6552 SAYILI ÇOK MADDELİ KANUNUN İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK ALANINDA GETİRDİĞİ YENİLİKLER

1. 6552 SAYILI ÇOK MADDELİ KANUNUN İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK ALANINDA GETİRDİĞİ YENİLİKLER Murat ÖZDAMAR İstanbul SGK İl Müdür Yrd.

2. Çalışma Hayatında Ne Değişti Toplam 146 maddeden oluşan ve çok sayıda kanun değişikliği öngören 6552 sayılı Çok maddeli Kanun (Torba Kanun) 11 Eylül 2014 tarihli Mükerrer Resmi Gazetede yayınlanmış ve düzenlemelerin önemli bir bölümü yayım tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. . Bu bilgilendirme seminerimizde iş ve sosyal güvenlik mevzuatımızda yapılan yeni değişiklikler ve prim borç yapılandırmasının usul ve esasları hakkında ayrıntılı bilgi verilecektir.

3. Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-1: Muvazaalı alt işverenlik tespitine ilişkin Müfettiş Raporlarına itiraz 6 İş Günü içerisinde Yetkili İş Mahkemelerine yapılmakta iken bu süre 30 iş gününe çıkarılmıştır. (4857, m.3/III) Madde-2: İşyerindeki kıdem süresi 6 aydan az olsa dahi yeraltı işyerlerinde çalışanlar «işe iade davası» davası açabilecek. (4857, m.18/I)

4. Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-3: İşverenler yardımcı işlerle işin teknolojik ve uzmanlık gerektiren bölümlerini alt işverene verebilir. Alt işverene iş veren asıl işveren alt işverenin işçilerinin ücretinin ödenip ödenmediğini kontrol etmekle yükümlü olacak. Asıl işveren alt işveren işçisine ödenmeyen ücreti ödemekle yükümlü tutulacak. Bunun için işçinin başvurusu aranmayacak. Asıl işveren resen ücret ödeme incelemesi yapacak. (4857, m.36/V)

5. Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-4 ve madde 7: Yer altı işlerinde haftalık çalışma süresi 1.1.2015 tarihinden itibaren 36 saate indirilecek. Yer altındaki günlük çalışma süresi 6 saati aşamayacak. İşveren, zorunlu neden veya olağanüstü haller hariç fazla çalışma yaptıramayacak. Yer altı işlerinde çalışanların fazla çalışma ücreti normal çalışma ücretinin % 100’ünden az olamayacak. (4857, m.41-m.63/I)

6. Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-5: Yer altı işlerinde çalışanların yıllık ücretli izin süreleri +4 gün artırılacak. Kıdemi 1-5 yıl arası olan işçiler 14+4=18 gün, kıdemi 5-15 yıl arası olan işçiler 20+4=24 gün, kıdemi +15 yıl üzeri olan işçiler 26+4=30 gün ücretli izin hakkına sahip olacak. (4857, m.53/IV)

7. Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-6: Asıl işverenin alt işvereni değişmiş olsa dahi aynı işyerinde çalışan işçinin izin süresi toplam çalışma süresine göre belirlenecek. Alt işverenin işçilerine izinlerini kullandırıp kullandırmadığından asıl işveren de sorumlu olacak. (4857, m.56)

8. Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-8: Kamuda istihdam edilen alt işveren işçilerinin iş sözleşmeleri 1475 sayılı Kanunun 14.maddesi gereği kıdem tazminatı ödenmesini gerektirir biçimde feshedilirse (veya işin bitmesi nedeniyle iş akdi sona ererse) işçilerin kıdem tazminatları ilgili Kamu Kurumu tarafından ödenecek. Aynı işverenin farklı Kamu Kurumlarından iş alması ve işçilerin farklı Kurumlarda çalışması halinde kıdem süresi kamuda çalışılan sürelerin toplamından oluşacak.(4857, m.112)

9. Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-9: Yer altı maden işlerinden linyit ve taş kömürü çıkarılan işyerlerinde çalışan işçilere ödenecek ücret asgari ücretin 2 katından az olamayacak. (3213 Maden Kanunu, ek madde 9)

10. Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-15: Denizyolu taşımacılığı yapan araçların uluslararası seyrüsefer yapılan hallerde bu araçlar için 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümleri uygulanmayacak. (6331, m.2/II-e)

11. Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-16: Çok tehlikeli sınıfta yer alıp 10 ve üzeri işçi çalıştıran işverenler işyeri hekimine ilave diğer sağlık personeli çalıştıracak veya hizmet alacak. Az tehlikeli sınıfta yer alıp 10 kişiden az çalışanı olan işverenler Bakanlıkça İlan edilen eğitimi tamamlarsa İSG hizmeti verebilecek. 10 çalışan sayısına göre İSG eğitimlerinin dakika hesabında çırak ve stajyerler dikkate alınmayacak. (6331, m.6/I-a)

12. Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-17: Az tehlikeli sınıfta yer alan ve çalışan sayısı 10’dan az olan işyerlerinde çalışanlar sağlık raporlarını kamu hastanelerinden, üniversite hastanelerinden veya ve aile hekimlerinden alabilecek. (6331, m.15/III)

13. Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-25: İş akdi sonlandırılan işçinin işe iade davasını kazanması halinde işveren tarafından verilen 4 aylık bildirgenin son günü dikkate alınarak hak sahipliği belirlenecek. İşsiz geçen dönemler için işsizlik ödemesi yapılacak. Bildirgenin ait olduğu 4 aylık süre için işsizlik ödemesi yapılmış ise bu ödemeler geri alınacak, işsiz geçirilen dönemler için ilave ödeme yapılması halinde 4 aylık dönemde yersiz ödenen miktarlar bu ödemeden mahsup edilecek. (4447, m.50/III)

14. Yurtdışı Borçlanma Kanununda Yapılan Değişiklikler Madde-28: 3201 sayılı Yurtdışı Borçlanma Kanununa göre borçlanma müracaat tarihinde Türk vatandaşı olmayanların borçlanma hakkı bulunmamakta idi. Yapılan değişiklik sonucu Türk vatandaşlığından izinle çıkanlar (mavi kartlılar) Türk vatandaşı olarak geçirilen 18 yaşından sonraki süreleri borçlanabilecek. (3201, m.1)

15. Yurtdışı Borçlanma Kanununda Yapılan Değişiklikler Madde-29: Sosyal Güvenlik Sözleşmesi imzalanan ülkelerde Türkiye sigortasından önce sigorta başlangıcı olanların yurt dışı sigorta başlangıcı Türkiye sigorta başlangıcı olarak kabul edilecek ve bu tarih dikkate alınarak emeklilik şartları belirlenecek.. (3201, m.5/V) (İng. İsveç, Norveç, Romanya, Sırbistan, Libya dışındaki ülkeler dışındaki ülke sigorta başlangıcı Türkiye sigorta başlangıcı sayılacak)

16. Yurtdışı Borçlanma Kanununda Yapılan Değişiklikler Madde-30: Mavi kartlıların borçlanabilmesine ilişkin davalarla yurt dışı sigorta başlangıcının Türkiye sigorta başlangıcı sayılmasına ilişkin davalardan feragat edenler yeni düzenlemeden yararlanacak. Davadan feragat edilmesi nedeniyle vekalet ücreti ödemesi yapılmayacak. (3201, geçici m.8)

17. SGK Kanununda Yapılan Değişiklikler Madde-31-32-33: SGK, sosyal güvenlik alanında eğitim, araştırma, ve danışmanlık faaliyeti yapmak ve yaptırmakla yetkili olacak. SGK bünyesinde Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Merkezi Başkanlığı Kurulacak. (5502, m.3-23-25)

18. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Ev Hizmetlerinde Çalışanlar- Madde-40: Ev hizmetlerinde çalışanlar zorunlu sigorta kapsamında idi. 1 Nisan 2014 tarihinden itibaren aynı kişinin evinde 10 günden az çalışması olan kadınlar zorunlu sigortalı sayılmayacak. Bunların sigortalılıkları % 2 KVK primi ödenerek sağlanacak. (5510, m.6)

19. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Yabancı Uyruklular- Madde-40: Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmamış ülkelerden gelen ve geldiği ülkelerden primi ödenen sigortalılar 3 ay sigortadan muaf olacak. Türkiye’deki çalışmaları 3 aydan fazla sürenler ise 3. ayın bitim tarihinden itibaren tüm sigorta kollarına tabi tutulacaklar. (5510, m.6)

20. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Yurt Dışında İkamet Eden Bağ-Kur’lular- Madde-40: Türkiye’de ticari faaliyette bulunduğu için (vergi mükellefi-şirket ortağı) Bağ-Kur sigortalısı olması gerekenler yurt dışında ikamet etmeleri ve ikamet ettikleri ülkede prim ödemeleri koşuluyla Bağ-Kur sigortasından muaf olacaklar. (5510, m.6)

21. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Madencilerin Emeklilik Yaşı- Madde-41: Maden yer altı işlerinde çalışanlar 20 yıl sigortalılık süresini tamamlamaları koşuluyla 50 yaşında emekli olabilecek. (5510, m.28)

22. MADEN İŞYERLERİNİN YERALTI İŞLERİNDE ÇALIŞANLARIN EMEKLİLİK

23. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Ağır Engelli Çocuğu Bulunan Anneler- Madde-41: Başkasının bakımına muhtaç ağır engelli çocuğu bulunan (eski ifade malul) kadınlara prim ödemelerinin dörtte biri oranında yıpranma primi verilecek ve verilen yıpranma primi emeklilik yaşından düşülecek. (5510, m.28)

24. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler Madde-42: Maden yer altı işlerinde çalışan ve yıpranma hakkından yararlanmak için fiilen çalışılması gereken süreler, yıllık izin, sıhhi izin, hafta tatili, ulusal tatil, bayram tatili, genel tatil günleri ile eğitim, kurs, iş öncesi ve sonrası eğitim sürelerini de kapsayacak. (5510, m.40)

25. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Doğum Borçlanması- Madde-43: SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı sigortalısı olarak tescil yapıldıktan sonra doğum yapan kadınlar 3 çocuğa kadar, her çocuk için 2 yıllık süreyi borçlanabilecek. Sigortalı olmadan önce yapılan doğumlar için borçlanma yapılamayacak. (5510, m.43)

26. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Tüp Bebek Denemesi- Madde-45-47: Tüp bebek 2 olan deneme süresi 3’e çıkarıldı. Tüp bebek için katılım payı 1. denemede % 30, 2. denemede % 25, 3. denemede ise % 20 oranında olacak. Harp Malulleri, 2330 kanun kapsamından malullük aylığı alanlar, bunların eşi, vazife malullerinden başkasının bakımına muhtaç olanlar ve bunların eşleri tüp bebek için katılım payı ödemeyecek. (5510, m.63, m.68)

27. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Topluluk Sigortalıları- Madde-50: Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerden iş üstlenen işverenler tarafından çalıştırılmak üzere bu ülkelere götürülen işçilerin (5510, m.5/g sigortalısı-Topluluk sigortalısı) sigorta primine esas kazanç üst sınırı 1 Ekim 2014 tarihinden itibaren 3 asgari ücret olacak. 3 Asgari ücreti aşan kısımdan sigorta primi alınmayacak (5510, m.82)

28. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Emekli Maaşını Çekme Süresi- Madde-53: Emekli maaşını 6 ay boyunca çekmeyen, maaş hesabı 6 boyunca hareketsiz kalan emeklilerin maaşları kontrol amacıyla durdurulmakta idi. Yapılan değişiklikle bu süre 12 aya çıkarıldı. Maaş hesabı 12 ay boyunca hareketsiz olan, maaşını 12 ay boyunca almayanın maaşı durdurulacak. Maaşın bağlanması için yeniden müracaat edilmesi gerekecek. (5510, m.97)

29. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Eve Hizmetlerinde Çalışanlar- Madde-55: Ev hizmetlerinde çalıştırılan kadının sigortalının çalışma süresinin 10 fazla olması halinde, sigortalıyı çalıştıran ev sahibi sigortalının bildirimini E-Bildirge sistemi dışında matbu bir form ile de yapabilecek. (5510, ek m.9)

30. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Eve Hizmetlerinde Çalışanlar- Madde-55: Ev hizmetlerinde 10 günden az çalıştırılan kadınlar için % 2 oranındaki sigorta primi ev sahibi tarafından ödenecek. Ev hizmetlerinde 10 günden az çalıştırılan kadınların sigortalılık tescili, çalışmanın geçtiği ay sonuna kadar çalışan ve çalıştıranın imzasını ihtiva eden bir form ile SGK’ya yapılacak. (5510, ek m.9)

31. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Eve Hizmetlerinde Çalışanlar- Madde-55: Ev hizmetlerinde 10 günden az çalıştırılan kadınlar hastalık parası alamayacak. Ev hizmetlerinde 10 günden az çalışan sigortalılar, işverenin ödediği prim matrahının % 32,50 oranı üzerinden 30 günlük prim ödeyebilecek. Prim tutarı ilgili ayın son gününe kadar ödenmez ise ilgili ayın prim ödeme hakkı düşecek. Bu kapsamda ödenen primler 4/a statüsünde sayılacak. (5510, ek m.9)

32. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Eve Hizmetlerinde Çalışanlar- Madde-55: Kadın sigortalıları ev hizmetlerinde çalıştıran ev sahipleri işveren sayılmayacak. İş Kazasından önceki 10 gün içinde tescil yaptırmamış olanlar iş kazası sigorta yardımlarından yararlanamayacak. İş Kazası nedeniyle geçici veya sürekli iş göremezlik ödemesi için prim borcunun bulunmaması şartı aranacak. (5510, ek m.9)

33. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Eve Hizmetlerinde Çalışanlar- Madde-55: Ev hizmetlerinde çalışan kadın sigortalıların iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle ölmesi halinde hak sahiplerine bağlanacak sürekli iş göremezlik gelirine ait peşin sermaye değeri ev sahibine rücu edilemeyecek. Bu kapsamda sigortalı olan kadınlar 30 gün prim ödeyince sağlıktan yararlanacak. 60 günden fazla prim borcu bulunan sağlık hizmetinden yararlanamayacak.(5510, ek m.9)

34. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Gelir Testi, GSS Prim Borcu- Madde-57: Hiçbir sosyal güvencesi olmayan ve hak sahipliği bulunmayan kişilerden Gelir testine girmeyen ve GSS tescili en üst kademeden borçlandırılan GSS’liler, 1 Ekim 2014 tarihinden itibaren 6 ay içinde (31.Mart 2015 tarihine kadar) gelir testine başvurduğu takdirde GSS primleri yapılan gelir testine göre tescil başlangıç tarihinden itibaren başlatılacak. (5510, geçici m.53)

35. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Gelir Testi, GSS Prim Borcu- Madde-57: 11 Eylül 2014 tarihinden önce SGK tarafından resen GSS tescili yapılıp bir aylık süreden sonra gelir testine giren ve geliri 2 asgari ücret altında çıkan kişilerin, tespit edilen gelirlerine göre tahakkuk ettirilecek primleri, tescil başlangıç tarihinden itibaren başlatılacak. (5510, geçici m.53)

36. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -GSS Prim Borç Aralıkları- .

37. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Gelir Testi Yaptırması Gerekenler- Sosyal Güvencesi ve hak sahipliği bulunmayanlar Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar, Çağrı üzerine çalışanlar, Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışanlar Öğrenim görmeyen 18 yaşından büyük çocuklar Sigortalılığı sona erenler Lise/Üniversite eğitimi sona erenler

38. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Gelir Test Başvuru Tarihi- Son 1 yıl içinde 30 günden az prim ödemesi olanlar işten çıkınca 1 ay içinde Son 1 yıl içinde 30-89 gün arası prim ödemesi olanlar işten çıktığı tarihi takip eden 10. günden itibaren 1 ay içinde Son 1 yıl içinde 90 gün üzeri prim ödemesi olanlar işten çıktığı tarihi takip eden 99. günden itibaren 1 ay içinde Liseyi bitirenler mezuniyet tarihini takip eden 120. günden itibaren 1 ay

39. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Gelir Test Başvuru Tarihi- İşsizlik maaşı alanlar, işsizlik ödeneğinin bittiği tarihten itibaren 1 ay içinde Kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar işe girdikleri tarihten itibaren 1 ay içinde Üniversiteden mezun olanlar mezun oldukları tarihten itibaren 1 ay içinde

40. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Oda Kaydı Geçersiz Sayılanlar- Madde-58: Bağ-Kur sigorta tesciline esas Oda kayıtları geçersiz sayılanlardan primlerini 31.12.2013 tarihine kadar ödemiş olanların sigortaları geçerli sayılacak. Tarımsal faaliyet kayıtları usulüne uygun olmayan sigortalıların 31.10.2010 tarihine kadar geçen sürelere ait primleri 31.12.2013 tarihine kadar ödenmiş ise sigorta süreleri geçerli sayılacak. Ancak tevkifat kesintine binaen geriye dönük yapılan tescillerden , tevkifatın yapıldığı tarihte ziraat odası kaydı bulunmayani daha sonra geriye dönük tesis edilen kayıtlar geçerli sayılmayacak. (5510, geçici m.54)

41. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Kapanan İşyerlerinin Borçları- Madde-59: Kapanan işyerlerinden ödeme süresi 31.12.2013 tarihi öncesine ait olan prim, İSP, SGDP, İPC, İPC, EKP, ÖİV, DV borçlarından, borç türü bazında borç asılları 100 TL’yi aşmıyor ise bu alacakların tahsilinden vaz geçilecek. (5510, geçici m.55)

42. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Resmi Kurumlara Uygulanan İPC’ler- Madde-61: Sigortalı işe giriş ve işten çıkış bildirgesi vermekle yükümlü tutulan Kamu Kurumları, (odalar, vergi daireleri v.b.) işyeri bildirgesi vermekle yükümlü tutulan ticaret sicil müdürlükleri, ruhsatları SGK’ya göndermekle yükümlü tutulan ruhsat vermeye yetkili makamlar, ilgili bildirgeleri/belgeleri 11.9.2014 tarihinden itibaren 3 ay içinde verirse İPC uygulanmayacak. Uygulanan İPC ödenmemiş ise terkin edilecek. (5510, g.m.57)

43. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -İş-Kur’a Uygulanan İPC’ler- Madde-61: İş-Kur tarafından verilmesi gereken sigortalı işe giriş ve işten çıkış bildirgeleri, prim bildirgeleri 11.9.2014 tarihinden itibaren 3 ay içinde verirse İPC uygulanmayacak. Uygulanan İPC ödenmemiş ise terkin edilecek. (5510, g.m.57)

44. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -TÜİK Çalışanlarının SPEK Tutarı- Madde-62: TÜİK’te 18.11.2005 ila 1.10.2008 tarihleri arasında çalışan geçici personele ödenen fazla çalışma ücretleri sigorta priminden muaf olacak. (5510, geçici.m.58)

45. 5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Soma Şehitleri- Madde-63: Soma Maden Kazasında Şehit olan sigortalıların SGK’ya borcu varsa terkin edilecek. Dul, yetim, anne ve babalara aylık bağlanması için 5 yıl sigorta 900 gün prim şartı aranmayacak. Soma Şehitlerinin anne ve babalara ölüm aylığı bağlanmasında ‘asgari ücretin altında gelirin bulunması’ ve ‘SGK’dan emekli maaşı alınmaması’ aranmayacak. (5510, geçici.m.59)

46. 3713 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Soma Şehit Yakınlarının Kamu Kurumlarında İstihdam Edilmesi- Madde-63: Soma Maden Kazasında Şehit olan sigortalıların eş ve çocuklarından biri, eşi yoksa kardeşlerden birisi, Kamu işyerlerinde sınav şartı aranmaksızın istihdam edilecek. (5510, geçici.m.59)

47. İş Mahk. Kanunda Yapılan Değişiklik Madde-64: Hizmet Tespit Davaları hariç olmak üzere SGK’ya dava açmadan önce SGK’ya müracaat etmek zorunlu olacak. SGK 60 gün içinde cevap vermezse talep reddedilmiş sayılacak. Talep ve ret işlemi gerçekleştikten sonra dava açılabilecek. SGK’ya başvuruda geçirilecek süre hak zamanaşımı ve düşürücü sürelerin hesabında dikkate alınmayacak. (5521, m.7)

48. İş Mahk. Kanunda Yapılan Değişiklik Madde-64: 4/a Kapsamındaki sigortalı tarafından hizmet tespiti amacıyla işveren aleyhine açılan davalarda dava SGK’ya resen ihbar edilecek. İhbar üzerine SGK, davalı yanında feri müdahil olacak. SGK Kanun yoluna başvurabilecek. SGK, kesinleşen Mahkeme Kararı uygulayacak. SGK feri müdahil olacağı için vekalet ücreti ödemeyecek. (5521, m.7)

49. 657 Sayılı Kanunda Yapılan Değişiklik -Özelleştirme Nedeniyle İşsiz Kalanlar- Madde-66: Özelleştirme sonucu iş akdi sona erip Kamu Kurumlarına nakil hakkı olmayan işçiler, emekli olma hakkını kazanacağı süreye kadar Kamu Kurumlarında 4/c statüsünde istihdam edilebilecek. (657, m.4/C)

50. 2022 Sayılı Kanunda Yapılan Değişiklik -65 Yaş Maaşları- Madde-82: 2022 sayılı Kanun kapsamında aylık alma hakkı bulunmadığı halde aylık almış olan veya aylık alma şartlarını yitirmesine rağmen aylık almayı sürdürenlerin yersiz ödenen aylık tutarları ve bu tutarlardan doğan ceza ve faizler terkin edilmiştir. (2022, geçici m.4)