MAKROEKONOMI I

1. MAKROEKONOMI I LIGJERATA 3 22 Tetor 2010 Fadil ALIU, PhD Kandidat

2. Përmbajtja e ligjëratës • Katër qëllimet kryesore makroekonomike, • Matja e prodhimit vendor, • GDP nominal • GDP real • Problemet ne matjen e GDP-se • Ciklet e biznesit

3. Katër qëllimet kryesore makroekonomike • Rritja e qëndrueshme ekonomike • Papunësia e ulet • Inflacioni i ulet • Bilanci i pagesave i balancuar

4. Kërkesa Agregate AD = C + I + G + Nx

5. Qarkullimi i te ardhurave ne ekonomi

6. QARKULLIMI / RRETHXHIRIMI I TË ARDHURAVE Qarkullimi I brendshëm: (1)firmat - familjeve (për shfrytëzim të faktorëve të prodhimit) pagat, dividendat, interesat, qerate (2) nga familjet tek firmat vendase (paguajnë për blerjet e mallrave dhe sherbimeve që konsumojnë)

7. Tërheqjet nga qarkullimi (W) W= S+T+M • kursimi (S), pjesë e të ardhurave të familjeve që deponohet në banka etj. ( kursimi neto) • Tatimet e taksat -T / Taksat neto ( taksat – benefited/ transferet) • Importet- M (konsumi i mallërave ose peërbërsve të këtyre mallrave të importuar)

8. Injekcionet J (Futja e të ardhurave në qarkullim) • J: I +G +X ( vetëm një pjesë e e kërkesës për autputin e firmave vie nga konsumatorët) • Investimet (I) – paratë nga kursimi ose huatë, aksionet dhe angazhimi në fabrika, paisje, inpute • Qeveria (G)/ shpenzimet qeveritare ( shpenzimet e qeverisë për mallra dhe sherbime të prodhuara nga firmat- rrugët, spitalet, shkollat) • Eksporti (X): kur subjekte jashtë vendit blejnë mallrat dhe sherbimet tona dhe paguajnë.

9. Raporti midis W&J • W=J; • W>J ; • J>W; • diskuto

10. Matja e prodhimit vendor • Meqenëse prodhimi ne ekonomi qenka kaq shume i rëndesishem, dhe qenka një nder qëllimet kryesore makroekonomike! • Element shume me rendësi është si ta masim prodhimin vendor dhe çka përfshihet ne te.

11. Bruto Prodhimi Vendor • Gross Domestic Product – GDP • Bruto Produkti Vendor – BPV • Vlera e outputit te prodhuar ne një vend, brenda një kohe te caktuar, zakonisht 12 muaj.

12. Tri metodat e matjes se GDP-se • GDP mund te matet me tri metoda te ndryshme, te cilat duhet te rezultojnë ne vlera te njëjta! • Metoda e prodhimit, • Metoda e te hyrave, dhe • Metoda e shpenzimeve.

13. Metoda e Prodhimit • Metoda e pare e matjes se GDP-se është përmes mbledhjes se te gjitha vlerave te produkteve te prodhuara ne një vend brenda 1 viti. • Me fjale te tjera, përmes kësaj metode, ne fokusohemi tek firmat dhe mbledhim prodhimet e tyre, industri për industri.

14. Metoda e te Hyrave • Prodhimi i produkteve, gjeneron te hyra për familjet, ne forme te pagave, profiteve, qerave dhe interesit. • Pra, metoda e dyte e matjes se GDP-se është duke mbledhur te gjitha këto te hyra!

15. Metoda e Shpenzimeve • Metoda e trete fokusohet ne shpenzimet qe duhet te bëhen për te blere ato produkte te prodhuara ne vend. • Nëse supozojmë se çkado qe prodhohet shitet, atëherë vlera e shitjeve duhet te jete e barabarte me vlerën e prodhimit.

16. Tri metodat e matjes se GDP-se Prodhimi kombëtar = Te hyrat kombëtare = Shpenzimet kombëtare

17. Kalkulimi i GDP-se me Inflacion • Kemi thëne qe Inflacioni është ngritja e përgjithshme e çmimeve! • P.sh. nëse GDP 2010 është 10% me e madhe se GDP 2009, dhe çmimet ne te njëjtën kohe kane pësuar 10% ngritje, atëherë ne mesatare ne nuk kemi pësuar kurrfarë rritje! • GDP nominal • GDP real

18. GDP nominal • GDP nominal paraqet GDP-ne te vlerësuar me çmimet e asaj kohe, pa marrë parasysh ngritjen e çmimeve apo inflacionin! • GDP nominal = prodhimin x çmimet e asaj kohe

19. GDP real • GDP real kalkulon GDP-ne me çmimet e një viti tjetër, qe njihet si viti baze. • Kështu, ne masim GDP-ne e viteve te ndryshme me çmimet e vitit 2000! • Kjo na lejon te vlerësojmë se sa është rritur GDP ne terma real. Pra, eliminon rritjet ne GDP nominal. GDP real = GDP nominal – inflacioni

20. Nominal vs. Real • Diskutoni: nëse paga jone është rritur nga 200 euro ne 220 euro! • Dhe ne te njëjtën kohe kemi pasur rritje te çmimeve për 10%! (pra çmimi i këpucëve është ngritur nga 50 ne 55 euro). • Çfarë ndodh ne ketë situate?

21. GDP per Capita • Për te bere krahasime te ndryshme ne ekonomi, ne jemi te interesuar te vlerësojmë prodhimin e një vendi për secilin banor te tij! • Ky tregues është GDP per capita ose GDP për koke banori! GDPper capita = GDP / numrin e banoreve

25. PPP – Purchasing Power Parity PFB – Principi i Fuqisë Blerëse • Ekziston një problem kur krahasojmë vendet ne baze te GDP për capita. • GDP matet me çmimet te cilat janë ne valuta te secilit vend, dhe për te bere krahasime duhet t’i kthejmë te gjitha ne një valute te vetme, si p.sh. Dollari ose Euro! • A mund te blejmë gjera te njëjta me 10 euro, si ne Prishtine ashtu edhe ne Londër ose Tokyo?

26. Problemet ne matjen e GDP-se • Produktet te cilat nuk i përkasin tregut (punët e shtëpisë, përgatitja e ushqimit ne shtëpi)! • Ekonomia informale ose e zeze.

27. Rritja ekonomike dhe ciklet e biznesit • Para se te vazhdojmë me diskutimin se si vjen deri tek rritja ekonomike, është me rëndësi te bëjmë dallimin ne mes te: • Rritjes aktuale dhe • Rritjes potenciale.

28. Rritja aktuale dhe potenciale ekonomike • Rritja aktuale – paraqet nivelin e rritjes (% e rritjes) ne prodhimin aktual. • Rritja potenciale – paraqet nivelin e rritjes (% e rritjes) ne prodhimin potencial, ose sa do te kishte mundësi te rritej prodhimi!

29. Rritja ekonomike dhe ciklet e biznesit

30. Ciklet e biznesit • Rritja ekonomike nuk është konstante, ka raste kur është me e larte, ka raste kur pëson ulje! • Këto lëvizje here ne ngritje e here ne rënie te prodhimit, njihen si ciklet e biznesit! • Pika më e ulet e ciklit, • Ekspansioni • Kulmi (pika më e lartë e ciklit). • Ngadalësimi ose Recesioni

31. Shkaqet e lëvizjeve ne rritjen ekonomike • Arsyeja kryesore pse kemi lëvizje ne rritjen ekonomike, janë lëvizjet ne elementet kryesore te kërkesës agregate! • AD = C + I + G + Nx (X-M) • Nëse: C rritet? I rritet?

32. Ju faleminderit per vëmendje! Pyetje dhe Komente?