Concentraties in geconcentreerde markten; een toelichting vanuit de NMa-praktijk

1. Concentraties in geconcentreerde markten; een toelichting vanuit de NMa-praktijk Bijeenkomst van de Vereniging voor Mededingingsrecht Aad Kleijweg 21 november 2007

2. Inhoud Wat ga ik doen? • Intuïtief concurrentieproblemen omschrijven • Effecten op de markt (concentratietoezicht) • De praktijk met focus op de beeldbepalende beslispunten

3. Marktvorm en “prijs” range van “prijzen” Volledig Vrije Mededinging markt X Monopolie individuele ondernemingen op eigen kracht, via een kartel, via concentraties

4. Intuïtief: iets kunnen op een markt Wanneer wordt een onderneming niet gedisciplineerd? • Als die onderneming marktmacht heeft, althans boven een bepaalde grens Vaak als • Het marktaandeel van een onderneming hoog is • De markt geconcentreerd is en toetredingsbarrières hoog zijn • Maar … het kan toch anders zijn (bijv. vliegtuigindustrie)

5. Intuïtief: toch niets kunnen Je bent groot en je hebt het toch niet voor het zeggen. • (Snelle) toetreding nieuwe ondernemingen • Simpele capaciteitsuitbreiding bij bestaande ondernemingen • Afnemersmacht (bijv. supermarkten, maar ook zorgkantoren) • Tijdelijkheid (vraaguitval / dynamische setting)

6. Effecten op de markt • Centraal: het draait om effecten op de markt (als gevolg van de concentratie) • In feite om “het ontstaan van extra marktmacht” die de concurrentie op de markt “inperkt” • Is er geen marktmacht, dan geen afbakening markt nodig • Kun je teveel marktmacht direct aantonen, dan ook klaar • Echter: directe meting in de praktijk nogal eens lastig • Vandaar (meestal): eerst marktafbakening en daarna aannemelijk maken waarom er een effect op de markt is

7. Effecten op de markt (Toch nog) enige noties • Relevante markt: meer een stuk gereedschap • Bepaling relevante markt is “digitaal” • Directe meting/vaststelling van de concurrentiële situatie is slechts één stap, maar dit geldt ook als de marktafbakening de facto de enige essentiële stap is

8. Dumeco - Slachthuis Groenloo • Besluit 7/2/06 (1ste fase); slachterijen • Belangrijkste markt: inkoop van slachtvarkens voor de slacht • Belangrijkste onderzoekspunt: de relevante geografische markt • O.a. regressiemodel mbt export naar Duitsland: bij toename prijsverschil is er een toename van de export • Kleine vs. grote relevante geografische markt

9. KPN - Tiscali • Besluit 23/5/07 (2de fase); telecombedrijven • Belangrijkste markten: retailmarkt voor breedbandinternettoegang en wholesalemarkt voor lage kwaliteit breedbandtoegang; heel Nederland • Twee belangrijke infrastructuren: netwerk KPN en de kabel • Geneste structuur met quasi-infrastructuuraanbieders (toelichting geven)

10. KPN - Tiscali Belangrijkste bevindingen • Retailmarkt breedbandinternettoegang: positie Tiscali niet dermate groot of bijzonder dat Tele2, Orange en de kabelaars onvoldoende tegenwicht aan KPN zouden kunnen bieden • Geen aanwijzingen voor wegvallen mogelijkheid van vraagbundeling van netwerkeigenaren • Lage kwaliteit wholesale breedbandtoegang: Tiscali verdwijnt, maar de belangrijkste concurrenten van KPN op de retailmarkt zijn niet afhankelijk van deze dienst van Tiscali

11. Connexxion - GVU • Besluit 19/12/06 (1ste fase); openbaar vervoer • Belangrijkste markt: allerlei mogelijke openbaar vervoermarkten; minimaal Nederland • Centrale vraag: blijven er voldoende speler over die daadwerkelijk in staat zijn op concessies te bieden? • Antwoord is ja:- op basis analyse biedmarktgegevens 2002-2006- geen uittreding of onoverkomelijke achterstand belangrijkste concurrenten door beoogde overname

12. Cosun - CSM • Besluit 20/4/07 (2de fase); suikerproducenten • Belangrijkste markten: productie en verkoop van suiker, onderverdeeld in industriesuiker en consumptiesuiker • De hamvraag: is geografische markt ruimer dan Nederland?(dit alles mede in het kader van de nieuwe Gemeenschappelijke Marktordening Suiker, kortweg GMO Suiker) • Antwoord: ja

13. Cosun - CSM • Markt voor industriesuiker: - op gang komende import en export (verdubbeling 2004/06)- inlevering groot deel quota door bepaalde landen- oriëntatie afnemers wordt internationaler- transportkosten beperkt • Markt voor consumptiesuiker- er is export en import; hoeveelheden nog beperkt- bij deficit zal export ontstaan- ook hier oriënteren afnemers zich breed - transportkosten beperkter dan bij industriesuiker

14. Bloemenveiling Aalsmeer - Flora Holland • Besluit 21/8/07 (2de fase); bloemenveilingen • Belangrijkste markt: het vermarkten van sierteeltproducten • Het cruciale punt: alleen via veiling (klokverkoop, bemiddeling, basistarief) of ook via het AVA-kanaal (afzet via andere kanalen, dwz buiten de veiling om) • Antwoord gezocht via een onderzoek onder circa 1500 telers en circa 500 kopers

15. Bloemenveiling Aalsmeer - Flora Holland • Te beantwoorden vraag: critical loss < actual loss • Uitkomst: bij 5% stijging veilingprovisie verdwijnt - 10,8% van de omzet van de telers, en - 13,8% van de omzet van de kopers(conservatieve schattingen) • Effect tweezijdige markt

16. Tot slot • Het effect van een voorgenomen concentratie vaststellen blijft lastig, alleen al door het vooruit moeten kijken • Focus op de belangrijke elementen nodig • Dit kan de marktafbakening zijn, maar soms is directe meting van het effect - indien mogelijk - te prefereren