütle ayrışımı ile iki ya da daha fazla bileşik bulunabilir. Sonuç eğer tercüme edilemez değilse bile şaşırtıcı olabilir. Diğer yandan, katışık bir maddenin GC-MS ile analizi halinde analitteki saflığı bozan bileşenler ayrılır ve her bir bileşenin kütle spektrumu bulunur. Sadece GC’ nin kullanımı da şüpheli sonuçlara yol açabilir. Hatırlatma indeksindeki çeşitli bileşen örneklerinin tanımlanmasına dayanılarak yapıldığı için bazı belirsizlikler vardır. (Analit: Bir numunedeki tayin edilecek bileşenlerin ortak adıdır.)

45. “Evsel Katı Atık ve Arıtma Çamurlarındaki Ftalatların Anaerobik Arıtılabilirliği” konulu doktora çalışmasında DMP (di metil ftalat), DEP (di etil ftalat), DBP (dibütilftalat), BBP (butilbenzilftalat) ve DEHP (di(2 etilhekzil) ftalat) olmak üzere 5 farklı ftalat seçilmiş ve 1 yıl boyunca aylık olarak evsel katı atıktaki ve mevsimsel olarak da İstanbul’daki evsel atıksu arıtma çamurundaki konsantrasyonları incelenmiştir. Ayrıca bu ftalatlarınmezofilik, termofilik ve hipertermofilik şartlardaki toksik konsantrasyonları belirlenmiştir. Diğer taraftan, yemek atığı, arıtma çamuru ve yemek atığı-arıtma çamuru karışımının tek kademeli termofilik ve hipertermofilik anaerobik arıtımındaki ftalatgiderimleri ve yemek atığı-arıtma çamurunun birlikte hipertermofilik-termofilik ve hipertermofilik-mezofilik iki kademeli anaerobik arıtımındaki ftalatgiderimleri araştırılmıştır. Yapılan hiç bir anaerobik arıtma çalışmasında kayda değer DEHP giderimi sağlanamamıştır.