Walerian Łukasiński (1786 – 1868)

1. Walerian Łukasiński(1786 – 1868) „Wzrastają i kwitną społeczeństwa skoro twoja opatrzność daje im zgodę, dobrą radę, jedność.” W. Łukasiński

2. Pod sztandarami Napoleona Walerian Łukasiński urodził się w Warszawie 14 kwietnia 1786 roku. Ojciec jego Józef, stanu szlacheckiego, poślubił Łucję, Mariannę Grudzińską. Z tego małżeństwa oprócz najstarszego syna Waleriana urodziło się czworo dzieci – dwie córki – Tekla i Józefa i dwaj synowie – Antoni i Julian. Rodzice mieszkali naprzemian bądź w Warszawie na Starym Mieście, bądź na wsi w Płockiem w Pawłowie. Canaletto: Krakowskie Przedmieście w stronę Placu Zamkowego.

3. Trudne były warunki materialne rodziny Łukasińskich, ciężkie przyszły też czasy na Polskę. Gdy Walerian był dzieckiem kilkuletnim nastąpiła tragedia rozbiorów. Mimo tylu trudności rodzice wychowali Waleriana na wykształconego młodzieńca i gorącego patriotę. Aleksander Orłowski:Rzeź Pragi.

4. Rozbicie Prus przez Napoleona w 1806 roku i wyzwolenie podległej im dzielnicy otworzyło młodemu Łukasińskiemu drogę służby wojskowej. Odezwy Dąbrowskiego i Poniatowskiego prowadziły go pod odrodzony znak narodowy. Napoleon Bonaparte.

5. W Płocku formował się ochotniczy batalion pod dowództwem Ignacego Zielińskiego. W kwietniu 1807 roku Łukasiński został furierem – żołnierzem-ochotnikiem tegoż oddziału. Wkrótce batalion został wcielony do II legii armii Księstwa Warszawskiego dowodzonej przez generała Józefa Zajączka. Generał Jan Henryk Dąbrowski w mundurze generała Legionów Polskich we Włoszech z lat 1797 – 1802.

6. Tak rozpoczął się w życiu Waleriana Łukasińskiego okres niestrudzonej służby Ojczyźnie. Jako oficer księcia Józefa Poniatowskiego przebył szlak wojen napoleońskich. Juliusz Kossak: Portret księcia Józefa na koniu.

7. W roku 1809 Austria wznowiła działania wojenne przeciwko Napoleonowi. Traktując Księstwo Warszawskie jako sprzymierzeńca Francji i łatwy łup, arcyksiążę austriacki Ferdynand na czele armii przekroczył jego granice. Rozpoczęła się wojna polsko-austriacka. Szabla i pistolet księcia Józefa Poniatowskiego.

8. W bitwie pod Raszynem Walerian Łukasiński, w stopniu podporucznika, dowodził jednym z plutonów. Książę Józef, obserwując przebieg bitwy, zwrócił uwagę na pluton Łukasińskiego i dzielną postawę dowódcy. Po skończonej bitwie podporucznik i jego oddział zostali wyróżnieni specjalną pochwałą naczelnego wodza. Wojciech Kossak:Bitwa pod Raszynem.

9. W maju i czerwcu 1809 roku Walerian Łukasińskiuczestniczył w licznych bojach. W uznaniu zasług wojennych został awansowany do stopnia porucznika. Wojciech Kossak: Bateria w ogniu – Raszyn.

10. Nadszedł rok 1812.Napoleon ruszył na wielką wyprawę przeciwko Rosji. Łukasiński, chociaż nie wierzył w powodzenie wyprawy Napoleona, poszedł za głosem honoru i obowiązku. Do końca pozostał pod rozkazami naczelnego wodza, księcia Józefa Poniatowskiego. January Suchodolski: Odwrót spod Moskwy.

11. Rok 1812 – - Łukasiński brał udział w bitwie pod Lipskiem, podczas której bohaterską śmiercią w nurtach rzeki Elstery zginął Józef Poniatowski. January Suchodolski: Śmierć księcia Józefa Poniatowskiego pod Lipskiem.

12. Na jesieni 1813 rokuwalczył Walerian w obronie Drezna. Tu Łukasiński dostał się do niewoli austriackiej. Przez pół roku przebywał jako jeniec w jednym z miasteczek na Węgrzech. Wojciech Kossak: Wiosna 1813 roku.

13. W czerwcu 1814 rokucesarz austriacki zarządził amnestię. Uzyskawszy wolność Walerian Łukasiński udał się do Warszawy. Tam przebył najtrudniejszy, a później najtragiczniejszy rozdział swojego życia. Canaletto: Plac Zamkowy od strony Krakowskiego Przedmieścia.

14. Major Czwartaków O losie ziem polskich po upadku Napoleona rozstrzygnął w 1815 roku Kongres Wiedeński. Car Aleksander I utworzył zależne całkowicie od Rosji Księstwo Polskie ze stolicą w Warszawie. Car Aleksander I

15. Po powrocie do Warszawy Łukasiński idąc za głosem umiłowania służby wojskowej, powodowany przekonaniem, że utworzenie Królestwa przyniesie lepsze czasy dla Ojczyzny, wstąpił do armii Królestwa Kongresowego pod rozkazami wielkiego księcia Konstantego. Przydzielono go do czwartego pułku piechoty stacjonującego w Warszawie. Polski mundur generalski używany przez cara Aleksandra.

16. Pułk zyskał sympatię warszawiaków,którzy zwali go pułkiem Czwartakówlub „dziećmi Warszawy”. Współcześni wspominają, że lubił ich nawet sam Konstanty. Wszędzie stawiał Czwartaków za wzór, Wyróżniał ich nawet w czasie popisów wojskowych. Wybaczał im różne swawole i wykroczenia przeciw dyscyplinie. Pawłowski F. K.: Musztra na placu Saskim przed wielkim księciem Konstantym.

17. Walerian zyskał zaufanie, szacunek i przywiązanie żołnierzy. Żądał od nich dyscypliny i karności, ale wyróżniał się sprawiedliwym i życzliwym stosunkiem do swoich podwładnych. Sumienność w służbie wojskowej, zdolności i wielka prawość charakteru zjednały mu uznanie zwierzchników. W 1817 roku awansowany do stopnia majora. Grenadier 5 pułku piechoty - Księstwo Warszawskie

18. Lata 1816 – 1819 przyniosły w Królestwie Kongresowym wydarzenia dla Polaków niepomyślne. Car Aleksander I udawał jeszcze wobec Polaków przyjaźń, to jednak za jego milczącą zgodą rozpoczęły się w Królestwie prześladowania i szykany wobec Polaków. Herb Królestwa Polskiego.

19. Działalność utworzonej przez Nowosilcowa tajnej policji objęła cały kraj siecią szpiegostwa, donosicielstwa i aresztowań. Do akcji prześladowań społeczeństwa włączył się również namiestnik cesarski – - generał Józef Zajączek. Generał Józef Zajączek.

20. W tej przygnębiającej atmosferze skromny major Czwartaków, Walerian Łukasiński, pierwszy rzucił wśród grona przyjaciół myśl utworzenia związku patriotycznego „który by przyjął trudną i niebezpieczną misję nieść pomoc i ulgę nieszczęśliwym ziomkom”. Sztandar Pułkowy Królestwa Kongresowego.

21. Dnia 3 maja 1819 roku w mieszkaniu Łukasińskiego została założona tajna organizacja Wolnomularstwo Narodowe. Oprócz Łukasińskiego wśród współzałożycieli Wolnomularstwa widniały nazwiska: Jakuba Szredera, Kazimierza Machnickiego, pułkowników Dobrogoyskiego i Kozakowskiego. Stanowili oni grono najbliższych przyjaciół Waleriana. Wszyscy też przejdą prześladowania, zsyłki i więzienia. Rytuał loży masońskiej 2 stopnia pisany ręką W. Łukasińskiego.

22. Organizacja Łukasińskiego pragnęła podnosić ducha narodowego, budzić nadzieję na lepszą przyszłość, nieść pomoc wszystkim, których dotknęły prześladowania i samowola zaborców. Znak masoński loży warszawskiej.

23. Od początku istnienia Wolnomularstwa jego duszą i właściwym przywódcą był Walerian Łukasiński.Wówczas to ujawniły się w pełni wszystkie niepospolitezalety jego charakteru i umysłu. Przyjaciele podziwiali jego opanowanie, pogardę niebezpieczeństwa, zdolności organizacyjne i przywódcze. Deklaracja własnoręczna Łukasińskieo o Wolnomularstwie Narodowym.

24. Latem 1820 roku, mimo wysiłków i starań Łukasińskiego doszło w szeregach organizacji do poważnych zatargów. Z Rosji napływały wieści, że Nowosilcow złożył cesarzowi doniesienie o istnieniu w Królestwie organizacji prowadzącej „wywrotową i antyrządową działalność.” Nikołaj N. Nowosilcow – - komisarz carski przy Radzie Stanu.

25. W tej sytuacji, a także uznając, że Wolnomularstwo spełniło swój zasadniczy cel: wzbudziło wśród szeregów armii ducha samoobrony przed nieludzkim traktowaniem oraz poczucie solidarności i braterstwa, organizacja ulega rozwiązaniu w sierpniu 1820 roku. Liceum Warszawskie w pałacu Kazimierzowskim w Warszawie 1817 – 1831.

26. W maju 1821 roku, dzięki staraniom Łukasińskiego, powstała w Warszawie nowa organizacja patriotyczna. Nadano jej nazwę Towarzystwa Patriotycznego. Ignacy Prądzyński - współzałożyciel Towarzystwa Patriotycznego. Więziony 1826 – 1829.

27. Towarzystwo, na którego czele stanął Komitet Centralny, kierowany faktycznie przez Łukasińskiego, wysunęło śmiały i szeroki program działania. Organizacja podzielona na tzw. prowincje działała w różnych częściach Królestwa Kongresowego, a także posiadało koła w Poznańskiem, w Galicji, na Litwie i Ukrainie. Rożniecki Aleksander - – zaufany wielkiego księcia Konstantego, szef tajnej policji Księstwa Polskiego.

28. Zaabsorbowany wytężoną działalnością patriotyczną, nie dostrzegał Łukasiński groźnych chmur, gromadzących się nad jego i towarzyszy głowami. We wrześniu 1821 roku pułkownik Sznayder, złożył donos wielkiemu księciu o istnieniu Towarzystwa. Wymienił nazwiska Łukasińskiego i kilkunastu znanych działaczy. Iwan F. Paskiewicz – feldmarszałek rosyjski; od 1832 r. namiestnik Królestwa Polskiego.

29. We wrześniu 1821 roku Łukasiński zostaje wezwany do Belwederu przed oblicze wielkiego księcia. Konstanty pragnął zmusić Waleriana, aby sam przyznał się do istnienia organizacji. Łukasiński, wierny przysiędze, zaprzeczył, aby taka organizacja w ogóle istniała. Widok Belwederu.

30. W wyniku działań tajnej policji w październiku1822 roku aresztowano Łukasińskiego.Początkowo nie przyznawał się do istnienia organizacji. Kiedy przedłożono papiery organizacji oświadczył: „Utworzenie związku było moim pomysłem, tylko ja ponoszę za to odpowiedzialność. Inni uczestnicy zostali przeze mnie zwerbowani i pracowali według moich instrukcji.” Wielki książę Konstanty – - Warszawa 1822.

31. Dnia 5 czerwca 1824 roku w Warszawie rozpoczyna się proces Łukasińskiego i towarzyszy. Po 11 dniach trybunał wojskowy ogłosił wyrok. Walerian Łukasiński skazany został na 9 lat ciężkiego więzienia. Jan Zygmunt Skrzynecki W 1824 roku zasiadał w sądzie wojskowym rozpatrującym sprawę oficerów - członków Towarzystwa Patriotycznego.

32. Ostatni akt tragedii majora Waleriana Łukasińskiego nastąpił dnia 2 października 1824 roku. Na Powązkach ustawiono czworoboki pułków, w których służyli więźniowie. Kat zerwał skazanym szlify oficerskie, mundury, łamał szpady nad ich głowami. Odzianych w stroje więzienne, przykuto do taczek. 2. X. 1824 roku – - egzekucja Łukasińskiego.

33. W lochach Szlisselburga Walerian Łukasiński przewieziony został do twierdzy w Zamościu. Tu zorganizował spisek, mający dopomóc skazanym w ucieczce. Władze twierdzy odkryły przygotowania do buntu. Zamość: Brama Szczebrzeska W czasach Królestwa Kongresowego mieściło się w Bramie więzienie.

34. Sąd wojenny skazuje Łukasińskiego na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wielki książę nie zatwierdził wyroku. Osobistym rozkazem Konstanty przedłużył karę wiezienia dla Łukasińskiego do 14 lat ciężkiej twierdzy. Mikołaj I przyjmuje przedstawicieli społeczeństwa polskiego w Warszawie.

35. 30 listopada 1825 roku na rozkaz księcia Konstantego Łukasiński został przewieziony z Zamościa do Góry Kalwarii. Mikołaj I Romanow.

36. W połowie 1827 roku, po masowych aresztowaniach innych czołowych działaczy Towarzystwa Patriotycznego, przewieziony został Łukasiński do Warszawy. Przewiezienie więźnia odbyło się w nocy w szczelnie zamkniętym powozie. O tym, że w Warszawie przebywa Łukasiński, wiedziało zaledwie kilkanaście zaufanych osób z otoczenia Konstantego i Nowosilcowa. Karetka więzienna.

37. Za okratowanymi okienkami toczyło się bujne życie warszawskie. Łukasiński przebywał w więzieniu chory i opuszczony. Nie wiedział, że założone przez niego Towarzystwo Patriotyczne zostało ostatecznie rozgromione. Posypały się nowe wyroki, więzienia i zsyłki. Nie wiedział o narastaniu w Polsce wrzenia rewolucyjnego, a także o przygotowaniach do powstania. Symbol powstańców 1830 roku.

38. Wydarzenia 29 listopada, pierwszej nocy powstania 1830 roku, nie przyniosły Łukasińskiemu wolności.Powstańcy nie wiedzieli o obecności Łukasińskiego w Warszawie. Okrężną drogą wyprowadzono Łukasińskiego z koszar, powleczono na rogatkę Mokotowską, a później dalej – szlakiem pochodu wojsk carskich. Wojciech Kossak: Noc listopadowa.

39. Łukasiński dowieziony został do Białegostoku. Tam zastał Łukasińskiego rozkaz cara Mikołaja I, aby przewieźć więźnia do twierdzy Szlisselburskiej – podówczas najstraszniejsze więzienie w Europie. Twierdza Szlisselburska.

40. Władze carskie uznały, że wobec Łukasińskiego zastosować trzeba dodatkowe obostrzenia. Wtrącono go do tzw. baszty świetliczej, najgłębszego lochu w całym Szlisselburgu. Tam przetrzymywany jest przez 30 lat na ubitej ziemi, w całkowitej izolacji od świata zewnętrznego i innych więźniów. Największe cierpienia sprawiała mu myśl, że nie wie nic o losie Polski. Widok bramy twierdzy Szlisselburskiej

41. Dawno minął termin podwojonej kary więzienia; umarł car Mikołaj I i na tron rosyjski wstąpił cesarz Aleksander II, a Łukasiński nie opuszczał baszty świetliczej. W 1856 roku car Aleksander II ogłosił amnestię dla więźniów politycznych. Łukasiński został z niej wyłączony. Walery Łukasiński

42. Pod sam koniec życia ulżono jego doli, przenosząc go do więzienia na górnych piętrach twierdzy.Tu może już czytać i pisać. Napisał pamiętniki pełne racjonalnych analiz minionych lat, postępowania carów. Ten głęboko patriotyczny pamiętnik napisał odcięty przez 40 lat od życia zewnętrznego, z dala od Ojczyzny. Zmarł 27 lutego 1868 roku. „Major Walerian Łukasiński Więzień Rosji 1822 - 1868”. Pomnik w Komorowie.

43. Książka ze zbiorów biblioteki Zespołu Szkół im. W. Łukasińskiego w Skępemwydana w 1929 roku. – S. Askenazy: Łukasiński. Szymon Askenazy – autor biografii Waleriana Łukasińskiego.

44. Postać Łukasińskiego znalazła odbicie w literaturze mi. in. w utworach A. Mickiewicza, S. Wyspiańskiego, W. Gąsiorowskiego i T. Hołuja.

45. 1. Askenazy S., Łukasiński. Warszawa 1929, 437 s. 2. Banaszak D., Biber T., Leszczyński M., Historia Polski. Encyklopedia szkolna. Poznań 2000, 159 s., ISBN 83-7212-801-4 3. Historia wiek XIX i XX. Encyklopedia PWN. Warszawa 2002, 191 s., ISBN 83-01-13764-9 4. Myśliński J., Swobody fabryk i ziemi. Warszawa 1988, 80 s. ISBN 83-03-02239-3 5. Polska XIX wieku/ pod red. S. Kieniewicza. Warszawa 1986, 556s., ISBN 83-214-0233-X 6. Skowronek J., Od Kongresu Wiedeńskiego do Nocy Listopadowej. Warszawa 1987, 80s., ISBN 83- 03-02060-9 7. Skowronek J., Od konspiracji do kapitulacji. Warszawa 1989, 80s., ISBN 83-03-02579-1 8. Targalski J., Ludwik Waryński, Warszawa 1976, 266s., Prezentację opracowała i wykonała Lidia Kopycińska nauczyciel- bibliotekarz BIBLIOGRAFIA: