TRAVMALI HASTAYA GENEL YAKLAŞIM

1. TRAVMALI HASTAYA GENEL YAKLAŞIM Yrd.Doç.Dr.Ş.Hakan EREN ACİL TIP AD.

2. Olay Yeri İncelemesi ve Olayın Ciddiyeti • Çevresel güvenlik: Tehlikeler, ateş, patlayıcı gaz, elektrik, özellikle terörist ataklara dikkat. • Kabaca olayın hikayesi; olay yerinde ne olmuş. • Olay yerindeki toplam hasta sayısı. • Olay yerinde gerekli olabilecek diğer ekipler; ikinci bir ambulans ekibi, polis, itfaiye.

3. Bilinç Kontrolü • AVPU kullanılabilir. A- Alert – Hastanın bilinci açık, oryante, uyanık. V- Verbal – Hasta sözel uyarıya cevap veriyor. P- Painful – Hasta ağrılı uyarıya cevap veriyor. U- Unresponsive – Hasta hiçbir uyarıya cevap vermiyor, cevapsız

4. Hasta ile İletişim • Paramediğin kendini tanıtması, • Hastanın adının öğrenilmesi, • Engelleyen bir durum olmadığı sürece, hasta yakını veya olay yerindekiler ile değil hastanın kendisi ile iletişim kur (olayın hikayesi, hasta hakkında öğrenmek istedikleriniz). • Bütün bunları yaparken de mutlaka hastaya hareketsiz kalması söylenmeli, el ile spinal kontrol yapılmalıdır.

5. Bilinç Kapalı ise, • ABC + C’ nin değerlendirilmesi, A- Havayolunu açılması, alt çene pozisyonu ile, B – Solunumu değerlendirilmesi, bak, dinle, hisset. C – Dolaşımın değerlendirilmesi, C – Servikal immobilizasyon, servikal kollor.

6. İlk İnceleme • Cilt kontrolü • Syanoz, periferik syanoz var ise, oksijenizasyon için geçikilmemeli, %100 non-breather. • Hipovolemi bulgusu; soğuk, soluk, nemli çilt. • Hastanın vücut sıcaklığını koru. • Kanama kontrolü; • İnspeksiyon ile, hastada masif kanamanın olup olmadığının araştırılması. • Masif kanama var ise, II. paramedik kanama kontrolü için önlemleri almalıdır. • Küçük kanamaları şimdilik dikkate alma.

7. Hastanın Kafa travması Yönünden Değerlendirilmesi • Hastada kafa travmasında şüpheleniliyorsa, • Kafa kemikleri mutlaka palpasyon ile değerlendirilir. • Gözler; göz çevresi ve pupiller değerlendirilir. • Kulaklar, burun, ağız ve yüz kemikleri değerlendirilir.

8. Boyun ve Göğsün değerlendirilmesi • Boyun; deformite ve ödem yönünden değerlendirilir. Trakea deviasyon yönünden değerlendirilir. • Göğüs; • CLAPS ve TICS değerlendirilir. • Her travmalı hastada solunum sesleri mutlaka dinlenmelidir (Simetri). • Emici akciğer yaralanması var ise, hemen müdahale et. • Tansiyon pnömotoraksda fonksiyon için, akciğerlerin durumuna ve mesafeye göre karar ver. • Mümkünse hastayı moniterize et.

9. Batın, Pelvik ve Genital Bölge Değerlendirilmesi • Batında; • CLAP’ı değerlendir, • Batını pulsatif atım, distansiyon, defans ve tahta batın yönünden değerlendir. • Pelvis fraktürü yönünden değerlendir. • Çiddi bir problem düşünmüyorsan genital bölge muayenesini alanda yapma.

10. Ekstremitelerin Değerlendirilmesi • Müdahale sırasında, açık, deforme (eklem) kırıklarına öncelik ver. • Uzun kemik kırıklarında hipovolemi riskini unutma. • Çok acil bir durum söz konusu değilse hastayı hareket ettirmeden yaralı ekstremiteleri atelle. • Diafiz kırıkları dışında hiçbir kırığa traksiyon uygulama, • Deforme kırıkları dolaşımı engellemediği sürece düzeltme. • Traksiyon ya da düzeltme işlemi sırasında aşırı direnç ile ya da ağrı ile karşılaşırsanız işlemi tamamlamayın.

11. Sırtın Değerlendirilmesi • Sırtta çok büyük bir yaralanma ya da implante obje söz konusu değil ise, sırt muayenesini, hastan travma tahtasına alırken yapın. • Öncesinde sırt muayenesi yapmanız gerekirse, hastayı kütük yuvarlama yöntemi ile yan çevirdikten sonra yapın.

12. Vital Bulgular • II. Paramedik vital bulguları vakanın başından itibaren takip etmeli, edindiği bilgileri hem ambulans çağrı formuna kaydetmeli, hemde I. Paramediğe bilgi vermelidir. • Değişiklikleri özellikle KİBAS ve Hipovolemi yönünden değerlendir.

13. Gebelikte Travma • Künt travmalar uterus rüptürüne neden olabilir. • Bunun dışında plesental ayrılma erken doğum ve erken membran rüptürü gelişebilir. • Penetran yaralanmalarda uterus diğer batın bölgesi organlarını koruyabilir. • Uterus ve amniyotik sıvı fetusu korur.

14. Gebelikte Travma • Gebelerde travmaya bağlı gelişebilecek hipovolemi genelde kötü sonuç verir. • Tedavide öncelik annededir. • Genel prensibler diğer hastalar ile aynıdır. • Spinal travması yok ise, sol yan trandelenburg pozisyonu verilebilir. • PAŞG sadece bacak kısımları şişirilerek kullanılabilir.

15. Pediatrik Travma • Baş daha büyük olduğu için daha çok etkilenir. • Böbrekler, karaciğer, dalak ve mesane daha az korunduğu için daha çok etkilenir. • Kafa travmalarında kusma daha sık görülür fakat her zaman KİBAS’ın bulgusu değildir. • Özellikle kafa travmasında sıvı yüklemeden kaçınılmalıdır.

16. Pediatride Modifiye Glaskow Koma Skalası • M (Motor), E(Göz açma) skorları erişkinde olduğu gibidir. Modifiye Pediatrik verbal (V) Skor • Gülümseme, objeleri izleme, ses çıkarma 5 • Ağlar fakat avutulabilir 4 • İrrite olur, koopere değil, çığlık atar 3 • Laterjik, homurdanır 2 • Herhangi bir ses çıkarmaz1

17. Pediatrik Travma • Çocuk istismarına karşı dikkatli olunmalı, • Şüpheli durumlarda mutlaka emniyete haber verilmeli, • Psikolojik destek çok önemli yapılaçak işlemler hastaya uygun bir dille anlatılmalıdır. • Transport sırasında ebeveyninin yanında olmasına izin verilmelidir.

18. İkincil Muayene • Detaylı bir kanama kontrolü yap. • Detaylı bir fiziksel muayene. • Özellikle kan basıncı ve solunumun sürekli kontrol edilmesi önemli.

19. Travmalı Hastada Genel Acil Bakım Prensipleri • ABC+C • Bilinci kapalı hastada mutlaka oral ya da nasal airway takılmalıdır. • Oksijen desteği; konsantrasyonu, periferik syanoza göre ve travmanın yerine göre ayarla (kafa ve göğüs travmalı hastalarda yüksek konsantrasyonda oksijenden kaçınma) • Entübasyon endikasyonunun geniş tutulabileceği durumları unutma; kafa, yüz, göğüs travmaları, GKS 7 ve altına düşmesi.

20. Travmalı Hastada Genel Acil Bakım Prensipleri • Büyük kanamaları kontrol altına al. • KİBAS’a ve hipovolemiye karşı uyanık ol. • Kan basıncını düşürmek için, diüritik 20-40 mg kullanılabilir. Sistolik kan basıncının %30’undan daha fazla düşmemesine dikkat edin. • Hipovolemiye karşı PAŞG kullanılabilir. • Mümkünse damar yolunu 14-16 numara branülle aç. • Hipovolemik şokta 5-10 cc/kg NaCl 10-15 dakikada gidecek şekilde. • Gerekirse çift damar yolu.

21. Travmalı Hastada Genel Acil Bakım Prensipleri • Ekstremite yaralanmalarını, uygun atel ve atelleme yöntemleri ile immobilize et. • Açık yaraları, atellemeden önce mutlaka steril pansuman malzemeleri ile kapat. • Kanama ile birlikte olan yaralanmalarda karşı basınçlı ateller tercih edilmelidir. • Femur diafiz kırığında öncelikle traksiyon ateli tercih edilmelidir. • Fumur ve pelvis yaralanmalarını da kapsayan alt ekstremite yaralanmalarında PAŞG tercih edilebilir. • Multipil veya poli travması olan hastalarda mutlaka tam immobilizasyon sağlanmalıdır.

22. Travmalı Hastada Genel Acil Bakım Prensipleri Vaka için sevk edilecek sağlık merkezi bilgilendirilmelidir. • Telsiz ile iletişim 10 dakikadan az mesafeler için, olay yerinden ayrılmadan, 10 dakikadan uzun mesafeler için transport sırasında iletişim kurulmalıdır. • İletişim süresi 45 saniyenin üzerine çıkmamalıdır.

23. Travmalı Hastada Genel Acil Bakım Prensipleri Merkez ile iletişim sırasında verilmesi gereken bilgiler; • Kazazede sayısı, yaşları ve cinsiyetleri, • Travmanın oluş şekli, • Bilinen veya şüphe edilen majör yaralanmalar, • Vital bulgular (KB, NBZ, SS), • Başlanmış olan tedaviler (sıvı, oksijen, ilaç), • Tahmini varış süresi, • Acil servis için herhangi bir özel uyarı • Tehlikeli madde kontaminasyonu, • Saldırgan hasta ve refakatçiler.

24. Travmalı Hastanın Transportu Reddetmesi • Gerekli şartlar; • Hasta tamamen muayene edilmelidir. • Hasta uyanık ve oryante olmalıdır. • Önemli kafa travması olmamalıdır. • Alkol ve yasadışı madde alımı olmamalıdır. • Çocuk olmamalıdır. • Muhtemel çocuk istismarı ve ihmali olmamalıdır. • Var olan şüphe veya durum mutlaka ambulans çağrı formuna kaydedilmelidir. • Şüphe varsa hasta ile direkt iletişim kurulmalıdır. • Polisin hastayı tutuklaması ve acil servise getirmesi de bir seçenektir.

25. Travma Skoru Travma Skoru 5 kategorinin puanlarının toplamıdır (aralık 1-16)

26. Travma Score %Survival •         16                     99 •         13                     93 •         10                     60 •          7                      15 •          4                        2 •          1                        0