BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

1. BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

2. Cümleler büyük harfle başlar:Köylüler erkenden tarlalarına gittiler.

3. UYARIİki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz: Bir zamanlar -bu zamanlar çok da uzak değildir, bundan on, on iki yıl önce- Türk saltanatının maddi sınırları uçsuz bucaksız denilecek kadar genişti.                                                                 

4. UYARI1- İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar:Menfaat sandalyeye benzer:Başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir.     (Cenap Şahabettin)2-Ancak iki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bu örnekler büyük harfle başlamaz: Bu eskiliği siz de çok evde görmüşsünüzdür:duvarlarda çiviler, çivi yerleri, lekeler...                 (Memduh Şevket Esendal)

5. UYARIÖrnek niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede ilk harf büyük yazılır:"Banka, bütçe, devlet, fındık, kanepe, menekşe, şemsiye" gibi yüzlerce kelime, kökenleri yabancı olmakla birlikte artık dilimizin malı olmuştur.

6. UYARIRakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime büyük harfle başlamaz:2005 yılında Türk Dil Kurumunun 73. yılını kutladık.

7. Dizeler büyük harfle başlar:Yazıklar olsun ki geçti boş yereKırk yılı sürüyen şu gençlik çağım!Şimdi ben dalından kopmak üzereKıvrılan çürük bir sarı yaprağım.

8. Cümle içinde başkasından aktarılan ve tırnak içinde gösterilen cümleler,büyük harfle başlar:Mevlana: “Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol.” demiştir.

9. Özel isimler büyük harfle başlar:

10. Kişi ad ve soyadları:Cemil MeriçErdinç Bige

11. Takma adlar da büyük harfle başlar:Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman)Tarhan (Ömer Seyfettin) Kirpi (Refik Halit Karay)Deli Ozan (Faruk Nafiz Çamlıbel)Server Bedi (Peyami Safa)

12. Devlet adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Türkiye CumhuriyetiAmerika Birleşik DevletleriSuudi ArabistanAzerbaycan Cumhuriyeti

13. Hayvanlara verilen adlar:PamukBoncukFındık

14. Millet,dil,din,mezhep adları:TürkTürkçeİslamiyetHanefilik

15. Kıta,ülke,bölge,il ve ilçe adları:AsyaTürkiyeİç AnadoluKırıkkaleYahşihan

16. Mahalle,cadde, sokak, apartman adları:Hürriyet MahallesiAtatürkCaddesiYıldız SokağıAsır Apartmanı

17. Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar:TopkapıSarayıÇankayaKöşküHorozluHanAnkaraKalesiGalata KöprüsüBeyazıtKulesiBilgeKağanAnıtı

18. Kurum,kuruluş,dernek adları:Türk Dil KurumuÇocuk Esirgeme KurumuBakanlar Kurulu Yeşilay DerneğiKırıkkale Lisesi

19. Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar:Ağrı DağıFırat Nehriİstanbul BoğazıKonya OvasıTuz GölüEge Denizi

20. Doğu,batı,kuzey,güney gibi sözcükler özel isimden önce gelirse büyük harfle, sonra gelirse küçük harfle başlar:Doğu AvrupaAvrupa’nın doğusuBatı AnadoluAnadolu’nun batısı

21. Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar:Maraş dondurmasıVan kedisiAntep fıstığıHindistan ceviziİngiliz anahtarıBrüksel lahanası

22. Resmi yazı ve mektuplardaki hitap sözcüklerinin ilk harfleri büyük yazılır:Sayın BaşkanSayın ValiSevgili ArkadaşımDeğerli Dostum

23. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar:MerkürSatürnDünyaGüneşAy

24. UYARIDünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldığında küçük harfle başlar.Bu odaya güneş girmiyor.Anlattıklarından sonra dünya başıma yıkıldı.

25. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar:Okul Şenlikleri30 Mayısta başlayacak.Erdinç Öğretmen 2001 senesi Eylülünün 14’ünde göreve başlamış.İstanbul 29 Mayıs 1453 Salı günü fethedilmiştir.

26. UYARIBelirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar: Okullar genellikle eylülün ikinci haftasında öğretime başlar. Yürütme Kurulu toplantılarını perşembe günleri yaparız.

27. Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar, lakaplar, meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar:Vali Ömer BeyMarangoz Mustafa EfendiSeda ÖğretmenZeynep HanımYüzbaşı Cengiz TopelDeli İbrahim

28. Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz:Ali dayıOsman amcaÖmer enişteDönüş ablaAyşe teyzeFatma nine

29. UYARIAkrabalık bildiren sözcükler unvan ve lakap değeri kazandığında özel ada dahil olduğu için büyük harfle başlar.Somuncu Baba Sultan Ana Nene HatunDayı Kemal Hala Sultan

30. Kitap, dergi, gazete ve eser (tablo, heykel, müzik) isimlerinin her kelimesi büyük harfle başlar:Sinekli BakkalTürk DiliHürriyetYeni YüzyılOnuncu Yıl MarşıSaraydan Kız Kaçırma

31. UYARIBüyük harflerin kullanıldığı yerlerde bulunan ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır: Suç ve Ceza Leyla ile MecnunTurfanda mı, Turfa mı? Diyorlar ki Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır İçinde Esrar Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe Ben de Yazdım

32. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:Medeni KanunTelif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği

33. Millî ve dinî bayramlarla bayram niteliği kazanmış günlerin bütün kelimeleri   büyük harfle başlar:23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk BayramıRamazan BayramıAnneler Günü27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü

34. Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar:Kurtuluş SavaşıMillî MücadeleCilalı Taş Devriİlk Çağ Tanzimat Dönemi.

35. UYARIPara birimleri büyük harfle başlamaz: lirakuruşavrodolar

36. UYARIÖzel adlar yerine kullanılan "o" zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.

37. Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar: Giriş ÇıkışMüdür VezneBaşkan DoktorOtobüs Durağı Dolmuş Durağı,Şehirler Arası TelefonIII. Kat IV. Sınıf I. Blok.

38. Kitap, bildiri, makale vb.nde ana başlıkta bulunan kelimelerin tamamıalt başlıkta bulunan kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır.

39. Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar.

40. BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZILIŞI

41. Birleşik sözcükler, belli kurallara göre bitişik veya ayrı olarak yazılır.

42. Birleşik kelimeler, şu durumlarda BİTİŞİK yazılır:

43. Ses düşmesi olursa:cuma ertesi cumartesine için niçinkahve altı kahvaltıkayın ana kaynanasütlü aş sütlaç

44. “ Et- , ol- ” gibi yardımcı eylemlerle kurulan birleşik fiillerde ses düşmesi veya ses türemesi olursa:seyir etmek seyretmek (ses düşmesi)kayıp olmak kaybolmak (ses düşmesi)his etmek hissetmek (ses türemesi)af etmek affetmek (ses türemesi)

45. Kurallı birleşik fiiller bitişik yazılır:çöz+e bil(mek) çözebil(mek)koş+u ver(mek) koşuver(mek)bak+a kal(mak) bakakal(mak)düş+e yaz(mak) düşeyaz(mak)

46. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında:kuş+burnu kuşburnu (her ikisi de gerçek anlamını kaybetmiş)ayşe+kadın ayşekadın (her ikisi de gerçek anlamını kaybetmiş)altı+kardeş Altıkardeş (ikinci sözcük gerçek anlamını kaybetmiş) göz+ bebeği gözbebeği (ikinci sözcük gerçek anlamını kaybetmiş)

47. aslanağzı (çiçek) beştaş (oyun)akşamsefası (çiçek) keçiboynuzu (bitki) danaburnu (böcek) dokuztaş (oyun) karabaş (hayvan) itdirseği (arpacık) karadul (örümcek) alinazik (kebap) balıksırtı (desen) Büyükayı (yıldız kümesi)tavukgöğsü (tatlı) deveboynu (boru) kadıngöbeği (tatlı) yeşilbaş (ördek)gülkurusu (renk) kadınbudu(köfte)vişneçürüğü (renk) kedidili (bisküvi)kavuniçi (renk) Kervankıran (yıldız)yavruağzı (renk) fildişi (renk)

48. Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı (gözetim), şuuraltı; akşamüstü, akşamüzeri, ayaküstü, ayaküzeri, bayramüstü, gerçeküstü, ikindiüstü, olağanüstü, öğleüstü, öğleüzeri, suçüstü, yüzüstü.

49. Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır:güneybatıgüneydoğu kuzeybatı kuzeydoğu

50. Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:çayhane, dershane, kahvehane, yazıhane;beyanname, kanunname, seyahatname, siyasetname;amcazade, dayızade, teyzezade.