1 / 87

Seksualnosc os b z zaburzeniami psychicznymi

PRAWA SEKSUALNE STANOWIA FUNDAMENTALNE I UNIWERSALNE PRAWA CZLOWIEKA . Deklaracja praw seksualnych

yale
Download Presentation

Seksualnosc os b z zaburzeniami psychicznymi

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

    1. Seksualnosc osób z zaburzeniami psychicznymi Lek. Agnieszka Kwiatkowska Poradnia Seksuologiczna i Patologii Wspólzycia Centrum Psychoterapii Truizmem jest mówienie, ze zycie seksualne jest ogromnie wazne, ze daje czlowiekowi poczucie szczescia. W przypadku osób chorych czy zaburzonych psychicznie funkcjonowanie w tej sferze zycia jest zwykle bardzo zaburzone z racji samej choroby podstawowej. Trudno czesto mówic u nich o przezywaniu szczescia, przyjemnosci czy hedonizmu, kiedy maja problemy z nawiazaniem relacji miedzyludzkich, z powodu swoich oporów, leków czy wycofania. Lub kiedy z powodu samego naznaczenia pietnem choroby czyli z powodu stygmatyzacji maja trudnosci ze znalezieniem partnera seksualnego. Inna sprawa jest, ze czesto nie umieja pytac o obserwowane u siebie problemy w funkcjonowaniu seksualnym, a nie znajdujac w otoczeniu osób leczacych je czy wspólpracujacych z nimi, które przygotowane bylyby do pomocy tym pacjentom w rozwiazywaniu ich problemów. Stad mysle zapotrzebowanie na tego typu szkolenia. Stad uczenie nas jako personelu problemów seksualnych z którymi borykaja sie nasi podopieczni aby sluzyc im pomoca i pomagac rozwiazywac problemy, które dotycza jednej z najwazniejszych sfer zycia kazdego czlowieka. Mysle, ze problem ten byl dotychczas bagatelizowany. Skupialismy sie najpierw na jak najlepszym opanowaniu objawów chorobowych, potem na rehabilitowaniu pacjentów pod katem ich zdolnosci psychospolecznych, aby mogli podejmowac role oczekiwane od nich prze spoleczenstwo. Dopiero od niedawna wzroslo zainteresowanie badaniem sfery seksualnosci osób z zaburzeniami psychicznymi. Pytanie – co wplynelo na ten wzrost zainteresowania ta problematyka. Truizmem jest mówienie, ze zycie seksualne jest ogromnie wazne, ze daje czlowiekowi poczucie szczescia. W przypadku osób chorych czy zaburzonych psychicznie funkcjonowanie w tej sferze zycia jest zwykle bardzo zaburzone z racji samej choroby podstawowej. Trudno czesto mówic u nich o przezywaniu szczescia, przyjemnosci czy hedonizmu, kiedy maja problemy z nawiazaniem relacji miedzyludzkich, z powodu swoich oporów, leków czy wycofania. Lub kiedy z powodu samego naznaczenia pietnem choroby czyli z powodu stygmatyzacji maja trudnosci ze znalezieniem partnera seksualnego. Inna sprawa jest, ze czesto nie umieja pytac o obserwowane u siebie problemy w funkcjonowaniu seksualnym, a nie znajdujac w otoczeniu osób leczacych je czy wspólpracujacych z nimi, które przygotowane bylyby do pomocy tym pacjentom w rozwiazywaniu ich problemów. Stad mysle zapotrzebowanie na tego typu szkolenia. Stad uczenie nas jako personelu problemów seksualnych z którymi borykaja sie nasi podopieczni aby sluzyc im pomoca i pomagac rozwiazywac problemy, które dotycza jednej z najwazniejszych sfer zycia kazdego czlowieka. Mysle, ze problem ten byl dotychczas bagatelizowany. Skupialismy sie najpierw na jak najlepszym opanowaniu objawów chorobowych, potem na rehabilitowaniu pacjentów pod katem ich zdolnosci psychospolecznych, aby mogli podejmowac role oczekiwane od nich prze spoleczenstwo. Dopiero od niedawna wzroslo zainteresowanie badaniem sfery seksualnosci osób z zaburzeniami psychicznymi. Pytanie – co wplynelo na ten wzrost zainteresowania ta problematyka.

    2. PRAWA SEKSUALNE STANOWIA FUNDAMENTALNE I UNIWERSALNE PRAWA CZLOWIEKA

    3. Deklaracja praw seksualnych – 2002r. Seksualnosc jest integralna czescia osobowosci kazdej istoty ludzkiej. Jej pelny rozwój zalezy od zaspokojenia podstawowych ludzkich potrzeb, takich jak: Pragnienie obcowania, Intymnosci, Ekspresji uczuc, Czulosc i milosci. Seksualnosc wynika z interakcji zachodzacych miedzy jednostka a otaczajaca ja struktura spoleczna .

    4. c.d. Pelen rozwój seksualnosci jest niezbedny do osiagniecia dobrostanu w wymiarze indywidualnym, interpersonalnym oraz spolecznym; Prawa seksualne naleza do uniwersalnych praw czlowieka, opartych na wolnosci, godnosci, równosci wszystkich istot ludzkich

    5. Seksualnosc Centralny aspekt bycia czlowiekiem obejmujacy: seks, identyfikacje i role plciowa, orientacje seksualna, erotyzm, pozadanie, intymnosc, reprodukcje; Jest doswiadczana i wyrazana w myslach, fantazjach, przezyciach, przekonaniach, wartosciach, zachowaniach, rolach i zwiazkach; Powstaje w interakcji czynników biologicznych, spolecznych, ekonomicznych, kulturowych, etycznych, prawnych, duchowych. Seksualnosc jest to wrodzony atrybut i wrodzona funkcja ludzkiego organizmu, podlegajaca zlozonym wewnetrznym i zewnetrznym uwarunkowaniom. Definiujac seksualnosc bierzemy pod uwage uwarunkowania biologiczne oraz uwzglednienie wplywu uczuc, procesów poznawczych i otoczenia spolecznego. Seksualnosc jest to wrodzony atrybut i wrodzona funkcja ludzkiego organizmu, podlegajaca zlozonym wewnetrznym i zewnetrznym uwarunkowaniom. Definiujac seksualnosc bierzemy pod uwage uwarunkowania biologiczne oraz uwzglednienie wplywu uczuc, procesów poznawczych i otoczenia spolecznego.

    6. Seksualnosc osób z rozpoznaniem schizofrenii Psychoza to termin trudny do zdefiniowania, czesto nieprawidlowo stosowany. Z pojeciem psychozy wiaze sie stygmatyzacja i strach. Przecietny czlowiek odczuwa lek w obliczu istniejacych od dawna mitów otaczajacych chorobe psychiczna., oraz zrównania znaczenia slowa psychotyczny ze slowem szalony. Seksualnosc czlowieka jest zjawiskiem zlozonym uwarunkowanym czynnikami biologicznymi i psychologicznymi i srodowiskowymi. Próby jej oceny nie sa latwe poniewaz, charakter dolegliwosci ze wzgledu na swoja intymnosc jest wstydliwy. I jest to powodem powstawania u pacjentów oporu przed zglaszaniem zaburzen dotyczacych sfery seksualnej, takze pomijanie tej problematyki przez lekarzy. W odniesieniu do osób chorych psychicznie dodatkowa trudnoscia jest oddzielenie objawów zwiazanych z samym schorzeniem od objawów wywolanych niepozadanym dzialaniem leków. Ocena seksualnosci czlowieka sprowadza sie do badania kilku plaszczyzn tj. popedu, psychicznych i fizjologicznych reakcji podniecenia, orgazmu i wytrysku nasienia, utrzymania prawidlowych cykli menstruacyjnych czy plodnosci oraz satysfakcjonujacych zwiazków interpersonalnych i pozytywnej samooceny. Zaburzenia seksualne moga dotyczyc kazdej z wymienionych sfer. Psychoza to termin trudny do zdefiniowania, czesto nieprawidlowo stosowany. Z pojeciem psychozy wiaze sie stygmatyzacja i strach. Przecietny czlowiek odczuwa lek w obliczu istniejacych od dawna mitów otaczajacych chorobe psychiczna., oraz zrównania znaczenia slowa psychotyczny ze slowem szalony. Seksualnosc czlowieka jest zjawiskiem zlozonym uwarunkowanym czynnikami biologicznymi i psychologicznymi i srodowiskowymi. Próby jej oceny nie sa latwe poniewaz, charakter dolegliwosci ze wzgledu na swoja intymnosc jest wstydliwy. I jest to powodem powstawania u pacjentów oporu przed zglaszaniem zaburzen dotyczacych sfery seksualnej, takze pomijanie tej problematyki przez lekarzy. W odniesieniu do osób chorych psychicznie dodatkowa trudnoscia jest oddzielenie objawów zwiazanych z samym schorzeniem od objawów wywolanych niepozadanym dzialaniem leków. Ocena seksualnosci czlowieka sprowadza sie do badania kilku plaszczyzn tj. popedu, psychicznych i fizjologicznych reakcji podniecenia, orgazmu i wytrysku nasienia, utrzymania prawidlowych cykli menstruacyjnych czy plodnosci oraz satysfakcjonujacych zwiazków interpersonalnych i pozytywnej samooceny. Zaburzenia seksualne moga dotyczyc kazdej z wymienionych sfer.

    7. Schizofrenia – charakterystyka objawów Urojenia i omamy – objawy wytwórcze (w postaci paranoidalnej) Dezorganizacja mowy lub zachowania (postac zdezorganizowana) Obnizonej (oslupienie) lub nadmiernej (chaotycznej) aktywnosci ruchowej ( postac katatoniczna) Wspólwystepowanie objawów Dominacja objawów „ubytkowych” = negatywnych Schizofrenia wystepuje u 1 % populacji. Z pewnym uproszczeniem objawy charakterystyczne dla tej jednostki chorobowej przedstawia ten slajd. Chorobe charakteryzuje wystepowanie epizodów psychotycznych z dminujacymi objawami…. Autyzm polega na znacznej przewadze zainteresowania sie chorego swoimi przezyciami wewnetrznymi, co w konsekwencji prowadzi do utraty kontaktu ze swiatem zewnetrznym (dereizm). Bywa tez okreslany jako patologiczna przewaga fantazji nad poczuciem rzeczywistosci. Zaburzenia zycia uczuciowego dotycza w duzej mierze uczuciowosci wyzszej, która ulega rozszczepieniu i obnizeniu. Prowadzi to do utraty zwiazków emocjonalnych z otoczeniem i poglebienia autyzmu. Reakcje emocjonalne staja sie nieadekwatne (afekt niedostosowany). Oslabienie modulacji afektu przybiera rozmiary sztywnosci afektywnej. Równolegly do obnizenia uczuciowosci wyzszej zanik motywacji i woli (awolicja) jeszcze bardziej poglebia izolacje spoleczna. Charakterystycznego obrazu nadaje schizofrenii rozszczepienie osobowosci, prowadzace nieraz do rozpadu jej struktury. Wystepuje rozszczepienie (brak wiezi) pomiedzy poszczególnymi funkcjami psychicznymi, np. mysleniem a uczuciami (paratymia). Nieadekwatne sa reakcje mimiczne (paramimia), modulacja glosu (parfonia). Ambiwalencja dotyczy rozszczepienia w obrebie poszczególnych funkcji psychicznych. Gdy dotyczy sfery uczuc mówimy o ambiwalencji uczuciowej, sfery sadów – ambisentencja, sfery dazen – ambitendencja. Rozszczepienie w sferze mysli moze prowadzic do zaburzen toku myslenia i tzw. formalnych zaburzen myslenia, do których zalicza sie miedzy innymi rozkojarzenie, a przejawiajacych sie w wypowiedziach pacjenta obecnoscia neologizmów, perseweracji, werbigeracji, kojarzenia slów na podstawie podobienstwa dzwiekowego. Do objawów dodatkowych Bleuler zaliczal urojenia i omamy. Urojenia w schizofrenii cechuje brak logicznej spójnosci, czesto maja charakter urojen pierwotnych, których w odróznieniu od wtórnych nie sposób wywiesc z innych zjawisk psychopatologicznych Schizofrenia wystepuje u 1 % populacji. Z pewnym uproszczeniem objawy charakterystyczne dla tej jednostki chorobowej przedstawia ten slajd. Chorobe charakteryzuje wystepowanie epizodów psychotycznych z dminujacymi objawami…. Autyzm polega na znacznej przewadze zainteresowania sie chorego swoimi przezyciami wewnetrznymi, co w konsekwencji prowadzi do utraty kontaktu ze swiatem zewnetrznym (dereizm). Bywa tez okreslany jako patologiczna przewaga fantazji nad poczuciem rzeczywistosci. Zaburzenia zycia uczuciowego dotycza w duzej mierze uczuciowosci wyzszej, która ulega rozszczepieniu i obnizeniu. Prowadzi to do utraty zwiazków emocjonalnych z otoczeniem i poglebienia autyzmu. Reakcje emocjonalne staja sie nieadekwatne (afekt niedostosowany). Oslabienie modulacji afektu przybiera rozmiary sztywnosci afektywnej. Równolegly do obnizenia uczuciowosci wyzszej zanik motywacji i woli (awolicja) jeszcze bardziej poglebia izolacje spoleczna. Charakterystycznego obrazu nadaje schizofrenii rozszczepienie osobowosci, prowadzace nieraz do rozpadu jej struktury. Wystepuje rozszczepienie (brak wiezi) pomiedzy poszczególnymi funkcjami psychicznymi, np. mysleniem a uczuciami (paratymia). Nieadekwatne sa reakcje mimiczne (paramimia), modulacja glosu (parfonia). Ambiwalencja dotyczy rozszczepienia w obrebie poszczególnych funkcji psychicznych. Gdy dotyczy sfery uczuc mówimy o ambiwalencji uczuciowej, sfery sadów – ambisentencja, sfery dazen – ambitendencja. Rozszczepienie w sferze mysli moze prowadzic do zaburzen toku myslenia i tzw. formalnych zaburzen myslenia, do których zalicza sie miedzy innymi rozkojarzenie, a przejawiajacych sie w wypowiedziach pacjenta obecnoscia neologizmów, perseweracji, werbigeracji, kojarzenia slów na podstawie podobienstwa dzwiekowego. Do objawów dodatkowych Bleuler zaliczal urojenia i omamy. Urojenia w schizofrenii cechuje brak logicznej spójnosci, czesto maja charakter urojen pierwotnych, których w odróznieniu od wtórnych nie sposób wywiesc z innych zjawisk psychopatologicznych

    8. Schizofrenia – faza prodromalna Pogorszenie sie umiejetnosci szkolnych Wycofanie spoleczne, uposledzenie pelnienia ról Zaniedbywanie sie w zakresie higieny osobistej, dbalosci o ubiór Zaburzenia afektywne – nastrój depresyjny, drazliwosc, zaburzenia snu, lek Deficyty w zakresie funkcji poznawczych –pamieci, uwagi, selekcji bodzców Podejrzliwosc, nastawienia ksobne Oslabienie napedu i motywacji Zaburzenia zachowania – aspoleczne, czasem calkowita izolacja Czesto zdarza sie, ze ostra faze schizofrenii poprzedza, trwajaca nawet kilka lat faza prodromalna. Dosc charakterystyczne dla tej fazy choroby sa objawy przypominajace objawy negatywne, demonstrowane na slajdzie. W okresie tym ujawnic sie moga równiez wczesne zaburzenia afektywne, a przede wszystkim subiektywnie odczuwane deficyty w zakresie funkcji poznawczych. Prawidlowa interpretacja tych objawów jest mozliwa zwykle retrospektywnie – dopiero po ujawnieniu sie pierwszego epizodu psychotycznego. W okresie wczesniejszym objawy te bywaja zazwyczaj blednie interpretowane jako wlasciwosci osobowosciowe danej osoby. Z Seksuologicznego punktu widzenia najistotniejsze znaczenie ma fakt, ze dobrze udokumentowane sa biologiczne predyspozycje do tej choroby, które wyrazaja sie pewnymi deficytami zdolnosci poznawczych., które moga utrudniac funkcjonowanie w relacjach spolecznych, w tym w kontaktach interpersonalnych z seksualnymi wlacznie. Czesto zdarza sie, ze ostra faze schizofrenii poprzedza, trwajaca nawet kilka lat faza prodromalna. Dosc charakterystyczne dla tej fazy choroby sa objawy przypominajace objawy negatywne, demonstrowane na slajdzie. W okresie tym ujawnic sie moga równiez wczesne zaburzenia afektywne, a przede wszystkim subiektywnie odczuwane deficyty w zakresie funkcji poznawczych. Prawidlowa interpretacja tych objawów jest mozliwa zwykle retrospektywnie – dopiero po ujawnieniu sie pierwszego epizodu psychotycznego. W okresie wczesniejszym objawy te bywaja zazwyczaj blednie interpretowane jako wlasciwosci osobowosciowe danej osoby. Z Seksuologicznego punktu widzenia najistotniejsze znaczenie ma fakt, ze dobrze udokumentowane sa biologiczne predyspozycje do tej choroby, które wyrazaja sie pewnymi deficytami zdolnosci poznawczych., które moga utrudniac funkcjonowanie w relacjach spolecznych, w tym w kontaktach interpersonalnych z seksualnymi wlacznie.

    9. Schizofrenia – cechy osobowosci przedchorobowej Schizoidalne – slabosc kontaktu, chlód emocjonalny Schizotypowe – ekscentrycznosc spostrzegania, myslenia i zachowania, trudny kontakt Paranoiczne – sensytywnosc, nieufnosc, upór Jak widzicie sama schizofrenia jako choroba w zakresie swoich objawów, przebiegu i rokowania nie sprzyja zyciu seksualnemu osoby chorej. Dodatkowym czynnikiem obciazajacym jest fakt, ze równiez w okresie prodromalnym zachowani i funkcjonowanie osoby nie ulatwia im nawiazywania kontaktów interpersonalnych czy podejmowania zycia seksualnego. Podobnie nie sprzyjajace sa cechy osobowosci przedchorobowej osoby pózniej leczonej z powodu psychozy. Jak widzicie sama schizofrenia jako choroba w zakresie swoich objawów, przebiegu i rokowania nie sprzyja zyciu seksualnemu osoby chorej. Dodatkowym czynnikiem obciazajacym jest fakt, ze równiez w okresie prodromalnym zachowani i funkcjonowanie osoby nie ulatwia im nawiazywania kontaktów interpersonalnych czy podejmowania zycia seksualnego. Podobnie nie sprzyjajace sa cechy osobowosci przedchorobowej osoby pózniej leczonej z powodu psychozy.

    10. Schizofrenia a zaburzenia seksualne Ocena funkcjonowania seksualnego w okresie przedchorobowym od zachorowania do rozpoczecia farmakoterapii po rozpoczeciu leczenia podczas epizodów zaostrzen psychotycznych oraz w okresie remisji objawów Schizofrenia jest choroba, która dotyka prawie 1% populacji osób doroslych. W róznorodnych doniesieniach naukowych oraz licznych pracach badawczych poswieca sie duzo miejsca wielu róznorodnym aspektom tej choroby. Nadal jednak niewiele uwagi poswieca sie tematowi seksualnosci osób chorych na schizofrenie oraz wystepujacym w tej grupie chorych zaburzeniom seksualnym. W chorobach psychicznych pojawiaja sie zaburzenia seksualne, które moga miec charakter objawowy i przyjmowac róznorodna postac. W wiekszosci chorób psychicznych zaburzenia seksualne wystepuja równolegle z innymi licznymi objawami typowymi dla danej choroby i wraz z nimi ustepuja w czasie leczenia. W niektórych przypadkach zaburzenia seksualne sa na pierwszym planie obserwowanych symptomów choroby psychicznej, stwarzajac duze trudnosci diagnostyczne. Róznorodne postacie zaburzen seksualnych moga byc jednym z pierwszych objawów rozpoczynajacej sie psychozy i dopiero pojawienie sie innych objawów psychotycznych umozliwia ustalenie prawidlowej diagnozy. Dla uzyskania pelnego obrazu zaburzen seksualnych u pacjentów chorujacych i leczonych z powodu schizofrenii powinno ocenic sie ich funkcjonowanie seksualne w poszczególnych okresach zarówno przed, jak i w trakcie choroby, w tym jej nawrotów. Jest to szczególnie istotne w przypadku przewleklych psychoz. P Schizofrenia jest choroba, która dotyka prawie 1% populacji osób doroslych. W róznorodnych doniesieniach naukowych oraz licznych pracach badawczych poswieca sie duzo miejsca wielu róznorodnym aspektom tej choroby. Nadal jednak niewiele uwagi poswieca sie tematowi seksualnosci osób chorych na schizofrenie oraz wystepujacym w tej grupie chorych zaburzeniom seksualnym. W chorobach psychicznych pojawiaja sie zaburzenia seksualne, które moga miec charakter objawowy i przyjmowac róznorodna postac. W wiekszosci chorób psychicznych zaburzenia seksualne wystepuja równolegle z innymi licznymi objawami typowymi dla danej choroby i wraz z nimi ustepuja w czasie leczenia. W niektórych przypadkach zaburzenia seksualne sa na pierwszym planie obserwowanych symptomów choroby psychicznej, stwarzajac duze trudnosci diagnostyczne. Róznorodne postacie zaburzen seksualnych moga byc jednym z pierwszych objawów rozpoczynajacej sie psychozy i dopiero pojawienie sie innych objawów psychotycznych umozliwia ustalenie prawidlowej diagnozy. Dla uzyskania pelnego obrazu zaburzen seksualnych u pacjentów chorujacych i leczonych z powodu schizofrenii powinno ocenic sie ich funkcjonowanie seksualne w poszczególnych okresach zarówno przed, jak i w trakcie choroby, w tym jej nawrotów. Jest to szczególnie istotne w przypadku przewleklych psychoz. P

    11. Problemy seksualne u osób ze schizofrenia - uwarunkowania Objawy schizofrenii – objawy pozytywne i negatywne Zaburzone relacje interpersonalne Negatywny stereotyp chorego w spoleczenstwie Zjawisko stygmatyzacji i dyskryminacji chorego Stosowane leczenie Hospitalizacje oraz pobyty w osrodkach opiekunczych. Na temat rozpowszechnienia zaburzen seksualnych w populacji chorych psychicznie wiadomo niewiele. Paradoksalnie wystepowanie zaburzen seksualnych jest jedna z istotniejszych przyczyn niedostosowywania sie pacjentów do zalecen lekarskich oraz do przerywania farmakoterapii. Wiekszosc prowadzonych badan dotyczy niekorzystnego wplywu neuroleptyków stosowanych w leczeniu. Natomiast przyczyny powstawania zaburzen seksualnych u chorych na schizofrenie sa duzo bardziej zlozone. Schizofrenia sama w sobie z powodu objawów negatywnych uposledza motywacje pacjentów do nawiazywania relacji oraz zaburza ich interakcje z innymi osobami. W spoleczenstwie funkcjonuje negatywny stereotyp osoby chorej psychicznie co powoduje stwarzanie dystansu spolecznego wobec tych osób. Wtórnie do tego pacjenci kreuja negatywny obraz siebie, z niski poczuciem wlasnej wartosci. Ponadto izolacja spoleczna utrudnia im rozwój zawodowy, ogranicza mozliwosci nawiazywania nowych znajomosci w tym wchodzenia w zwiazki partnerskie a co za tym idzie ogranicza im mozliwosc podejmowania kontaktów seksualnych. Na ograniczenia aktywnosci seksualnej pacjentów wplywaja równiez dlugie pobyty w szpitalu czy tez stale zamieszkiwanie w osrodkach opiekunczych, gdzie z przyczyn regulaminowych utrzymywanie kontaktów seksualnych jest zakazane. W przypadku osób z diagnoza psychiatryczna ogromny wplyw na ich zycie seksualne ma, a zwlaszcza wystepowanie róznorodnych zaburzen seksualnych, ma zjawisko stygmatyzacji i dyskryminacji chorych psychicznie, zwlaszcza chorych z rozpoznaniem schizofrenii. Negatywne stereotypy choroby psychicznej w spoleczenstwie i dystans spoleczny wobec osób chorych psychicznie, szczególnie po leczeniu w szpitalu psychiatrycznym, wplywaja na ich obraz samych siebie, zmniejszajac poczucie wlasnej wartosci, a takze w znacznym stopniu ograniczajac ich szanse zawodowe i matrymonialne, a tym samym takze liczbe i zakres kontaktów seksualnych.. Na temat rozpowszechnienia zaburzen seksualnych w populacji chorych psychicznie wiadomo niewiele. Paradoksalnie wystepowanie zaburzen seksualnych jest jedna z istotniejszych przyczyn niedostosowywania sie pacjentów do zalecen lekarskich oraz do przerywania farmakoterapii. Wiekszosc prowadzonych badan dotyczy niekorzystnego wplywu neuroleptyków stosowanych w leczeniu. Natomiast przyczyny powstawania zaburzen seksualnych u chorych na schizofrenie sa duzo bardziej zlozone. Schizofrenia sama w sobie z powodu objawów negatywnych uposledza motywacje pacjentów do nawiazywania relacji oraz zaburza ich interakcje z innymi osobami. W spoleczenstwie funkcjonuje negatywny stereotyp osoby chorej psychicznie co powoduje stwarzanie dystansu spolecznego wobec tych osób. Wtórnie do tego pacjenci kreuja negatywny obraz siebie, z niski poczuciem wlasnej wartosci. Ponadto izolacja spoleczna utrudnia im rozwój zawodowy, ogranicza mozliwosci nawiazywania nowych znajomosci w tym wchodzenia w zwiazki partnerskie a co za tym idzie ogranicza im mozliwosc podejmowania kontaktów seksualnych. Na ograniczenia aktywnosci seksualnej pacjentów wplywaja równiez dlugie pobyty w szpitalu czy tez stale zamieszkiwanie w osrodkach opiekunczych, gdzie z przyczyn regulaminowych utrzymywanie kontaktów seksualnych jest zakazane. W przypadku osób z diagnoza psychiatryczna ogromny wplyw na ich zycie seksualne ma, a zwlaszcza wystepowanie róznorodnych zaburzen seksualnych, ma zjawisko stygmatyzacji i dyskryminacji chorych psychicznie, zwlaszcza chorych z rozpoznaniem schizofrenii. Negatywne stereotypy choroby psychicznej w spoleczenstwie i dystans spoleczny wobec osób chorych psychicznie, szczególnie po leczeniu w szpitalu psychiatrycznym, wplywaja na ich obraz samych siebie, zmniejszajac poczucie wlasnej wartosci, a takze w znacznym stopniu ograniczajac ich szanse zawodowe i matrymonialne, a tym samym takze liczbe i zakres kontaktów seksualnych..

    12. Objawy schizofrenii – istotne z punktu widzenia seksuologicznego

    13. Objawy negatywne (ubytkowe) Splycenie lub stepienie afektu Skaposc wypowiedzi ubóstwo tresci myslenia Otamowanie mysli Brak dbalosci o wyglad Apatia Anhedonia (niezdolnosc do przezywania przyjemnosci) Wycofanie z zycia spolecznego Zaburzenia czynnosci poznawczych i uwagi

    14. … Oslabienie zycia uczuciowego i popedowego oraz obnizenie ogólnej aktywnosci zyciowej charakterystycznej dla osób chorych na schizofrenie prowadzi w efekcie do spadku zainteresowan seksualnych ze spadkiem pozadania wlacznie.

    15. W takiej sytuacji odbycie aktu seksualnego czesto nie przebiega z przezywaniem duzego napiecia emocjonalnego, akt odbywa sie jakby automatycznie, a sila orgazmu jest niewielka. …

    16. Nadmierny poped seksualny w grupie chorych na schizofrenie spotyka sie dosc rzadko Najczesciej wyraza sie on w przeróznych fantazjach erotycznych i uprawianiu masturbacji o cechach patologicznych Pomiedzy sila potrzeb seksualnych a dazeniem do ich zaspokojenia z partnerem istnieje duza rozbieznosc Inne zaburzenia seksualne

    17. Objawy pozytywne (wytwórcze) Urojenia o tresci seksualnej i erotycznej Urojenia dotyczace tozsamosci plciowej, samookaleczenia pracia Inne – omamy, rozkojarzenie, dziwacznosc zachowania

    18. Deficyty poznawcze Przedchorobowe zmniejszenie sprawnosci procesów poznawczych prowadzi do powstania deficytów utrudniajacych nabywanie: Podstawowych umiejetnosci spolecznych Zdolnosci radzenia sobie w róznych sytuacjach spolecznych Wplywa to na realizacje celów zyciowych w tym na umiejetnosc nawiazywania interakcji partnerskich Dostepne dane wskazuja na wystepowanie przedchorobowychDostepne dane wskazuja na wystepowanie przedchorobowych

    19. Zaburzenia relacji interpersonalnych u chorych na schizofrenie Odczuwany lek utrudnia uczestnictwo w spolecznych interakcjach. Chorzy nastawieni sa obronnie, nieufnie do innych ludzi, unikaja intensywniejszych i glebszych kontaktów.

    20. Zaburzenia relacji interpersonalnych u chorych na schizofrenie c.d. W mniejszym stopniu interesuja sie kontaktami z plcia przeciwna, czerpia mniej zadowolenia z takich kontaktów. W stosunkach z plcia przeciwna dominuje rezerwa, niesmialosc, hamowanie swoich odruchowych reakcji.

    21. Negatywny stereotyp chorego w spoleczenstwie negatywna samoocena obnizone poczucie wlasnej wartosci ograniczenie liczby kontaktów miedzyludzkich w tym seksualnych ograniczone szanse zawodowe, mniejsze mozliwosci matrymonialne czesto ograniczone tylko do grupy osób leczonych psychiatrycznie W przypadku osób z diagnoza psychiatryczna ogromny wplyw na ich zycie seksualne a zwlaszcza na wystepowanie róznorodnych zaburzen seksualnych ma zjawisko stygmatyzacji i dyskryminacji chorych psychicznie, zwlaszcza tych z rozpoznaniem schizofrenii. Negatywne stereotypy choroby psychicznej w spoleczenstwie i dystans spoleczny wobec osób chorych psychicznie, szczególnie po leczeniu szpitalnym wplywaja na ich obraz samych siebie, zmniejszajac poczucie wlasnej wartosci, a takze w znacznym stopniu ograniczajac ich szanse zawodowe i matrymonialne, a takze liczbe i zakres kontaktów seksualnych. Pacjenci ze swoimi trudnosciami i problemami zwiazanymi z relatywnie malymi umiejetnosciami spolecznymi i niewielka siecia wsparcia spolecznego, duzo rzadziej niz osoby zdrowe, wchodza w zwiazki malzenskie i sa mniej aktywni seksualnie.W przypadku osób z diagnoza psychiatryczna ogromny wplyw na ich zycie seksualne a zwlaszcza na wystepowanie róznorodnych zaburzen seksualnych ma zjawisko stygmatyzacji i dyskryminacji chorych psychicznie, zwlaszcza tych z rozpoznaniem schizofrenii. Negatywne stereotypy choroby psychicznej w spoleczenstwie i dystans spoleczny wobec osób chorych psychicznie, szczególnie po leczeniu szpitalnym wplywaja na ich obraz samych siebie, zmniejszajac poczucie wlasnej wartosci, a takze w znacznym stopniu ograniczajac ich szanse zawodowe i matrymonialne, a takze liczbe i zakres kontaktów seksualnych. Pacjenci ze swoimi trudnosciami i problemami zwiazanymi z relatywnie malymi umiejetnosciami spolecznymi i niewielka siecia wsparcia spolecznego, duzo rzadziej niz osoby zdrowe, wchodza w zwiazki malzenskie i sa mniej aktywni seksualnie.

    22. Dysfunkcje seksualne w schizofrenii Rozpowszechnienie zaburzen seksualnych w grupie chorych leczonych i nieleczonych dotyczy okolo 30-80% K i 45-80% M Czestosc dysfunkcji jest wieksza w grupie chorych leczonych Brak zainteresowania nawiazywaniem kontaktów seksualnych jest wiekszy wsród chorych mezczyzn jeszcze przed wystapieniem psychozy (Rowlands 1995)

    23. Problemy seksualne u pacjentów ze schizofrenia Obnizenie lub zanik potrzeb seksualnych Nadmierny poped seksualny Zmniejszona lubrykacja Zmniejszona/zniesiona zdolnosc osiagniecia i/lub utrzymania wzwodu Priapizm Skrócenie/wydluzenie czasu, badz calkowita niezdolnosc do osiagniecia orgazmu. Postac zaburzen seksualnych w schizofrenii jest rózna i z reguly uzalezniona od faz klinicznego przebiegu samej choroby. Wsród najczesciej wystepujacych objawów spotyka sie róznorodne dysfunkcje seksualne, zaburzenia jakosciowe popedu seksualnego pod postacia dewiacji seksualnych, patologiczna masturbacje. Zanik popedu jest najczesciej spotykanym zaburzeniem. Jest on jednym z przejawów ogólnego spadku aktywnosci zyciowej chorych na schizofrenie oraz dysfunkcji ich sfery emocjonalnej i oslabienia sfery popedowej. Nawet jesli chorzy maja zachowana sprawnosc seksualna, czyli mozliwe jest przez nich osiaganie erekcji czy orgazmu, pacjenci nie przezywaja w pelni napiecia emocjonalnego, orgazmowi nie towarzyszy pelna satysfakcja, akt odbywa sie jak gdyby automatycznie.. Erekcje moga pojawiac sie spontanicznie ale brak jest ich w sytuacjach erotycznych. W przypadku pacjentek chorych na schizofrenie istnieje ryzyko podejmowania przez nie licznych kontaktów seksualnych w tym z przypadkowymi partnerami. Wystepujace u nich zaburzenia w sferze uczuciowosci wyzszej prowadza do tego, ze kobiety moga poddawac sie biernie nakazowi mezczyzn stad czesto padaja ofiara naduzyc seksualnych, moga tez zajmowac sie prostytucja, narazone sa na wieksze ryzyko chorób wenerycznych, czy niepozadanych ciaz. Nadmierny poped seksualny w tej grupie pacjentów spotyka sie rzadko zarówno u kobiet jak i mezczyzn. Jesli wystepuje to przejawia sie zwykle w fantazjach erotycznych lub uprawnianiu masturbacji. Zachowania masturbacyjne sa czestsze u osób chorych, zarówno leczonych jak i nie leczonych, w porównaniu z populacja osób zdrowych. Postac zaburzen seksualnych w schizofrenii jest rózna i z reguly uzalezniona od faz klinicznego przebiegu samej choroby. Wsród najczesciej wystepujacych objawów spotyka sie róznorodne dysfunkcje seksualne, zaburzenia jakosciowe popedu seksualnego pod postacia dewiacji seksualnych, patologiczna masturbacje. Zanik popedu jest najczesciej spotykanym zaburzeniem. Jest on jednym z przejawów ogólnego spadku aktywnosci zyciowej chorych na schizofrenie oraz dysfunkcji ich sfery emocjonalnej i oslabienia sfery popedowej. Nawet jesli chorzy maja zachowana sprawnosc seksualna, czyli mozliwe jest przez nich osiaganie erekcji czy orgazmu, pacjenci nie przezywaja w pelni napiecia emocjonalnego, orgazmowi nie towarzyszy pelna satysfakcja, akt odbywa sie jak gdyby automatycznie.. Erekcje moga pojawiac sie spontanicznie ale brak jest ich w sytuacjach erotycznych. W przypadku pacjentek chorych na schizofrenie istnieje ryzyko podejmowania przez nie licznych kontaktów seksualnych w tym z przypadkowymi partnerami. Wystepujace u nich zaburzenia w sferze uczuciowosci wyzszej prowadza do tego, ze kobiety moga poddawac sie biernie nakazowi mezczyzn stad czesto padaja ofiara naduzyc seksualnych, moga tez zajmowac sie prostytucja, narazone sa na wieksze ryzyko chorób wenerycznych, czy niepozadanych ciaz. Nadmierny poped seksualny w tej grupie pacjentów spotyka sie rzadko zarówno u kobiet jak i mezczyzn. Jesli wystepuje to przejawia sie zwykle w fantazjach erotycznych lub uprawnianiu masturbacji. Zachowania masturbacyjne sa czestsze u osób chorych, zarówno leczonych jak i nie leczonych, w porównaniu z populacja osób zdrowych.

    24. Problemy seksualne u pacjentów ze schizofrenia c.d. Zachowania dewiacyjne Patologiczna masturbacja – Jako przejaw ogólnego spadku aktywnosci, zubozenia sfery emocjonalnej, dysfunkcji popedu Prostytucja – jako efekt biernego poddania sie w skutek zaburzen uczuciowosci wyzszej Przestepcze zachowania seksualne Niektóre osoby chore na schizofrenie, a zwlaszcza kobiety, pomimo znacznie obnizonych potrzeb seksualnych, moga utrzymywac liczne kontakty seksualne z wieloma partnerami. Nie sa one jednak inicjatorkami tych kontaktów, zwykle poddaja sie biernie namowom mezczyzn, m.in. z powodu spadku uczuciowosci wyzszej. Moze wówczas dochodzic nawet do uprawiania przez nie prostytucji. Nadmiernie silny poped seksualnych wsród tej grupy chorych spotyka sie dosc rzadko. Najczesciej wyraza sie on w róznorodnych fantazjach erotycznych i uprawianiu masturbacji noszacej cechy patologicznej. Niektóre osoby chore na schizofrenie, a zwlaszcza kobiety, pomimo znacznie obnizonych potrzeb seksualnych, moga utrzymywac liczne kontakty seksualne z wieloma partnerami. Nie sa one jednak inicjatorkami tych kontaktów, zwykle poddaja sie biernie namowom mezczyzn, m.in. z powodu spadku uczuciowosci wyzszej. Moze wówczas dochodzic nawet do uprawiania przez nie prostytucji. Nadmiernie silny poped seksualnych wsród tej grupy chorych spotyka sie dosc rzadko. Najczesciej wyraza sie on w róznorodnych fantazjach erotycznych i uprawianiu masturbacji noszacej cechy patologicznej.

    25. Mozliwe przyczyny biologiczne dysfunkcji seksualnych U mezczyzn ostry epizod schizofrenii wiaze sie z niskim stezeniem estrogenu i androgenów w moczu, U 28% M stwierdza sie hipogonadyzm U kobiet 79% - hipoestrogenizm 92% - niskie stezenie progesteronu Howes (2007)

    26. Problemy seksualne kobiet chorych na schizofrenie – c.d. Wieksza liczba partnerów seksualnych Wieksze ryzyko molestowania seksualnego, przygodnych kontaktów seksualnych Ryzyko zakazenia HIV Ryzyko nieplanowanej ciazy Mniejsze pragnienie kontaktów seksualnych ale wzglednie duza ich czestosc Mniejsza satysfakcja ze wspólzycia Z badan przeprowadzonych w latach 80-tych kobiety chore na schizofrenie maja znacznie mnie satysfakcjonujace zycie seksualne niz kobiety zdrowe. W badaniach z 1996r. Stwierdzono, ze kobiety chore mialy wiecej partnerów w swojej historii zycia i zwykle obecnie nie mialy partnera. Znacznie czesciej byly one ofiarami molestowania seksualnego. Przy podobnej czestosci uprawiania seksu, kobiety chore pragnely go rzadziej niz zdrowe i byly nim mniej usatysfakcjonowane. Powaznym problemem jest nieuporzadkowane i malo satysfakcjonujace zycie seksualne pacjentek. Sa one narazone na ataki seksualne, przygodny seks a co za tym idzie ryzyko zakazenia chorobami wenerycznymi i ciaze. Z badan przeprowadzonych w latach 80-tych kobiety chore na schizofrenie maja znacznie mnie satysfakcjonujace zycie seksualne niz kobiety zdrowe. W badaniach z 1996r. Stwierdzono, ze kobiety chore mialy wiecej partnerów w swojej historii zycia i zwykle obecnie nie mialy partnera. Znacznie czesciej byly one ofiarami molestowania seksualnego. Przy podobnej czestosci uprawiania seksu, kobiety chore pragnely go rzadziej niz zdrowe i byly nim mniej usatysfakcjonowane. Powaznym problemem jest nieuporzadkowane i malo satysfakcjonujace zycie seksualne pacjentek. Sa one narazone na ataki seksualne, przygodny seks a co za tym idzie ryzyko zakazenia chorobami wenerycznymi i ciaze.

    27. Problemy seksualne kobiet chorych na schizofrenie – przyczyny Istota choroby w tym zaburzenia uczuciowosci trudnosci w tworzeniu relacji interpersonalnych Stosowane leczenie Brak edukacji seksualnej Ograniczona kontrola impulsów Wspóltowarzyszace uzaleznienie od alkoholu i narkotyków

    28. Wplyw leków na seksualnosc kobiet chorych na schizofrenie Zmniejszenie libido Suchosc pochwy Trudnosci z osiagnieciem orgazmu, Mlekotok Zaburzenia cyklu miesiaczkowego Leki poprzez system receptorowy w ukladzie dopaminergicznym prowadza do podwyzszonego wydzielania prolaktyny, która odpowiada z powstanie opisywanych objawów. Dopomina jest w organizmie inhibitorem wychwytu prolaktyny. Leki neuroleptyczne powoduja blokowanie receptorów dopaminergicznych co prowadzi do zniesienia naturalnego hamulca i wzrost poziomu prolaktyny.Leki poprzez system receptorowy w ukladzie dopaminergicznym prowadza do podwyzszonego wydzielania prolaktyny, która odpowiada z powstanie opisywanych objawów. Dopomina jest w organizmie inhibitorem wychwytu prolaktyny. Leki neuroleptyczne powoduja blokowanie receptorów dopaminergicznych co prowadzi do zniesienia naturalnego hamulca i wzrost poziomu prolaktyny.

    29. Problemy seksualne mezczyzn chorych na schizofrenie Slabsze umiejetnosci spoleczne Rzadsza inicjacja kontaktów z kobietami Mniej stalych zwiazków Wplyw leczenia Pozytywny – Czestsze wystepowanie mysli o tematyce seksualnej Wieksze zainteresowanie podejmowaniem kontaktów seksualnych Negatywny – Pogorszenie erekcji Trudnosci w przezywaniu orgazmu Mniejsza satysfakcja seksualna Mezczyzni chorzy na schizofrenia maja trudnosci w inicjowaniu i podtrzymywaniu relacji interpersonalnych z racji slabo rozwinietych umiejetnosci spolecznych. W porównaniu do kobiet z tym samym rozpoznaniem rzadziej inicjuja kontakty z osobami plci przeciwnej, rzadziej zyja w stalych zwiazkach. Aizenberg badal osoby z rozpoznanie schizofrenii leczonych i nieleczonych. Pacjenci nie leczeni, w porównaniu z leczonymi, odczuwali mniejsze pozadanie seksualne, czesciej pojawial sie u nich wytrysk przedwczesny. Obie grupy czesciej uprawialy masturbacje w porównaniu z populacja mezczyzn zdrowych. Stosowana farmakoterapia poprawiala takie zmienne zwiazane z seksualnoscia jak: Czestosc wystepowania mysli o charakterze seksualnym Ochota na uprawianie seksu. Leczenie zmniejszalo jednak – mozliwosci erekcji, przezywania orgazmu, czy satysfakcji seksualnej. Mezczyzni chorzy na schizofrenia maja trudnosci w inicjowaniu i podtrzymywaniu relacji interpersonalnych z racji slabo rozwinietych umiejetnosci spolecznych. W porównaniu do kobiet z tym samym rozpoznaniem rzadziej inicjuja kontakty z osobami plci przeciwnej, rzadziej zyja w stalych zwiazkach. Aizenberg badal osoby z rozpoznanie schizofrenii leczonych i nieleczonych. Pacjenci nie leczeni, w porównaniu z leczonymi, odczuwali mniejsze pozadanie seksualne, czesciej pojawial sie u nich wytrysk przedwczesny. Obie grupy czesciej uprawialy masturbacje w porównaniu z populacja mezczyzn zdrowych. Stosowana farmakoterapia poprawiala takie zmienne zwiazane z seksualnoscia jak: Czestosc wystepowania mysli o charakterze seksualnym Ochota na uprawianie seksu. Leczenie zmniejszalo jednak – mozliwosci erekcji, przezywania orgazmu, czy satysfakcji seksualnej.

    30. Problemy seksualne mezczyzn chorych na schizofrenie – c.d. Tresci seksualne jako objaw psychotyczny – Autokastracja Objawy o typie transseksualizmu Podejmowanie ryzykownych kontaktów seksualnych – 65% pacjentów podejmuje takie kontakty pomimo swiadomosci ryzyka z nim zwiazanego (zakazenia HIV) Wsród pacjentów chorych na schizofrenia odrebna podgrupe stanowia ci, dla których seksualnosc jest trescia przezyc psychotycznych. Dotyczy to miedzy innymi autokastracji. Zwykle dokonuje jej niewielka grupa mlodych pacjentów. To zjawisko próbuje sie wyjasniac konfliktem w pelnieniu ról, problemami z identyfikacja plciowa, czy poczuciem winy wywolanym napascia seksualna. Dodatkowym problemem zwiazanym z przezyciami psychotycznymi jest zjawisko transseksualizmu. Dla klinicystów trudnoscia moze byc ustalenie czy wystepujaca u niektórych osób dezaprobata plci cielesnej, z powodu jej niezgodnosci z psychicznym poczuciem plci, jest objawem psychotycznym, czy objawem zaburzen identyfikacji plciowej w postaci transseksualizmu.Wsród pacjentów chorych na schizofrenia odrebna podgrupe stanowia ci, dla których seksualnosc jest trescia przezyc psychotycznych. Dotyczy to miedzy innymi autokastracji. Zwykle dokonuje jej niewielka grupa mlodych pacjentów. To zjawisko próbuje sie wyjasniac konfliktem w pelnieniu ról, problemami z identyfikacja plciowa, czy poczuciem winy wywolanym napascia seksualna. Dodatkowym problemem zwiazanym z przezyciami psychotycznymi jest zjawisko transseksualizmu. Dla klinicystów trudnoscia moze byc ustalenie czy wystepujaca u niektórych osób dezaprobata plci cielesnej, z powodu jej niezgodnosci z psychicznym poczuciem plci, jest objawem psychotycznym, czy objawem zaburzen identyfikacji plciowej w postaci transseksualizmu.

    31. Trudnosci w satysfakcjonujacym zaspokajaniu potrzeb seksualnych w okresie rozwojowym moga zwiekszac ryzyko rozwoju zaburzen preferencji i identyfikacji plciowej, potegujac trudnosci w nawiazywaniu satysfakcjonujacych zwiazków.

    32. Psychoza a transseksualizm Transseksualizm jako zagadnienie interdyscyplinarne Bower – transseksualizm jako aspekt schizofrenii Binder, Baastrup – transseksualizm jako pomniejszona jakosciowo forma schizofrenii U 25% osób poddanych operacji zmiany plci stwierdzano objawy schizofrenii W nielicznych doniesieniach dotyczacych badan nad osobami transseksualnymi wykazano, iz niektórzy pacjenci domagajacy sie operacyjnej zmiany plci choruja na schizofrenie. W starszych publikacjach problemy zaburzonej identyfikacji plciowej traktowano jako cechy schizofreniczne. W ostrej fazie psychozy pojawialy sie problemy podobne do tych, jakie sa obecne w transseksualizmie. Bower uwaza, ze nalezy wziac pod uwage mozliwosc, ze transseksualizm jest niczym innym jak tylko pewnym aspektem schizofrenii. Inni (Binder, Baastrup) nazywaja transseksualizm pomniejszona jakosciowo forma schizofrenii. Niektóre badania donosza, ze operacyjnej zmianie plci poddalo sie 25% osób z objawami schizofrenii.W nielicznych doniesieniach dotyczacych badan nad osobami transseksualnymi wykazano, iz niektórzy pacjenci domagajacy sie operacyjnej zmiany plci choruja na schizofrenie. W starszych publikacjach problemy zaburzonej identyfikacji plciowej traktowano jako cechy schizofreniczne. W ostrej fazie psychozy pojawialy sie problemy podobne do tych, jakie sa obecne w transseksualizmie. Bower uwaza, ze nalezy wziac pod uwage mozliwosc, ze transseksualizm jest niczym innym jak tylko pewnym aspektem schizofrenii. Inni (Binder, Baastrup) nazywaja transseksualizm pomniejszona jakosciowo forma schizofrenii. Niektóre badania donosza, ze operacyjnej zmianie plci poddalo sie 25% osób z objawami schizofrenii.

    33. Zaburzenia identyfikacji plciowej w tresci urojen „Dluzej nie bede mezczyzna/kobieta.” „Jestem kims neutralnym ani mezczyzna ani kobieta.: „Jestem jednoczesnie kobieta i mezczyzna.” „JESTEM KIMS O ODMIENNEJ PLCI.” W aspekcie zaburzen identyfikacji plciowej mamy do czynienia z czterema kategoriami urojen – „dluzej nie bede mezczyzna/kobieta” „jestem kims neutralnym o nijakim rodzaju” „jestem jednoczesnie i kobieta i mezczyzna” „jestem kims o plci odmiennej” – to ostatnie urojenie pojawia sie w transseksualizmie. Wedlug niektórych autorów na 5 osób ze schizofrenia 1 ma urojenia, ze jest osoba o odmiennej plci. Sa to informacje zaczerpniete z pracy Malgorzaty Fajkowskiej- Stanik opublikowanej w 1999r. W psychiatrii polskiej. W 2005r. Prof. Bilikiewicz w tym samym czasopismie opublikowal artykul w którym równiez podkreslal koniecznosc przeprowadzania dokladnej diagnostyki osób transseksualnych pod kontem obecnosci u nich objawów psychotycznych. Na dowód slusznosci swoich watpliwosci podali przyklad osoby z ewidentnymi objawami schizofrenii, która zadala zaswiadczenia umozliwiajacego jej operacyjna zmiane plci, a jej wyobrazenia mialy charakter urojeniowy. Wobec odmowy osoba ta popelnila samobójstwo. W aspekcie zaburzen identyfikacji plciowej mamy do czynienia z czterema kategoriami urojen – „dluzej nie bede mezczyzna/kobieta” „jestem kims neutralnym o nijakim rodzaju” „jestem jednoczesnie i kobieta i mezczyzna” „jestem kims o plci odmiennej” – to ostatnie urojenie pojawia sie w transseksualizmie. Wedlug niektórych autorów na 5 osób ze schizofrenia 1 ma urojenia, ze jest osoba o odmiennej plci. Sa to informacje zaczerpniete z pracy Malgorzaty Fajkowskiej- Stanik opublikowanej w 1999r. W psychiatrii polskiej. W 2005r. Prof. Bilikiewicz w tym samym czasopismie opublikowal artykul w którym równiez podkreslal koniecznosc przeprowadzania dokladnej diagnostyki osób transseksualnych pod kontem obecnosci u nich objawów psychotycznych. Na dowód slusznosci swoich watpliwosci podali przyklad osoby z ewidentnymi objawami schizofrenii, która zadala zaswiadczenia umozliwiajacego jej operacyjna zmiane plci, a jej wyobrazenia mialy charakter urojeniowy. Wobec odmowy osoba ta popelnila samobójstwo.

    34. Wplyw neuroleptyków na funkcje seksualne Blokada rec. cholinergicznych Blokada rec. dopaminergicznych Blokada rec. histaminowych – sedacja Blokada rec. noradrenergicznych – alfa1 Wzrost stezenia prolaktyny Obnizenie poziomu testosteronu, estrogenów, progesteronu Farmakologiczne wlasciwosci leków przeciwpsychotycznych determinuja ich wplyw na funkcje seksualne, który odbywa sie za posrednictwem róznych mechanizmów. Wszystkie leki przeciwpsychotyczne dzialaja jak postsynaptyczni antagonisci receptora dopaminowego. Dopamina jak pamietamy odpowiada za zainteresowanie i pobudzenie seksualne. Blokowanie postsynaptycznych receptorów dopaminergicznych w ukladzie guzowo-lejkowym mózgu zaburza fizjologiczne hamowanie uwalniania prolaktyny co prowadzi do zwiekszenia stezenia tego hormonu. Badania sugeruja, ze zwiekszone uwalnianie PRL moze wtórnie doprowadzic do zmniejszenia stezenia we krwi estrogenu i testosteronu co przyczynia sie do hamowania zachowan seksualnych. Dzialanie sedatywne wywierane przez wiele leków przeciwpsychotycznych wynika z ich antagonistycznego dzialania wobec rec. Histaminowych, czego efektem moze byc glównie zmniejszenie pozadania seksualnego. Receptory cholinergiczne sa zlokalizowane w cialach jamistych pracia i do wystapienia wzwodu jest niezbedne prawidlowe przekaznictwo w ukladzie cholinergicznym. Dodatkowo uklad cholinergiczny modeluje funkcje ukladu adrenergicznego a ten z kolei bierze udzial w mechanizmach powodujacych ustapienie wzwodu. Mechanizm obwodowy dzialajac poprzez blokowanie rec. Alfa-adrenergicznych prowadzi do rozszerzenia naczyn tetniczych pracia jako przyczyny priapizmu. Nowoczesne neuroleptyki przewaznie wykazuja dzialanie przeciwserotoninergiczne w postaci blokowania receptorów serotoninowych 5-HT 2a lub 5-HT 2c. Dzialanie na uklad serotoninergiczny jest zwiazane z niekorzystnym wplywem na funkcje seksualne. Farmakologiczne wlasciwosci leków przeciwpsychotycznych determinuja ich wplyw na funkcje seksualne, który odbywa sie za posrednictwem róznych mechanizmów. Wszystkie leki przeciwpsychotyczne dzialaja jak postsynaptyczni antagonisci receptora dopaminowego. Dopamina jak pamietamy odpowiada za zainteresowanie i pobudzenie seksualne. Blokowanie postsynaptycznych receptorów dopaminergicznych w ukladzie guzowo-lejkowym mózgu zaburza fizjologiczne hamowanie uwalniania prolaktyny co prowadzi do zwiekszenia stezenia tego hormonu. Badania sugeruja, ze zwiekszone uwalnianie PRL moze wtórnie doprowadzic do zmniejszenia stezenia we krwi estrogenu i testosteronu co przyczynia sie do hamowania zachowan seksualnych. Dzialanie sedatywne wywierane przez wiele leków przeciwpsychotycznych wynika z ich antagonistycznego dzialania wobec rec. Histaminowych, czego efektem moze byc glównie zmniejszenie pozadania seksualnego. Receptory cholinergiczne sa zlokalizowane w cialach jamistych pracia i do wystapienia wzwodu jest niezbedne prawidlowe przekaznictwo w ukladzie cholinergicznym. Dodatkowo uklad cholinergiczny modeluje funkcje ukladu adrenergicznego a ten z kolei bierze udzial w mechanizmach powodujacych ustapienie wzwodu. Mechanizm obwodowy dzialajac poprzez blokowanie rec. Alfa-adrenergicznych prowadzi do rozszerzenia naczyn tetniczych pracia jako przyczyny priapizmu. Nowoczesne neuroleptyki przewaznie wykazuja dzialanie przeciwserotoninergiczne w postaci blokowania receptorów serotoninowych 5-HT 2a lub 5-HT 2c. Dzialanie na uklad serotoninergiczny jest zwiazane z niekorzystnym wplywem na funkcje seksualne.

    35. Hyperprolaktynemia Spadek libido (jako efekt bezposredni oraz zwiazany z obnizeniem testosteronu) Zaburzenia wzwodu Zaburzenia wytrysku Hipogonadyzm Obnizenie plodnosci Mlekotok, ginekomastia

    36. Dysfunkcje seksualne jako efekt negatywnego dzialania leków Zaburzajacy wplyw na samoocene pacjenta, samopoczucie psychiczne i jakosc zycia Wplyw na stosunek leczonego do przyjmowanego leku, a w efekcie na jego gotowosc do wspólpracy Zmniejszenie zainteresowan seksualnych jako efekt polekowej sedacji, przyrostu masy ciala Zaburzenie ruchów precyzyjnych z powodu zespolu pozapiramidowego

    37. Postawy pacjentów wobec seksualnosci Ich potrzeby „osobistego zwiazku” naleza do najbardziej niezaspokojonych (Burns i in. 2001) Osoby chore na schizofrenie, pomimo trudnosci wykazuja chec dyskusji o sprawach zwiazanych ze swoja seksualnoscia i zyciem intymnym, odczuwaja tez potrzebe wchodzenia w relacje seksualne (Mc Cann 2000, Dolman, Landeen 2007)

    38. 82% M i 96% K podawalo przynajmniej 1 dysfunkcje seksualna M- mniejsze pozadanie, zaburzenia osiagniecia i utrzymania wzwodu, szybszy wytrysk, mniejsza satysfakcje z orgazmu K – mniej przyjemnosc w porównaniu do grupy kontrolnej u M dysfunkcje seksualne wiazaly sie z obecnoscia negatywnych obj. schi. Romeon (1994), Gabay (2006)

    39. Nieprzystosowanie seksualne wiaze sie z nasileniem objawów negatywnych i z glebokoscia apatii, anhedonii, problemami w uspolecznieniu Garcia (1994)

    40. 82,3% pacjentów chorujacych chronicznie ma róznorodne dysfunkcje seksualne: Impotencja, ozieblosc, przedwczesny wytrysk lub jego brak, pochwica, dyspareunia Glówne problemy to zahamowanie pozadania i podniecenia Guo (1982)

    41. Seksualnosc osób z zaburzeniami nastroju Sen i seksualnosc to dwie sfery najbardziej narazone na zmiany pod wplywem zaburzen psychicznych. Zarówno libido jak i aktywnosc seksualna ulegaja pogorszeniu pod wplywem zaburzen psychicznych. Funkcjonowanie seksualne w depresji jest czesto w wiekszym lub mniejszym stopniu zaburzone. Dzieje sie tak dlatego, ze glównym objawem depresji jest anhedonia, czyli trudnosci lub niemoznosc odczuwania przyjemnosci. Uwaza sie, ze archetypowym wzorem przyjemnosci jest przyjemnosc odczuwana podczas stosunku plciowego. W praktyce ogólnolekarskiej do objawów najczesciej zglaszanych przez mezczyzn cierpiacych na depresje nalezy impotencja , natomiast u kobiet ozieblosc plciowa. Lekarze w takich sytuacjach zaczynaja zastanawiac sie nad mozliwymi organicznymi przyczynami zaburzen seksualnych, zlecaja liczne badania dodatkowe. Inni lekarze czesto zaczynaja od przepisania leków poprawiajacych erekcje, traktujac erekcje jak reakcje niezalezna od stanu mózgu. Oczywiscie zawsze nalezy zaczac od wykluczenia mozliwych organicznych, neurologicznych czy endokrynologicznych przyczyn zaburzen erekcji. Jesli nie zostana one znalezione zaczynamy zastanawiac sie nad mozliwymi przyczynami psychogennymi. Mniej wiecej 1/3 pacjentów zglaszajacych sie do lekarza ogólnego z zaburzeniami erekcji nie stwierdza sie przyczyn organicznych a podloze jest emocjonalne w zaburzeniach lekowych czy depresyjnych. Dotychczas psychiatrzy niewiele uwagi poswiecali seksualnosci osób chorujacych na depresje. Aktualnie ulega to zmianie, poniewaz zaczyna byc wazne [polepszenie jakosci zycia pacjentów. Sen i seksualnosc to dwie sfery najbardziej narazone na zmiany pod wplywem zaburzen psychicznych. Zarówno libido jak i aktywnosc seksualna ulegaja pogorszeniu pod wplywem zaburzen psychicznych. Funkcjonowanie seksualne w depresji jest czesto w wiekszym lub mniejszym stopniu zaburzone. Dzieje sie tak dlatego, ze glównym objawem depresji jest anhedonia, czyli trudnosci lub niemoznosc odczuwania przyjemnosci. Uwaza sie, ze archetypowym wzorem przyjemnosci jest przyjemnosc odczuwana podczas stosunku plciowego. W praktyce ogólnolekarskiej do objawów najczesciej zglaszanych przez mezczyzn cierpiacych na depresje nalezy impotencja , natomiast u kobiet ozieblosc plciowa. Lekarze w takich sytuacjach zaczynaja zastanawiac sie nad mozliwymi organicznymi przyczynami zaburzen seksualnych, zlecaja liczne badania dodatkowe. Inni lekarze czesto zaczynaja od przepisania leków poprawiajacych erekcje, traktujac erekcje jak reakcje niezalezna od stanu mózgu. Oczywiscie zawsze nalezy zaczac od wykluczenia mozliwych organicznych, neurologicznych czy endokrynologicznych przyczyn zaburzen erekcji. Jesli nie zostana one znalezione zaczynamy zastanawiac sie nad mozliwymi przyczynami psychogennymi. Mniej wiecej 1/3 pacjentów zglaszajacych sie do lekarza ogólnego z zaburzeniami erekcji nie stwierdza sie przyczyn organicznych a podloze jest emocjonalne w zaburzeniach lekowych czy depresyjnych. Dotychczas psychiatrzy niewiele uwagi poswiecali seksualnosci osób chorujacych na depresje. Aktualnie ulega to zmianie, poniewaz zaczyna byc wazne [polepszenie jakosci zycia pacjentów.

    42. Depresja - rozpoznawanie Objawy wystepuja nie krócej niz 2 tg F 32 (ICD 10) – epizod depresyjny Kryteria grupa I – obnizony, depresyjny nastrój Utrata zainteresowan i zdolnosci do odczuwania radosci (anhedonia) Zmniejszenie energii prowadzace do wzmozonej meczliwosci i zmniejszenia aktywnosci

    43. Depresja – rozpoznawanie c.d. Kryteria F 32 - grupa II objawów: Niska samoocena i mala wiara w siebie Oslabienie koncentracji i uwagi Poczucie winy i malej wartosci Pesymistyczna ocena przyszlosci Mysli i czyny samobójcze Typowe zaburzenia snu lub nadmierna sennosc Zmniejszony apetyt Spadek libido Spowolnienie lub pobudzenie psychoruchowe

    44. Dysfunkcje seksualne w zaburzeniach nastroju Jako objaw depresji – kryteria rozpoznawania epizodu depresyjnego w ICD 10 Jako objaw innych zaburzen psychicznych Jako objaw wspólistniejacych chorób somatycznych Jako efekt stosowania leków przeciwdepresyjnych lub innych Wiadomo jest tez panstwu, ze przyczyn wystepowania zaburzen seksualnych wsród pacjentów z depresja jest kilka. Wystapienie dysfunkcji seksualnych moze wiazac sie z samym procesem depresyjnym – spadek libido nalezy do II grupy kryteriów rozpoznawania epizodu depresyjnego w ICD 10, obok miedzy innymi zaburzen snu, zaburzen laknienia, innych objawów somatycznych. Poza tym moze wynikac ze wspólistniejacych innych zaburzen psychicznych lub chorób somatycznych – chorób ukladu krazenia, zaburzen endokrynologicznych, chorób neurologicznych, nowotworów czy tez chorób infekcyjnych. Zaburzenia seksualne moga równiez byc spowodowane stosowaniem leków przeciw depresyjnych, jak tez leków stosowanych w leczeniu innych chorób. W tym krótkim wystapieniu chciala bym skoncentrowac sie tylko na wplywie leków przeciwdepresyjnych na sfere seksualna pacjentów i jak panstwo zobacza na koniec nie bedzie to tylko ocena negatywnego dzialania tych leków. Problem wspólistnienia dysfunkcji seksualnych u pacjentów leczonych przeciwdepresyjnie zaczal byc obserwowany i szerzej badany w latach 80-tych XX wieku, gdy do leczenia wprowadzono leki z grupy SSRI. Wiadomo jest tez panstwu, ze przyczyn wystepowania zaburzen seksualnych wsród pacjentów z depresja jest kilka. Wystapienie dysfunkcji seksualnych moze wiazac sie z samym procesem depresyjnym – spadek libido nalezy do II grupy kryteriów rozpoznawania epizodu depresyjnego w ICD 10, obok miedzy innymi zaburzen snu, zaburzen laknienia, innych objawów somatycznych. Poza tym moze wynikac ze wspólistniejacych innych zaburzen psychicznych lub chorób somatycznych – chorób ukladu krazenia, zaburzen endokrynologicznych, chorób neurologicznych, nowotworów czy tez chorób infekcyjnych. Zaburzenia seksualne moga równiez byc spowodowane stosowaniem leków przeciw depresyjnych, jak tez leków stosowanych w leczeniu innych chorób. W tym krótkim wystapieniu chciala bym skoncentrowac sie tylko na wplywie leków przeciwdepresyjnych na sfere seksualna pacjentów i jak panstwo zobacza na koniec nie bedzie to tylko ocena negatywnego dzialania tych leków. Problem wspólistnienia dysfunkcji seksualnych u pacjentów leczonych przeciwdepresyjnie zaczal byc obserwowany i szerzej badany w latach 80-tych XX wieku, gdy do leczenia wprowadzono leki z grupy SSRI.

    45. Informacje wazne na poczatku Najistotniejsze jest ustalenie czy zglaszane przez pacjenta dysfunkcje seksualne pojawily sie: Przed wystapieniem objawów depresyjnych Wraz z innymi objawami depresyjnymi Po rozpoczeciu leczenia farmakologicznego depresji

    46. Wystapienia zaburzen seksualnych moze niekorzystnie wplynac na - jakosc zycia, - poczucie wlasnej wartosci, - relacje miedzyludzkie. Utrudnia to wspólprace pacjenta i lekarza w procesie terapeutycznym, moze doprowadzic do przerwania leczenia. Mamy swiadomosc, ze u tak duzej grupy pacjentów moze dojsc do obnizenia jakosci zycia, obnizenia poczucia wlasnej wartosci, zaburzenia relacji miedzypartnerskich. Dla osób z objawami depresyjnymi problem ten staje sie szczególnie istotny, poniewaz sam proces depresyjny czesto przebiega z podobnymi objawami. Dodatkowo pojawienie sie pogorszenia w funkcjonowaniu seksualnym w trakcie leczenia depresji moze doprowadzic do braku wspólpracy w leczeniu, a nawet do jego przerwania czego skutkiem moze byc nawrót objawów depresyjnych. Wiadomo jest tez panstwu, ze przyczyn wystepowania zaburzen seksualnych wsród pacjentów z depresja jest kilka. Mamy swiadomosc, ze u tak duzej grupy pacjentów moze dojsc do obnizenia jakosci zycia, obnizenia poczucia wlasnej wartosci, zaburzenia relacji miedzypartnerskich. Dla osób z objawami depresyjnymi problem ten staje sie szczególnie istotny, poniewaz sam proces depresyjny czesto przebiega z podobnymi objawami. Dodatkowo pojawienie sie pogorszenia w funkcjonowaniu seksualnym w trakcie leczenia depresji moze doprowadzic do braku wspólpracy w leczeniu, a nawet do jego przerwania czego skutkiem moze byc nawrót objawów depresyjnych. Wiadomo jest tez panstwu, ze przyczyn wystepowania zaburzen seksualnych wsród pacjentów z depresja jest kilka.

    47. Zaburzenia seksualne jako skladnik obrazu depresji Zmniejszone zainteresowania i zmniejszona zdolnosc przezywania przyjemnosci, w pelnoobjawowych epizodach umiarkowanej i ciezkiej depresji zazwyczaj obejmuja - spadek zainteresowania kontaktami seksualnymi oraz - zmniejszenie zdolnosci do przezywania satysfakcji seksualnej.

    48. Dysfunkcje seksualne w depresji Hypolibidemia – 20% Zanik zainteresowania seksem – 23% Zaburzenia erekcji – 25-35% Obnizenie lub brak orgazmu – 25% Clayton, 2007 Do najczesciej wystepujacych zaburzen seksualnych w przebiegu depresji naleza wedlug badan Caytona - …….Do najczesciej wystepujacych zaburzen seksualnych w przebiegu depresji naleza wedlug badan Caytona - …….

    49. Depresja i zaburzenia seks. a choroby wspólistniejace Choroby ukladu naczyniowego: NT, CHNS, dyslipidemie Choroby neurologiczne: neuropatie, SM Obnizone stezenie estrogenów: menopauza, laktacja Obnizone stezenie testosteronu: hipogonadyzm Inne zaburzenia endokrynologiczne: choroby tarczycy

    50. Depresja i zab. seks. a choroby wspólistniejace c.d. Choroby naczyniowe OUN: miazdzyca naczyn mózgowych, stany poudarowe, zaburzenia krazenia mózgowego Procesy zwyrodnieniowo-zanikowe OUN: choroba Alzheimera, choroba Huntingtona, choroba Parkinsona Padaczka: zwlaszcza ognisko zlokalizowane w placie skroniowym Stany pourazowe.

    51. Depresja i zaburzenia seksualne a przyjmowane leki Przeciwdepresyjne Przeciwpsychotyczne (antagonisci dopaminy) Antykoncepcja hormonalna Leki hipotensyjne i kardiologiczne Leki przeciwuczuleniowe Amfetamina i jej pochodne Leki uspokajajace i inne

    52. Wzajemne oddzialywanie czynników indywidualnych i srodowiskowych Choroba Przyjmowane leki Obnizone poczucie wlasnej wartosci Konflikty w zwiazku Aktywnosc Umiejetnosci Preferencje seksualne partnera Czynniki zwiazane z wykorzystaniem seksualnym w przeszlosci Zmeczenie Obecnosc w domu dzieci ponizej 18r.z. Poza przyjmowanymi lekami i choroba przyczyna wystapienia zaburzen seksualnych moze sie wiazac z obnizonym poczuciem wlasnej wartosci, konfliktami w zwiazku, aktywnoscia, umiejetnosciami i preferencjami seksualnymi partnera, czynnikami zwiazanymi z wykorzystaniem seksualnym w przeszlosci, zmeczeniem, oraz obecnoscia w domu dzieci ponizej 18r.z.Poza przyjmowanymi lekami i choroba przyczyna wystapienia zaburzen seksualnych moze sie wiazac z obnizonym poczuciem wlasnej wartosci, konfliktami w zwiazku, aktywnoscia, umiejetnosciami i preferencjami seksualnymi partnera, czynnikami zwiazanymi z wykorzystaniem seksualnym w przeszlosci, zmeczeniem, oraz obecnoscia w domu dzieci ponizej 18r.z.

    53. Zaburzenia seksualne i depresja – w badaniach Casper i wsp.(1985) – obnizenie libido, popedu plciowego i potencji u 72% sposród 160 pacjentów hospitalizowanych z rozpoznaniem duzej depresji i u 77% pacjentów z rozpoznaniem CHAD

    54. Zaburzenia seksualne i depresja – w badaniach Bartlik (1999) – przeglad badan z lat 1957-1997) obnizenie libido stwierdzano : u 83% M i 53% K z psychoza maniakalno- depresyjna U 61% M i K z duza depresja U 52% pacjentów z zaburzeniami lekowymi U 14% osób z grupy kontrolnej

    55. Zaburzenia seksualne i depresja – w badaniach Mathew i Weinman (1982) – wyodrebnili typy zaburzen seksualnych u nieleczonych pacjentów z depresja (grupa 35K i 16M) U 31% obnizenie libido (6% w grupie kontrolnej) Brak istotnosci statystycznej w przypadku innych zaburzen – brak orgazmu, opóznienie ejakulacji, zaburzenia erekcji, przedwczesny wytrysk Wniosek – u pacjentów z depresja obnizenie popedu seksualnego dominowalo nad zaburzeniami pobudliwosci seksualnej

    56. Zaburzenia seksualne i depresja w badaniach Kennedy i wsp. (1999) – oceniali czestosc zaburzen seksualnych u 143 K i M z duza depresja przed leczeniem 40% M na miesiac przed badaniem nie odbyla stosunku 50% K i 42% M zglaszalo obnizenie popedu przed rozpoczeciem leczenia 40-50% badanych zglaszalo obnizenie podniecenia seks. 15% K zglaszalo zaburzenia orgazmu W swoim badaniu oceniali czestosc zaburzen seksualnych u M i K z duza depresja przed zastosowaniem leczeniaW swoim badaniu oceniali czestosc zaburzen seksualnych u M i K z duza depresja przed zastosowaniem leczenia

    57. Zaburzenia seksualne i depresja w badaniach Cyranowski i wsp. (2004) – grupa 68 K z dgn. CHAJ oceniana pod katem obecnosci zaburzen seksualnych Wnioski – objawy depresyjne wiaza sie z: -obnizeniem popedu seksualnego, utrata mysli i fantazji o tresciach seksualnych, zmniejszeniem pobudliwosci seksualnej, pogorszeniem orgazmu Wraz z ustapieniem depresji funkcjonowanie seksualne poprawilo sie z 78% badanych do 50% badanych Cyranowski zbadali podgrupe 68 kobiet wybranych z wiekszej grupy pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi jednobiegunowymi. Wystepowanie zaburzen seksualnych oceniano za pomoca kwestionariusza DISF-SR. Po skontrolowaniu takich zmiennych jak przyjmowane leki i obecnosc partnera seksualnego, stwierdzono, ze objawy depresyjne wiazaly sie z obnizeniem popedu seksualnego, fantazji i mysli o tresci seksualnej, zmniejszeniem pobudliwosci seksualnej i pogorszeniem orgazmu. Wraz z ustapieniem objawów depresji funkcjonowanie seksualne poczatkowo niezadowalajace poprawilo sie o ponad 20% (z 78% na 50%). Jednak w ciagu trwajacego 12 miesiecy badania nie osiagnieto calkowitej remisji objawów takich jak – brak popedu seksualnego, problemy z lubrykacja podczas stosunku i niemoznosc osiagniecia orgazmu.Cyranowski zbadali podgrupe 68 kobiet wybranych z wiekszej grupy pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi jednobiegunowymi. Wystepowanie zaburzen seksualnych oceniano za pomoca kwestionariusza DISF-SR. Po skontrolowaniu takich zmiennych jak przyjmowane leki i obecnosc partnera seksualnego, stwierdzono, ze objawy depresyjne wiazaly sie z obnizeniem popedu seksualnego, fantazji i mysli o tresci seksualnej, zmniejszeniem pobudliwosci seksualnej i pogorszeniem orgazmu. Wraz z ustapieniem objawów depresji funkcjonowanie seksualne poczatkowo niezadowalajace poprawilo sie o ponad 20% (z 78% na 50%). Jednak w ciagu trwajacego 12 miesiecy badania nie osiagnieto calkowitej remisji objawów takich jak – brak popedu seksualnego, problemy z lubrykacja podczas stosunku i niemoznosc osiagniecia orgazmu.

    58. Trudnosci w ocenie funkcjonowania seksualnego Niechec lekarza i/lub pacjenta do podejmowania rozmowy na temat problemów seksualnych. Wstyd, zaklopotanie, niewiedza pacjentów. Zbyt krótki czas wizyty. Nieprzygotowanie lekarzy. Najwieksza przeszkoda w ocenie funkcjonowania seksualnego jest niechec zarówno pacjenta jak i lekarza do rozpoczecia rozmowy na ten temat. W trakcie zbierania wywiadu dotyczacego funkcjonowania seksualnego pacjenta nalezy brac pod uwage czynniki osobnicze i kulturowe danej osoby takie jak wstyd, niewiedza czy zaklopotanie. Pacjenci niechetnie mówia na temat czesto bolesnych i wprawiajacych w zaklopotanie aspektów zycia seksualnego. Nawiazanie odpowiedniego porozumienia moze byc spowodowane zbyt krótkim okresem wizyty. Lekarze moga równiez obawiac sie, ze pytania o sfere intymna moga byc odebrane jako zbyt osobiste, czy nawet naruszajace granice pacjenta. Badania wykazaly, ze pacjenci rzadko sami poruszaja temat wystepowania u siebie zaburzen seksualnych. Zainicjowanie tematu powinno nalezec do lekarza. Najwieksza przeszkoda w ocenie funkcjonowania seksualnego jest niechec zarówno pacjenta jak i lekarza do rozpoczecia rozmowy na ten temat. W trakcie zbierania wywiadu dotyczacego funkcjonowania seksualnego pacjenta nalezy brac pod uwage czynniki osobnicze i kulturowe danej osoby takie jak wstyd, niewiedza czy zaklopotanie. Pacjenci niechetnie mówia na temat czesto bolesnych i wprawiajacych w zaklopotanie aspektów zycia seksualnego. Nawiazanie odpowiedniego porozumienia moze byc spowodowane zbyt krótkim okresem wizyty. Lekarze moga równiez obawiac sie, ze pytania o sfere intymna moga byc odebrane jako zbyt osobiste, czy nawet naruszajace granice pacjenta. Badania wykazaly, ze pacjenci rzadko sami poruszaja temat wystepowania u siebie zaburzen seksualnych. Zainicjowanie tematu powinno nalezec do lekarza.

    59. Faza reakcji seksualnej najbardziej podatna na wystapienie dysfunkcji podczas stosowania SSRI to zdolnosc do osiagania orgazmu, która jest albo opózniona albo nie wystepuje wcale. Zwykle objawom depresji towarzyszy spadek libido.

    60. Zaburzenia seksualne w CHAD - przyczyny Przewleklosc choroby, jej nawrotowosc, uposledzenie funkcji poznawczych Objawy osiowe CHAD – depresja lub mania Zaburzone relacje interpersonalne Wspólistnienie innych zaburzen psychicznych– zaburzenia lekowe wplywaja na ograniczenie kontaktów seksualnych Wspólistnienie dolegliwosci somatycznych – nasilenie oporu i leku przed aktywnoscia seksualna Skutek niepozadany dzialania leków Podwyzszenie nastroju, wzmozona aktywnosc, poczucie wzmozonej energii seksualnej, i obnizony krytycyzm ulatwiaja nawiazywanie kontaktów seksualnych, sprzyjaja zachowaniom nietaktownym i seksualnie prowokujacym, a nawet moga sprzyjac wystepowaniu urojen o tresci erotycznej.Podwyzszenie nastroju, wzmozona aktywnosc, poczucie wzmozonej energii seksualnej, i obnizony krytycyzm ulatwiaja nawiazywanie kontaktów seksualnych, sprzyjaja zachowaniom nietaktownym i seksualnie prowokujacym, a nawet moga sprzyjac wystepowaniu urojen o tresci erotycznej.

    61. Mania – objawy Aktywnosc – nieadekwatnie podwyzszony nastrój, popedliwosc polaczona z agresja, brak obiektywizmu i krytycyzmu, nadmierne zaangazowanie w czynnosci przynoszace przyjemnosc (kupowanie drogich rzeczy, afery seksualne, nierozsadne interesy) Naped – pobudzenie psychoruchowe, odhamowanie, wzrost aktywnosci ukierunkowanej na cel, z ograniczona mozliwosci kontroli Zaburzenia popedu – zmniejszona potrzeba snu, spadek laknienia, WZROST LIBIDO Zaburzenia myslenia - gonitwa mysli, przyspieszony tok myslenia, rozkojarzenie, urojenia (wielkosciowe, niezwyklych mozliwosci, pochodzenia, odnoszace, przesladowcze

    62. Mania a zachowania seksualne Wzmozona pozadliwosc plciowa koncentruje mysli chorego na wyobrazeniach seksualnych, Wzmaga napiecie i podniecenie seksualne Obniza krytycyzm Moga wystepowac objawy dysfunkcji np. zaburzenia wzwodu, brak orgazmu, zaburzenia wytrysku Moga ujawniac sie nieprawidlowe preferencje seksualne, zachowania dewiacyjne, zastepcze kontakty homoseksualne

    63. Mania a zachowania seksualne Zwiekszony poped i brak krytycznej oceny rzeczywistosci Podejmowanie lekkomyslnych lub ryzykownych zachowan seksualnych, prowokacyjne zachowania Kontakty z przypadkowymi partnerami Seks bez zabezpieczenia – ryzyko ciazy, zakazenia choroba weneryczna Zdrady malzenskie Nieplanowane rozwody Wchodzenie w nowe zwiazki partnerskie Sprawstwo lub bycie ofiara przestepstw seksualnych Naduzycia seksualne w stosunku do nieletnich jako efekt zaburzonego krytycyzmu W manii moze dochodzic do lekkomyslnych albo niebezpiecznych zachowan seksualnych – liczne przypadkowe kontakty seksualne, wspólzycie bez zabezpieczen (ryzyko ciazy lub zakazenia choroba weneryczna). Osoby chore kierujac sie przypadkowymi wydarzeniami lub blahymi powodami podejmuja decyzje o zlozeniu wniosku rozwodowego, albo wchodza w nowe nieprzemyslane zwiazki pa W manii moze dochodzic do lekkomyslnych albo niebezpiecznych zachowan seksualnych – liczne przypadkowe kontakty seksualne, wspólzycie bez zabezpieczen (ryzyko ciazy lub zakazenia choroba weneryczna). Osoby chore kierujac sie przypadkowymi wydarzeniami lub blahymi powodami podejmuja decyzje o zlozeniu wniosku rozwodowego, albo wchodza w nowe nieprzemyslane zwiazki pa

    64. Wplyw leków przeciwdepresyjnych na funkcje seksualne O wspólistnieniu róznorodnych dysfunkcji seksualnych w przebiegu zaburzen nastroju byla juz w dniu dzisiejszym mowa kilkakrotnie. O tym jak wazny jest to problem kliniczny, poniewaz dotyka do 70% chorych równiez juz wspominano, przytaczajac wyniki badan Caspra. O wspólistnieniu róznorodnych dysfunkcji seksualnych w przebiegu zaburzen nastroju byla juz w dniu dzisiejszym mowa kilkakrotnie. O tym jak wazny jest to problem kliniczny, poniewaz dotyka do 70% chorych równiez juz wspominano, przytaczajac wyniki badan Caspra.

    65. Leki przeciwdepresyjne a dysfunkcje seksualne - mechanizmy Nieswoiste hamujace dzialanie na OUN – sedacja Swoisty wplyw na struktury mózgu odpowiadajace za reakcje seksualne Swoisty wplyw na tkanki obwodowe i narzady w funkcjach seksualnych Bezposredni lub posredni wplyw na uklad neuroprzekazników w OUN zaangazowanych w funkcje seksualne Mechanizm wplywu leków przeciwdepresyjnych na powstawanie zaburzen seksualnych jest zlozony i podlega ciaglym badaniom. Wymienia sie rózne mozliwe mechanizmy dzialania leków przeciwdepresyjnych Nieswoiste hamujace dzialanie na osrodkowy uklad nerwowy wplywajace na calosciowy poziom funkcjonowania, w tym równiez na funkcje seksualne np. sedacja Swoisty wplyw na struktury mózgu zaangazowane w przezywanie reakcji seksualnych Swoisty wplyw na tkanki obwodowe oraz narzady zaangazowane w reakcje seksualne np. pracie bezposredni lub posredni wplyw na uklad neuroprzekazników zaangazowanych w funkcjonowanie seksualne. Mechanizm wplywu leków przeciwdepresyjnych na powstawanie zaburzen seksualnych jest zlozony i podlega ciaglym badaniom. Wymienia sie rózne mozliwe mechanizmy dzialania leków przeciwdepresyjnych Nieswoiste hamujace dzialanie na osrodkowy uklad nerwowy wplywajace na calosciowy poziom funkcjonowania, w tym równiez na funkcje seksualne np. sedacja Swoisty wplyw na struktury mózgu zaangazowane w przezywanie reakcji seksualnych Swoisty wplyw na tkanki obwodowe oraz narzady zaangazowane w reakcje seksualne np. pracie bezposredni lub posredni wplyw na uklad neuroprzekazników zaangazowanych w funkcjonowanie seksualne.

    66. Dopamina - rola Uwazana za neuroprzekaznik „hedonistyczny” Odczuwanie przyjemnosci, w tym seksualnej Motywacja do aktywnosci, zaangazowania Zaspokojenie potrzeb popedowych Sprawnosc psychomotoryczna Jaka jest rola dopaminy uwazanej za neuroprzekaznik hedonistyczny – zwiazany z odczuwaniem przyjemnosci, motywacji Jaka jest rola dopaminy uwazanej za neuroprzekaznik hedonistyczny – zwiazany z odczuwaniem przyjemnosci, motywacji

    67. Serotonina - rola Dzialanie przeciwdepresyjne Dzialanie „antyobsesyjne” Dzialanie przeciwlekowe Oslabienie erekcji Zaburzenia orgazmu Serotonina jest uwalniana w ukladzie limbicznym w czasie ejakulacji. Podwyzszenie stezenia serotoniny w ukladzie limbicznym przedluza okres od rozpoczecia aktu plciowego do ejakulacji. Jednak serotonina opózniajac wystapienie ejakulacji, wplywa równoczesnie na opóznienie wystapienia orgazmu. . Moze to czesciowo wyjasnic przyczyny wystapienia anorgazmii i obnizenia libido u osób leczonych lekami serotoninergicznymiSerotonina jest uwalniana w ukladzie limbicznym w czasie ejakulacji. Podwyzszenie stezenia serotoniny w ukladzie limbicznym przedluza okres od rozpoczecia aktu plciowego do ejakulacji. Jednak serotonina opózniajac wystapienie ejakulacji, wplywa równoczesnie na opóznienie wystapienia orgazmu. . Moze to czesciowo wyjasnic przyczyny wystapienia anorgazmii i obnizenia libido u osób leczonych lekami serotoninergicznymi

    68. Przyczyny dysfunkcji seksualnych w przebiegu leczenia przeciwdepresyjnego Pobudzenie receptorów serotoninergicznych Obnizenie poziomu dopaminy Zaburzenie syntezy tlenku azotu Hyperprolaktynemia Wplyw na rec. beta- adrenergiczne i alfa – adrenergiczne, rec. muskarynowe, histaminowe

    69. Dysfunkcje seksualne a leki przeciwdepresyjne – czestosc Czestosc ogólna w depresji – 59% Stosowanie citalopramu - 72,7% Stosowanie paroksetyny - 70% Stosowanie nefazodonu – 8% Stosowanie moklobemidu – 3,9% (grupa badana 1022 pacjentów wiek sr.40 lat) Montejo, 2001 Wystepowanie dysfunkcji seksualnych zglaszalo 59% z grupy 1022, w wieku srednim 40 lat bioracych udzial w badaniu otwartym klinicznym dotyczacym lecenia przeciwdepresyjnego. Pacjenci ci przyjmowali róznorodne leki przeciwdepresyjne. Stosowanie leków o dzialaniu serotoninergicnym wiaze sie wyraznie z wyzsza czestoscia wystepowania zaburzen funkcjonowania seksualnego niz w przypadku leków z innych grup. Wystepowanie dysfunkcji seksualnych zglaszalo 59% z grupy 1022, w wieku srednim 40 lat bioracych udzial w badaniu otwartym klinicznym dotyczacym lecenia przeciwdepresyjnego. Pacjenci ci przyjmowali róznorodne leki przeciwdepresyjne. Stosowanie leków o dzialaniu serotoninergicnym wiaze sie wyraznie z wyzsza czestoscia wystepowania zaburzen funkcjonowania seksualnego niz w przypadku leków z innych grup.

    70. Czestosc dysfunkcji seksualnych u osób leczonych przeciwdepresyjnie c.d. Stosowanie TLPD (klomipramina) - powyzej 90% pacjentów ma róznorodne dysfunkcje seksualne (zaburzenia wzwodu, zaburzenia ejakulacji) (wg Watson, 2005) Stosowanie SSRI – obecnosc dysfunkcji seksualnych u 30-70% pacjentów (wg Bettucii, 2006; Litovitz, 2002) W niektórych badaniach czestosc wystepowania zaburzen seksualnych przy stosowaniu TLPD wystepuje u ponad 90 % pacjentów. W przypadku stosowani TLPD postac dysfunkcji jest nieco inna – najczestszym rodzajem dysfunkcji sa zaburzenia wzwodu pracia, natomiast przy stosowaniu klomipramina która ma przewage dzialania serotoninergicznego stosunkowo czeste sa opóznienie ejakulacji. Szacunkowa czestosc zaburzen seksualnych w grupie chorych leczonych SSRI waha sie od 30 do 70 %. W niektórych badaniach czestosc wystepowania zaburzen seksualnych przy stosowaniu TLPD wystepuje u ponad 90 % pacjentów. W przypadku stosowani TLPD postac dysfunkcji jest nieco inna – najczestszym rodzajem dysfunkcji sa zaburzenia wzwodu pracia, natomiast przy stosowaniu klomipramina która ma przewage dzialania serotoninergicznego stosunkowo czeste sa opóznienie ejakulacji. Szacunkowa czestosc zaburzen seksualnych w grupie chorych leczonych SSRI waha sie od 30 do 70 %.

    71. Seksualnosc osób z zaburzeniami „nerwicowymi” Wybrane typy zaburzen

    72. Zdaniem wiekszosci badaczy jedna z najwazniejszych przyczyn dysfunkcji seksualnych jest LEK. Stan leku w trakcie aktywnosci seksualnej moze byc zwiazany z róznymi doswiadczeniami z przeszlosci (nieudana inincjcja, doswiadczenie molestowania, obawa przed negatywna ocena e strony partnera)

    73. Lekowe mechanizmy zaburzen seksualnych Lek przed powtórzeniem sie nieudanego doswiadczenia, która dziala jako „samosprawdzajaca sie przepowiednia” – obawy wzmagaja obserwacje pod katem ponownego wystapienia objawów co wzmaga napiecie oraz zaklóca spontanicznosc naturalnych reakcji seksualnych, które ostatecznie nie wystepuja – podstawowy mechanizm rozwoju i utrzymywania sie dysfunkcji seksualnych

    74. c.d. Objaw „blednego kola” – niewielkie zaklócenie reakcji seksualnych (np. dluzsze niz zwykle pojawianie sie erekcji z powodu zmeczenia) wywoluje lek, który nasila zaburzenia erekcji powodujac lek, który nasila objawy, które nasilaja lek, itd.

    75. c.d. Niepewnosc siebie – brak zaufania do swoich mozliwosci moze byc pierwotna przyczyna leku, który uruchamia objawy „blednego kola” Niepewnosc siebie czesto wynikajaca z braku odpowiedniej edukacji seksualnej

    76. Typy dysfunkcji seksualnych w grupie pacjentów z zaburzeniami lekowymi M – spadek potrzeb lek przed wspólzyciem zaburzenia w uzyskaniu erekcji wytrysk przedwczesny trudnosci w utrzymaniu erekcji brak orgazmu opóznienie orgazmu

    77. Rodzaje dysfunkcji seksualnych w grupie pacjentek z zaburzeniami lekowymi K – brak orgazmu suchosc pochwy awersja seksualna obnizenie potrzeb seksualnych anhedonia opóznienie orgazmu

    78. Zaburzenia seksualne u osób z lekiem panicznym Czestosc i rodzaj dysfunkcji seksualnych M – awersja seksualna u 35%, wytrysk przedwczesny u 14%, zaburzenia erekcji u 7%, utrata potrzeb seksualnych K – awersja seksualna u 50%, nadmierny poped seksualny u 21%, zaburzenia orgazmu u 7%, dyspareunia u 7%

    79. Zaburzenia seksualne u osób z fobia spoleczna Nadmierne obawy o to, ze pacjent jest obserwowany i krytycznie oceniany przez inne osoby, powoduje lek przed niesprawdzeniem sie w sytuacji intymnej orz brak spontanicznosci, który niekorzystnie wplywa na przebieg kontaktu i na zasadzie blednego kola podtrzymuje objawy lekowe

    80. Zaburzenia seksualne u osób z fobia spoleczna c.d. Czestosc i rodzaj dysfunkcji seksualnych: M – wytrysk przedwczesny u 47%, zaburzenia orgazmu u 18%, pózniejszy wiek inicjacji seksualnej, czestsze korzystanie z uslug agencji towarzyskich, mniejsza satysfakcja z podejmowanej aktywnosci seksualnej, masturbacja u 80% K – zaburzenia orgazmu u 18%, masturbacja u 81% Rozwody – dotycza 11% zwiazków (w grupie kontrolnej 6%)

    81. Zaburzenia seksualne u pacjentów z zaburzeniami obsesyjno- kompulsywnymi Obsesje i kompulsje moga obejmowac mysli i zachowania seksualne np. obsesyjne obawy o zakazeniu przenoszonym droga plciowa, mozliwoscia zaplodnienia bez stosunku, kompulsyjna masturbacje, ogladanie pornografii, korzystanie z uslug agencji towarzyskich W grupie nieleczonych osób z OCD – 24% nie odbylo stosunku seksualnego, 9% dlugi okres abstynencji seksualnej

    82. Zaburzenia seksualne w zespole stresu pourazowego Zaburzenia seksualne wystepuja u 80% pacjentów z rozpoznaniem PTSD Zobojetnienie emocjonalne moze przejawiac sie utrata popedu seksualnego oraz zdolnosci do przezywania orgazmu U tych pacjentów stwierdz asie dorsze funkcjonowanie w sferze pozadania, wzburzenia (brak reakcji genitalnej), orgazmu, satysfakcji seksualnej

    83. Seksualnosc u pacjentek z anoreksja W badaniach obserwuje sie niski poziom hormonów plciowych, w tym nie dochodzi do cyklicznego wydzielania GnRH Anoreksja ma pierwotnie psychiczny charakter z wtórnie rozwijajaca sie niewydolnoscia podwzgórzowo-przysadkowa Dotyczy zwykle kobiet w okresie pokwitania (poczatek objawów przed 25r.z.) U pacjentek wystepuje zaburzony obraz wlasnego ciala oraz duze problemy z odbiorem wlasnej seksualnosci

    84. Anoreksja a seksualnosc c.d. Jest wynikiem zaburzen dojrzewania emocjonalnego w tym w sferze plciowosci z powodu uswiadomionego lub nieuswiadomionego braku akceptacji wlasnej plci U podloza zaburzen leza konflikty z dominujaca matka, opór przed przyjeciem wzorców zachowan matki, odraza do przejawów plciowosci (miesiaczka, ciaza, wspólzycie) Obraz kliniczny rozwija sie stopniowo – brak laknienie, wstret do jedzenia, spadek m.c. az do skrajnego wyniszczenia

    85. Anoreksja a seksualnosc c.d. Istnieje zwiazek pomiedzy masa ciala a seksualnoscia – kobieta przez utrate wagi unika konfliktu seksualnego Dziewczeta, przez chorobe, chca uniknac przemiany w dorosle kobiety wraz ze wszystkimi atrybutami dojrzalej seksualnosci Zglaszane zaburzenia – utrata zainteresowania seksualnego – spadek libido to sposób na rozwiazania konfliktów wewnetrznych; brak zadowolenia ze wspólzycia Wzrost wskaznika BMI koreluje dodatnio ze wzrostem fantazji seksualnych, obnizeniem leku i objawów depresyjnych, a zmiany w sferze seksualnej powinny byc monitorowane w procesie zdrowienia

    86. Anoreksja a seksualnosc c.d. Negatywny obraz wlasnego ciala u kobiet z anoreksja w duzym stopniu wplywa hamujaco na przejawy ich seksualnosci U pacjentek z anoreksja negatywna ocen wlasnego ciala powoduje negowanie wlasnej seksualnosci czego konsekwencja jest wycofanie sie z zainteresowania i bliskosci z mezczyznami, a szczególnie unikanie aktywnosci seksualnej pomimo dojrzalosci biologicznej

    87. Anoreksja a seksualnosc Pacjentki z anoreksja w pózniejszym wieku zaczynaja interesowac sie plcia przeciwna, pózniej zakochuja sie, w pózniejszym wieku decyduja sie na pierwszy pocalunek, rzadziej miewaja sny erotyczne, rzadziej podejmuja kontakty seksualne, czesciej dostrzegaja negatywne strony swojej seksualnosci

    88. Dziekuje za uwage…

More Related