Tomasz Komornicki Seminarium pt.

1. Wizja polskiej infrastruktury transportowej w roku 2033 w świetle ekspertyz dla Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Tomasz Komornicki Seminarium pt. Systemy transportowe w Polsce – wizja docelowa dla potrzeb Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju na lata 2008-2033 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa, 18 stycznia 2008

2. Założenia prezentacji • Prezentacja jest podsumowaniem opinii ekspertów (5+2) • Nie należy jej tym samym uważać za wyraz opinii Zespołu Ekspertów Naukowych, a tym bardziej nie można zawartych w prezentacji stwierdzeń traktować jako propozycji zapisów w opracowywanym dokumencie • Tym niemniej wyniki ekspertyz były brane pod uwagę przy przygotowywaniu Rozszerzonego Konspektu KPZK

3. Plan prezentacji • Podsumowanie opinii ekspertów odnośnie wizji systemów transportowych w roku 2033 (na podstawie pytań pomocniczych) • Twarde rekomendacje i wciąż aktualne dylematy • Problemy transportu w przygotowanym konspekcie KPZK

4. Wizja struktury oraz rozwoju sieci transportowych do roku 2033- eksperci • Jan Burnewicz (UG) • Jan Friedberg (JF Projektowanie i…) • Waldemar Kuryłowicz (GDDKiA) • Wojciech Suchorzewski (PW) • Zbigniew Taylor (IGiPZ PAN) Jedyna ekspertyza tematyczna – żegluga śródlądowa: • Jan Winter Ponadto wizję układu infrastruktury drogowej zawiera ekspertyza dotycząca powiązań gospodarczych i kapitałowych pomiędzy miastami • Przemysław Śleszyński (IGiPZ PAN)

5. 24 pytania do ekspertów • Obecny proces inwestycyjny (3) • Transport drogowy/samochodowy (3) • Transport kolejowy (3) • Lotnictwo i żegluga (5) • Prognoza (5) • Narzędzia (5)

6. Obecny proces inwestycyjny • Które z inwestycji transportowych zawartych w programach operacyjnych na lata 2007-2013 uważa Pan za najważniejsze? • Które z inwestycji transportowych zawartych w programach operacyjnych na lata 2007-2013 uważa Pan za zbędne? • Jakich ważnych inwestycji transportowych zabrakło Pana zdaniem w programach operacyjnych na lata 2007-2013?

7. Obecny proces inwestycyjny – odpowiedzi (1) • Nie było zgodności w odpowiedziach co do inwestycji najważniejszych; • dwóch ekspertów wskazało, że wszystkie są ważne; • Powtarzały się połączenia głównych aglomeracji, autostrady bez wschodnich odcinków oraz drogi ekspresowe S3, S8 i S17 • wymieniano także terminale intermodalne i dostęp do portów oraz wszystkie lotniska • Dwóch ekspertów wskazało, że problematyczne jest „przygotowanie budowy linii kolejowych dużych prędkości” • Jako zbędne po dwóch ekspertów wymieniło także wschodnie odcinki A2 i A4, S19 na północ od Lublina

8. Obecny proces inwestycyjny – odpowiedzi (2) • Spośród inwestycji których zabrakło wskazano (w kilku odpowiedziach): • Brak ambitnego programu rozwiązań intermodalnych (w tym terminali na przejściach wschodnich) • Ponadto poszczególni eksperci wymienili: • Obwodnice miast, przez które przechodzi ruch tranzytowy • Potrzeba większych środków na wzmocnienia nawierzchni i utrzymanie dróg, także na tabor • Budowę dużej obwodnicy autostradowej Warszawy • Budowę drugiego portu lotniczego dla Warszawy • Dokończenie budowy Portu Północnego w Gdańsku • Drogę S10 (Płońsk-Toruń) • Systemy transportowe wewnątrz metropolii

9. Transport samochodowy • Czy Pana zdaniem powinien być utrzymywany obecny podział na autostrady i drogi ekspresowe (z wszystkimi konsekwencjami, także prawnymi)? • Czy należy zaproponować nowe odcinki autostrad (w obecnym rozumieniu; jeżeli tak to jakie?) czy też pozostać przy ewentualnym dodawaniu do planowanych inwestycji kolejnych nowych dróg ekspresowych? • Jakie trasy autostrad/dróg ekspresowych (poza wymienionymi w obecnych priorytetach Ministerstwa transportu) powinny bezwzględnie funkcjonować w roku 2033?

10. Transport samochodowy - odpowiedzi • Nie było zgodności co do utrzymania podziału na drogi ekspresowe i autostrady. Wskazywano z jednej strony na archaiczność tego rozwiązania, z drugiej proponowano zwiększenie liczby klas dróg szybkiego ruchu. Wypowiedzi nie były jednoznaczne. • Zdecydowana rozbieżność poglądów dotyczyła także proponowania nowych autostrad; dwóch ekspertów było temu jednoznacznie, przeciwnych, trzech odwrotnie proponowało dodanie nowych odcinków: • A8 (Wrocław-Piotrków i Warszawa-Budzisko nowym szlakiem) • A3 (zamiast S3) • A17 (zamiast S17) • Ponadto niektórzy eksperci A5, A6, A7, A10 i A11 (Poznań-Piła) • Jeden ekspert nie widział potrzeby dodawania tras szybkiego ruchu (także dróg ekspresowych) do obecnej listy priorytetów Ministerstwa Transportu. Pozostali wskazali takie trasy: • S5 (przez Wrześnię), S6, S10, S11, S12, S16, S61 (jako element nowej Via Baltica), duża obwodnica Warszawy

11. Transport samochodowy wizje autorskie (1)Suchorzewski Burnewicz

12. Transport samochodowy wizje autorskie (2)Kuryłowicz Taylor

13. Optymalny przebieg głównych dróg wg ekspertyzy dr P. Śleszyńskiego na podstawie analizy popytowej

14. Transport kolejowy - pytania • Jakie segmenty rynku transportowego uważa Pan za predestynowane do rozwoju komunikacji kolejowej? • Czy rozwój kolei powinien opierać się w pierwszej kolejności na modernizacji istniejącej sieci, czy na nowych inwestycjach (koleje dużych prędkości)? • Jakie odcinki kolei dużych prędkości uznać należy za priorytetowe? • Które systemy kolei metropolitalnych uznać należy za priorytetowe?

15. Transport kolejowy - odpowiedzi • Wymieniono następujące segmenty rynku predystynowane dla rozwoju kolei: • Ładunki masowe, w tym obsługa portów morskich, ładunki niebezpieczne • Przewozy pasażerskie między aglomeracjami • Przewozy pasażerskie wewnątrzaglomeracyjne • Transport intermodalny • Wskazywano raczej na modernizację istniejącej sieci (dwóch ekspertów opowiedziało się generalnie przeciwko kolejom wielkich prędkości), dwóch widziało potrzebę równoległych prac nad nową i istniejąca infrastrukturą

16. Transport kolejowy – odpowiedzi (2) • Jako kierunki dla potencjalnych Kolei Wielkich Prędkości wymieniono: • Warszawa-Łódź-Wrocław • Warszawa-Poznań-Berlin • Gdańsk-Warszawa-Łódź-Kraków • Łódź – Poznań – Berlin • Jako obszary metropolitalne potrzebujące systemu SKM wymieniono: • Warszawski, • Trójmiejski, • Śląski wraz z Krakowem • Jeden ekspert wskazał na potrzebę rozwoju SKM w 10 obszarach metropolitalnych

17. Transport kolejowy wizje autorskie Burnewicz Taylor

18. Lotnictwo i żegluga - pytania • Czy Polska potrzebuje centralnego portu lotniczego? • Jakie lotniska regionalne powinny powstać? • Czy Polska powinna rozwijać żeglugę śródlądową tylko na Odrze (lub nawet wyłącznie na jej dolnym odcinku), czy także na innych szlakach wodnych? • Czy wskazana jest budowa nowych większych obiektów portowych lub terminali promowych (szczególnie na środkowym wybrzeżu)? • Czy Rząd powinien angażować się w przebieg i wspieranie autostrad morskich na Bałtyku?

19. Lotnictwo - odpowiedzi • Eksperci byli w zasadzie zgodni, że Polska nie potrzebuje jednego centralnego portu lotniczego; trzech wskazało jednak na potrzebę budowy nowego portu dla Warszawy • Wymieniono następujące lotniska regionalne, które powinny powstać: • Białystok • Lublin • Słupsk • Kielce • Mazury

20. Żegluga - odpowiedzi • Eksperci jednoznacznie wskazali, że żegluga śródlądowa rozwija powinna być rozwijana tylko na Odrze (dwóch sugerowało, że tylko na jej dolnym odcinku) • Eksperci nie wskazywali potrzeby rozwoju nowych portów morskich lub terminali promowych • Eksperci postulowali jedynie ograniczone wspieranie idei autostrad morskich (uważali, że nie są one kluczowe dla polskiego systemu transportowego)

21. Żegluga – ekspertyza Jana Wintera • Należy modernizować tylko drogę wodną Odry na całej długości od Gliwic do Szczecina (zgodnie z Programem dla Odry 2006 i w układzie intermodalnym) • Należy przyśpieszyć budowę stopnia Malczyce i zmodernizować stopnie Chruścice oraz Ujście Nysy) • Na niektórych innych rzekach można rozwijać żeglugę turystyczną

22. Prognoza - pytania • Jaka będzie struktura transportu (przewozy i praca przewozowa; pasażerowie i towary) w roku 2033? • Jakie zmiany w polskim transporcie do roku 2033 wymusi sytuacja energetyczna? • Jakie zmiany w polskim transporcie do roku 2033 wymusi polityka ekologiczna (w tym przeciwdziałanie zmianom klimatycznym)? • Jakie zmiany w polskim transporcie do roku 2033 wymusi sytuacja demograficzna? • Jaki obszar stanowić będzie w perspektywie roku 2033 zaplecze polskich portów bałtyckich?

23. Prognoza - odpowiedzi • Eksperci odnosili się do prognoz prof. Burnewicza i nie zakładali zasadniczych zmian w obecnych trendach odnośnie struktury transportu • Jednocześnie jednak eksperci byli zgodni, że sytuacja energetyczna i polityka ekologiczna będą prowadzić do ograniczenia roli indywidualnego transportu samochodowego, a także lotnictwa; wzrostu znaczenia przewozów zbiorowych, kolei i żeglugi, lokalnie ruchu pieszego i rowerowego • Eksperci (poza jednym) nie widzieli natomiast zasadniczego wpływu sytuacji demograficznej na zmiany w transporcie (poza rynkiem pracy w sektorze) • Eksperci w większości nie odnieśli się do przyszłego zaplecza polskich portów morskich. Jeden z nich stwierdził, że będzie ono zależne od sprawności samych portów i od infrastruktury drogowej

24. Narzędzia - pytania • O podejmowaniu nowych decyzji inwestycyjnych w transporcie powinny decydować (prosimy o podanie własnej kolejności): (a) popyt wewnętrzny, (b) popyt związany z interakcjami Polski w Unii Europejskiej, (c) potrzeby tranzytu, (d) cele polityki regionalnej (poprawa dostępności, spójność terytorialna), (e) cele strategiczne (w tym geopolityczne), (f) cele ekologiczne • Jakie rozwiązania instytucjonalne mogą służyć promocji transportu intermodalnego? • Czy Państwo powinno aktywnie wspierać rozwój centrów logistycznych, a jeżeli tak to których w pierwszej kolejności? • Czy i kiedy należy dążyć do wprowadzenia w Polsce ogólnokrajowego systemu „road pricing”? • W jakim kierunku powinny być zmienione priorytety inwestycyjne w następnych dwóch okresach finansowania?

25. Narzędzia - odpowiedzi • O podejmowaniu działań inwestycyjnych powinny zdaniem ekspertów decydować (liczba wskazań rangi – porządek zaproponowało 3 ekspertów: • Popyt wewnętrzny [3 wskazania jako A] • Popyt związany z Interakcjami z UE [2 razy jako B] • Cele polityki regionalnej [1 raz jako B, raz C i raz E] • Potrzeby tranzytu [raz jako C, raz jako D i raz E] • Cele ekologiczne [raz jako D] • Cele strategiczne [zawsze E lub F]

26. Narzędzia – odpowiedzi (2) • Nie wskazano jednoznacznie rozwiązań instytucjonalnych wspierających transport intermodalny; wymieniono instrumenty fiskalne i wsparcie dla firm prywatnych • Wsparcie centrów logistycznych było przez niektórych ekspertów kwestionowane, inni wymienili Łódź, GOP i Trójmiasto • Eksperci opowiedzieli się za wprowadzeniem systemu road pricing, różniąc się co do terminu (względem działań w całej UE) • Nie wskazano jasno na kierunek zmian w priorytetach inwestycyjnych podczas następnych okresów finansowania

27. Niektóre inne wskazania zawarte w ekspertyzach • Dążenie do ograniczenia transportochłonności gospodarki • Odejście od szachownicowego układu sieci transportowych (zwłaszcza drogowej) • Wprowadzenie nowoczesnych systemów zarządzania ruchem (tak drogowym jak kolejowym) • Ponowne otwarcie niektórych fragmentów zamkniętych szlaków kolejowych

28. Twarde wskazówki dla KPZK (1) • Obecne trendy oraz możliwości polityki transportowej nie doprowadzą do zasadniczych zmian w strukturze przewozów do roku 2033 • Zmiany takie mogą jednak wystąpić na skutek ewentualnej skokowej zmiany cen nośników energii oraz pod presją unijnej polityki ekologicznej • W obecnych planach inwestycyjnych (do 2015) zabrakło odważnych rozwiązań intermodalnych

29. Twarde wskazówki dla KPZK (2) • Niezależnie od zachowania bądź likwidacji podziału na autostrady i drogi ekspresowe podniesieniu w rankingu klas/priorytetów powinny ulec szlaki drogowe A8/S8 (Wrocław-Piotrków), S6, S10, S11, S16, S61 (przesunięcie Via Baltica na trasę przez Łomżę) • Segmentami, w których należy z pewnością wspierać rolę kolei są przewozy intermodalne oraz pasażerskie pomiędzy i wewnątrz największych aglomeracji • Rozwój kolei powinien raczej opierać się na modernizacji. Jeżeli miałyby powstać koleje wielkich prędkości to pierwszym odcinkiem powinna być trasa Warszawa-Wrocław

30. Twarde wskazówki dla KPZK (3) • Systemu szybkich kolei miejskich potrzebują Warszawa, GOP (z Krakowem) i Trójmiasto • Nie jest celowa budowa centralnego portu lotniczego, Warszawa i Łódź potrzebują jednak nowych lotnisk cywilnych • Lotnicze porty regionalne na pewno powinny powstać w Lublinie, Białymstoku, Słupsku (lub Koszalinie) i na Mazurach • Jedynym istotnym i modernizowanym szlakiem żeglugi śródlądowej ma pozostać Odra • Polska nie potrzebuje nowych portów morskich • Znaczenie koncepcji autostrad morskich jest dla Polski umiarkowane

31. Twarde wskazówki dla KPZK (4) • O randze inwestycji powinien decydować popyt wewnętrzny, a w drugiej kolejności związany z interakcjami z UE oraz cele polityki regionalnej. Rola tranzytu oraz celów strategicznych w tym zakresie jest trzeciorzędna • Należy dążyć do wprowadzenia systemu road pricing

32. Sprawy nierozstrzygnięte • Problem utrzymania podziału na autostrady i drogi ekspresowe • Problem dodania nowych tras o parametrach autostrady (w dzisiejszym rozumieniu) • Problem budowy systemu kolei wielkich prędkości • Priorytety inwestycyjne na kolejne okresy finansowania

33. Transport w konspekcie KPZK • Jedną z cech dokumentu, świadczącym o jego nowym ujęciu ma być „nowe podejście do planowania podstawowej infrastruktury transportu • W sposób bezpośredni do infrastruktury transportu nawiązuje 4 spośród zidentyfikowanych problemów rozwoju przestrzennego Polski • W kilku kolejnych rozwój infrastruktury (w różnych skalach) wskazany jest jako cel szczegółowy na drodze do rozwiązania danego problemu (np. wzmacnianie konkurencyjności dużych miast, wielofunkcyjność wsi i inne)

34. Problem 5: Poprawa dostępności w różnychskalach przestrzennych, w tym wzrost spójności systemu osadniczego, dostępności komunikacyjnej do dużych ośrodków miejskich • zmiana podejścia do priorytetów rozwoju infrastruktury transportu lądowego stawiające popyt wewnętrzny, w tym powiązań między głównymi ośrodkami miejskim oraz ich powiązań z ośrodkami regionalnymi i sub-regionalnymi • zwiększenie wewnętrznej dostępności rynków pracy na bazie transportu publicznego i systemów kombinowanych • zwiększenie dostępności do obszarów turystycznych na poziomie krajowym i międzynarodowym • zwiększenie dostępności regionów polski wschodniej i północnej przez rozwój portów regionalnych (Lublin, Białystok oraz w miarę wzrostu popytu kolejnych lotnisk) • budowa nowych przepraw mostowych na Wiśle; • poprawa dostępności wybranych obszarów: Polska Północno-Wschodnia, Świnoujście, środkowe Pomorze, Mazury.

35. Problem 6: Stworzenie spójnych systemów nowoczesnego transportu w różnych skalach i zasięgach przestrzennych (w skali UE, krajowej, regionalnej) • stworzenie wysokiej jakości powiązania ze stolicami i innymi ważnymi ośrodkami miejskimi w krajach sąsiadujących: Berlin, Drezno, Praga, Wiedeń, Kijów, Lwów, Mińsk, Wilno-Kowno, Kaliningrad, Bratysława, • poprawa dostępności Warszawy z ośrodków regionalnych (Wrocław, Szczecin, Rzeszów) • poprawa dostępności do portów morskich z uwzględnieniem ich zaplecza • rozwiązanie problemu lokalizacji lotnisk w skali obszarów metropolitalnych Warszawy i Łodzi • zmiana układu priorytetów w inwestycjach transportu drogowego: drogi ekspresowe, autostrady • zrealizowanie obwodnic autostradowych ośrodków metropolitalnych • wprowadzenie większej elastyczności w zakresie planowania sieci transportowych • zaproponowanie systemu kolei wielkich prędkości (typu TGV) opartego na nowych inwestycjach

36. Problem 7: Obniżenie kosztów środowiskowych i społecznych wynikających ze wzrostu udziału przewozów drogowych w transporcie towarowym • Wspieranie rozwoju systemów intermodalnych włącznie z przymusem fiskalno-finansowym, w szczególności w tranzycie • Wskazanie lokalizacji terminali dla transportu kombinowanego (np. kierunek bałtycki) • Modernizacja sieci mająca na celu stworzenie systemu szybkich kolei towarowych, wskazanie konkretnych lokalizacji • Odtworzenie żeglugi na Odrzańskiej Drodze Wodnej. • Przygotowanie do wdrożenia systemu road pricing

37. Problem 8: Ograniczenie problemów transportowych w obszarach funkcjonalnych miast • obligatoryjna współpraca gmin w obszarach funkcjonalnych • zrealizowanie obwodnic autostradowych ośrodków metropolitalnych • zrealizowanie systemów komunikacji szynowej (metro i podobnych) • wprowadzenie na szerszą skalę systemów park & ride • integracja systemów transportu publicznego w skali miasta i regionu • wprowadzenie systemu road pricing • wprowadzenie systemów organizacji ruchu

38. Dziękuję za uwagę!