Tien jaar baggeren: veranderend beleid geobserveerd vanuit de praktijk

1. Tien jaar baggeren: veranderend beleid geobserveerd vanuit de praktijk Piet den Besten Baggernet: tien jaar baggeren, het heden en verleden 22 juni 2007

2. Veranderend beleid: observaties vanuit de praktijk - het denken - doelen- instrumenten- ervaringen

3. Het Nederlands waterbodembeleid ‘voorheen’ • “Lekkerkerk ook in Nederlandse wateren” • Doel: bescherming en herstel van de functionaliteiten van de bodem • Regelbehoefte : verontreinigende stoffen in de bodem --> risico op aantasting functionaliteit --> normstelling en regulering • Risico voor mens , ecosysteem en grond-/oppervlaktewater

4. ? Instrumenten waterbodembeleid Instrumentarium: - Wbb - WM - WvO Bouwstoffenbesluit (marginale bodembelasting) - Beleidsstandpunt verwijdering baggerspecie - Wbm

5. Beoordeling bodemkwaliteit • Stapsgewijze beoordeling • 1e stap op basis van chemie • Biologische beschikbaarheid van verontreinigingen in 2e lijnsbeoordeling (potentiëel versus actueel risico) • 2e en volgende stappen geven ruimte voor andersoortige informatie (oa biologische parameters) • Onderbouwing nut/noodzaak saneren met risico-informatie

6. Bodembeleid: Praktijkervaringen • Vertaling risico-informatie naar maatregelen blijkt moeilijk • Regelgeving van afval-, bodem-, water- en natuurbeleid tegelijkertijd van toepassing • Juridisch kader zeer complex en overlappend • Beleidslijnen “actief beheer” kunnen zelfs meer belemmering geven dan algemeen kader • Het verwerken/reinigen van bagger blijft hoofdzakelijk steken in pilots • Stagnatie in het baggeren

7. Veranderend beleid in breder perspectief: • 1999 BEVER: Kosteneffectief en functiegericht • 2002 Athene: (BEVER waterbodems): KRW doelen bepalend voor saneringsdoelstelling waterbodems, afstemmen met andere lidstaten • 2002 Kabinetsstandpunt nav Tien JS * • 2003 Beleidsbrief Bodem: intensiteit bodembeheer afstemmen op mate van risico, • Kabinetsbeleid: deregulering en “nuchter omgaan met risico’s” • 2005 Verkenning waterbodems in de waterwet • 2005 Kabinetsstandpunt Waterbodems *

8. 10-Jaren Scenario zet bagger op de agenda • Peilers: Aanpassing beleid & regelgeving Financiële prikkels Verbetering van samenwerking overheden • Bagger loont (MKBA) • Ruimte voor berging bagger (Depot plus)

9. Beleid in beweging: nieuwe doelen • Paradigmashift: van stoffen meten naar gebiedskwaliteit • Integrale benadering watersysteem • Waterbodembeheer moet bijdragen aan gebiedskwaliteit • Hotspots versus grootschalige diffuse verontreiniging

10. KBS waterbodems: “Waterbodembeheer is waterbeheer”geen doel op zich maar levert bijdrage aan diverse doelen: • Waterkwaliteit (KRW) • Waterkwantiteit (tegengaan van wateroverlast en . droogte;WB21) • Veiligheid (Ruimte voor de Rivier) • Scheepvaart (Nota Mobiliteit) “Verwerking van baggerspecie is middel”

11. Uitgangspunten voor de uitvoering • Zoveel mogelijk nuttig toepassen grond en bagger • Nuchter omgaan met risico’s • Opgebouwde kennis benutten • Gebiedsgericht beleid voorop => regio aan zet om binnen gebied oplossingen te vinden en ‘bodemambitie’ te formuleren • Samenhang in de baggerketen • Ruimte voor innovatieve concepten

12. Bagger(en) en innovatie • POSW • GVB • Winn / WnT • Terpen van Baggerspecie • IJsselmeergebied Verdiept • Current deflection wall • Smart Soils / gemodificeerde bagger • Leven met Bagger • Sawa • Baggerspeciematras • Innovaties bij waterschappen en in de ‘markt’ !

13. Terp-initiatieven • Proeftuin op terp Klompenwaard (RWS / provincie Gelderland) • Terp bij Bemmel/Gendt (DLG) • Wierde Valcum (provincie Groningen) • Terp-concepten in Zeeland (intentieverklaring RWS/waterschap/provincie)

14. Sediment als grondstof !!

15. Beleid in beweging: het vervolg • Circulaire saneringscriterium (nat en droog) (2006) • Besluit Bodemkwaliteit (2007)- bevoegdheden decentraal- generiek versus gebiedsspecifiek - nadere uitwerking per MR- putten: grootschalige toepassing van bodem . kan nuttig zijn • Waterwet +waterbesluit + waterregeling

16. Consequenties waterwet • Saneringsparagraaf zoals nu in Wbb verdwijnt voor waterbodem (dus ook geen apart budget) • Het in detail beschrijven van de risico’s en effecten van verontreinigingen in waterbodem heeft niet direct zin • Taak beheerder: definiëer de legger v/h watersysteem • Legger is afgestemd op functie(s), bij legger moet vereiste kwaliteit worden vastgelegd • Als waterbodem de functie belemmert  actie • Informatie nodig over waterbodem  gericht onderzoek (RWS: beoordelingskader?)

17. Te veel sediment Te weinig sediment Als grondstof Vaarwegobstructie Overstromende rivieren Besmeuring van bodem-leven Troebel water Strandafslag Oevererosie Verdwijnende wetlands Rivierprofiel aantasting Bouwmateriaal Strandzand Voeding van wetlands Grondverbeteraar Habitat en voedsel EU-netwerk SedNet over de rol van sediment Sediment is een essentieel en integraal rivieronderdeel

18. Beheer stroomgebieden Centraal: “diensten die het watersysteem levert” • Water accomoderen en afvoeren • Natuur accomoderen • Landbouw • Visserij • Recreatie • Drinkwater • …..

19. Lopende EU kwesties • KRW: verspreiding (mors) van bagger a.g.v. baggerwerkzaamheden valt buiten lozingen ? • Afvalstoffenwetgeving: Nederland dringt erop aan dat verspreiden/hergebruik bagger binnen het watersysteem niet onder afvalstoffenwetgeving valt • Richtlijn voor depots: indien (verontreinigde) bagger als afvalstof behandelt dient te worden, wordt dan storten in ‘onderwater’ depots toegestaan ?

20. Kortom: • Bodemkwaliteitsdenken van multifunctioneel naar systeem (gebieds-) gericht • Van sectoraal naar integraal • Van saneringsprogramma naar SGBP • Waterbodem zien als onderdeel van watersysteem • Baggeren: ketenbenadering meer centraal • BBK, subsidieregeling, verruiming gebruik Rijksdepots hebben direct effect (gehad) op uitvoering • Verwerking van baggerspecie is een middel • Ruimte voor innovatieve concepten • Meer invloed EU regelgeving

21. Tot slot Bagger- (water- ?) net: op naar een volgend lustrum!