Społeczność lokalna

1. Społeczność lokalna Między wspólnotą a stowarzyszeniem

2. Gemeinschaft i Gesellschaft • Ferdinand Toennies i jego rozróżnienie dwu zbiorowości ludzkich (związków afirmatywnych): • wspólnoty (Gemeinschaft) i… • stowarzyszenia (Gesellschaft) • Wspólnotę funduje „wola naturalna”, tj. system dążeń wynikających z potrzeby wewnętrznej; tu myśl i uczucie są nierozłączne • Stowarzyszenie oparte jest na „woli arbitralnej”, autonomicznie rozumnej, celowościowej, kalkulacyjnej

5. Kategoria tożsamości i terytorialności • Toennies: • „Ludzie żyjący we wspólnocie należą wzajemnie do siebie i czerpią korzyści oraz posiadają i użytkują wspólne dobra” • „Wola posiadania i korzystania to wola opieki i obrony. Wspólne dobra – wspólne przykrości; wspólni przyjaciele – wspólni wrogowie” (tożsamość): MY – ONI • „Wraz z polem statkuje się dom; przedtem przenosił się z miejsca na miejsce wraz z ludźmi, zwierzętami, przedmiotami, teraz nie porusza się, jak ziemia. Człowiek jest podwójnie związany – przez pole i przez dom…” F. Toennies, Wspólnota i stowarzyszenie. Rozprawa o komunizmie i socjalizmie… • ALE TAKICH MODELOWYCH ZBIOROWOŚCI PRAWIE NA PEWNO NIE MA!!!

6. Christiania • Położenie - teren powojskowy w Kopenhadze • Mieszkańcy - wyeksmitowani z pobliskich domów plus napływowi, także dzieci – uciekinierzy; istnieje „rządu” • System „aksjonormatywny” – liberalizm; alkohol, narkotyki, prostytucja • Źródło utrzymania - praca w Kopenhadze poza Christianią, na terenie Christiani, zasiłki, handel narkotykami • Infrastruktura - bloki, domki drewniane; warsztaty, piekarnia, zakłady usługowe (restauracja, ośrodek zdrowia – medycyna naturalna), teatr (obiekty wspólnego użytkowania) • Istnieje do dziś. Zob.: Nils Christie, Granice cierpienia…; fot. z Wikipedii

7. Szkoła Tvind (Ulfborg, okolice Holstebro, dziś pod wieloma nazwami) • Zaczęło się od: Travelling High School i nauki przez przykład • Położenie:Jutlandia, dziś świat; szef: Mogens Amdi Petersen • Zbiorowość: pracujący nauczyciele, uczniowie, wolontariusze • System aksjonormatywny:socjalizm (komuna); zero alkoholu, narkotyków • Źródło utrzymania:ciężka praca, wpisowe, zbiórki, dochody ze sprzedaży odzieży, energii - wspólny budżet • Metoda:„podglądanie”, kopiowanie rozwiązań • Infrastruktura:samodzielnie wznoszone budynki, remontowane pojazdy Nils Christie, Granice cierpienia…; mapy z Wikipedii

8. Pojęcie społeczności lokalnej • Społeczność lokalnato struktura społeczno-przestrzenna, którą tworzą „ludzie pozostający wobec siebie w społecznych interakcjach i zależnościach w obrębie danego obszaru i posiadający jakiś wspólny interes lub poczucie grupowej i przestrzennej tożsamości jako elementy wspólnych więzi” oraz zdolność „do podejmowania wspólnych działań na rzecz rozwiązywania nurtujących [tych ludzi] problemów” (zob. referenda) /Paweł Starosta, Poza metropolią. Wiejskie i małomiasteczkowe zbiorowości lokalne a wzory porządku makrospołecznego/ Fot. www.christiania.org

9. Pojęcie lokalizmu • Lokalizm to „względna autonomia oraz upodmiotowienie konkretnych społeczności lokalnych w zakresie gospodarczym, społecznym i kulturalnym w ramach szerszego układu społeczno-przestrzennego i politycznego” • /K. Sowa, Zmierzch i odrodzenie lokalizmu/

10. Pojęcie społeczności samorządowej • Lokalna społeczność samorządowa to: • „społeczność, dla której przestrzeń i terytorium są naturalną podstawą dobrowolnego zrzeszania się; • społeczność, której członków cechuje silna identyfikacja z miejscem zamieszkania i aktywny udział w lokalnym życiu politycznym: współtworzenie programów rozwojowych, demokr. wyłanianie władz • mimo wszystko jest to społeczność otwarta, nie sprzeciwiająca się napływowi i odpływowi ludzi /P. Starosta, Poza metropolią…/

11. Pojęcie zbiorowości terytorialnej • To: • skupisko „zatomizowanych jednostek, którego skład bywa płynny i zmienny, co dodatkowo utrudnia tworzenie się więzi społecznej”. • jednostki te „bytują obok siebie i zaspokajają swoje potrzeby w obrębie tego samego obszaru geograficznego, ale nie muszą czuć się i najczęściej się nie czują związane ani z nim, ani z sobą nawzajem”. /B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Fot. www.projectbritain.com/

12. Społeczność lokalna a zbiorowość terytorialna

13. Rozróżnienie pojęć • Miejsce (łac. locum) • Nie ma wyraźnych desygnatów, musi być rozpatrywane w szerszym kontekście przestrzenno-społecznym, w stosunku do innych przestrzeni/zbiorowości (osiedle w stosunku do dzielnicy, wieś w stosunku do gminy itd.) /M. Malikowski, Lokalność, w: Encyklopedia socjologii/

14. Rozróżnienie pojęć • Miejsce/przestrzeń lokalna to „przestrzeń określona, konkretna, mająca swoją nazwę i przez codzienne obcowanie <oswojona>” • Społeczność zamieszkująca <miejsce> „ma swoją własną tradycję ukształtowaną w powiązaniu z tą przestrzenią” • Przestrzeń w ogóle to symbol wolności • <Miejsce> to przestrzeń zamknięta, uczłowieczona, będąca „spójnym centrum ustalonych wartości” /M. Malikowski, Lokalność/

15. Rozróżnienie pojęć • Miejsce to uporządkowana struktura znaczeń, która ma tendencję do rozszerzania obszaru, do którego się odnosi (przestrzeń a np. zasięg akcji ekologicznych, poszerzanie granic administracyjnych) • Miejsce to przestrzeń społeczna, która istnieje „wskutek nakładania się różnych rodzajów doświadczeń jednostkowych i zbiorowych, wskutek umieszczania na niej – poprzez te doświadczenia – różnych rodzajów „obiektów”, wytworów i procesów zaangażowania społecznego…” /J. Kurczewska, Lokalne społeczeństwo obywatelskie/

16. Rozróżnienie pojęć • Lokalną przestrzeń społeczną określają granice terytorium, „ośrodki tworzące i przekazujące wartości, wyznaczające interesy, budujące jakieś formy współdziałania dla jednostek, grup i instytucji pomiędzy granicami tego terytorium”. • W obrębie takiego terytorium dzieje się to, co dla społeczności lokalnej istotne. • Tak, jak tę przestrzeń generują, tak też kontrolują różne typy jednostek, grup i ich aktywności. • Kwestia bezpieczeństwa i podmiotów za nie odpowiedzialnych (kibice Resovii, Stali, Strugu!!!)

17. Rozróżnienie pojęć • 1) Ład lokalistyczny (organiczny):to makrostrukturalny model ładu społecznego, obejmujący współdziałające autonomiczne wspólnoty lokalne ukształtowane historycznie na drodze naturalnych procesów społ.-przestrzennych; wspólnoty cedują na państwo niektóre zadania (Szwajcaria) • versus • 2) ład centralistyczny (organizacyjny): ład kreowany mechanicznie przez władzę polityczną; społeczności lokalne są mu podporządkowane, ich uprawnienia są reglamentowane przez państwo (ZSRR) • A Polska???

18. Rozróżnienie pojęć • Pojęcia towarzyszące pojęciu lokalizmu: • decentralizacja (vs centralizm) • partykularyzm (vs uniwersalizm) • peryferyjność (vs globalizm); dziś raczej nieaktualne – lokalizm uzupełnieniem globalizmu (glokalizacja) • swojskość (vs standaryzacja) • lokalny patriotyzm (vs alienacja jednostek) • niepowtarzalność (vs masowość) • mała skala społeczna (vs duża skala) /M. Malikowski, Lokalność/

19. Atuty lokalności • Centralizm jest nieefektywnyjako system zarządzania: • zbyt dużo zadań, • zbyt daleka perspektywa, aby rozpoznać lokalne problemy • Lokalność tobliska perspektywa: • lepsze rozpoznanie lokalnych potrzeb, • interes grupowy silniej powiązany z interesem jednostkowym

20. Atuty lokalności • Lokalność to większapodmiotowość, silniejsze więzi osobowe, lepsze zaspokajanie potrzeb przynależności, uznania; • sprzyja kształtowaniu tożsamości społecznej i kulturowej • sprzyja kształtowaniu (lepiej niż układy szerszego zasięgu) kapitału społecznego

21. Kapitał społeczny to „więzi zaufania, lojalności i solidarności, znajdujące wyraz w samoorganizowaniu się i samorządności, głównie w ramach dobrowolnych stowarzyszeń” /P. Sztompka, Socjologia/ • Lokalne społeczeństwo obywatelskie – „złożone struktury dobrowolnego współdziałania indywidualnych aktorów i zbiorowych instytucji, osadzone w konkretnej przestrzeni materialnej i społecznej i występujące w określonym momencie czasowym” /J. Kurczewska, Lokalne społeczeństwo obywatelskie/

22. Renesans lokalizmu jako ideologii • Lata 80. XX w.: • to reakcja na nieporadność państw i centralnych biurokracji w rozwiązywaniu problemów społeczności lokalnych, a tym samym na niewydolność centralistycznych systemów • to droga do budowy/odbudowy społeczeństwa obywatelskiego, czyli wielu zrzeszeń powstających z inicjatywy obywateli, niezależnych od struktur państwowych, rozwiązujących problemy społeczne

23. Renesans lokalizmu jako ideologii • Efektem renesansu lokalizmu ma być/staje się lokalna społeczność samorządowa • funkcjonuje w określonej przestrzeni, na określonym terytorium • to wspólnota podobnie jak społeczność tradycyjna, jednak funkcjonuje na innych zasadach niż tradycyjna • identyfikacja z miejscem zamieszkania - tak • udział w lokalnym życiu społecznym, kulturalnym, politycznym, gospodarczym - tak • dobrowolne zrzeszanie się (zadaniowość) - novum

24. Determinanty sposobów użytkowania terytorium lokalnego • Odrębność (dobro wspólne, integracja; „negatywne otoczenie odniesienia”) • czy • Więzi z otoczeniem (integrujemy się, bo chcemy dołączyć do zewnętrznych układów społecznych (region, naród; „pozytywne otoczenie odniesienia”) • Zob. niektóre akcenty „pro-”, czyli antyintegracyjne w kampanii wyborczej

25. Bezpieczeństwo a społeczność lokalna, wspólnota • Kitty Genovese – zamordowana nocą w Queens, NY, przez Winstona Moseleya • Eleonora Bradley – złamała za dnia nogę na Piątej Alei • Eksperymenty Bibba Latane, Johna Darleya, Judith Rodin (liczba odpowiedzialnych za udzielenie pomocy) • Elliot Aronson – sytuacja na kempingu w Parku Narodowym Yosemite • Eksperyment Irvinga Piliavina - w metrze w NY, z modyfikacjami (wymagający pomocy był trzeźwy, pijany, krwawił) /Elliot Aronson, Człowiek istota społeczna/

26. Chiny – przypadek Yueyue (13 października br.) Fot. Gazeta.pl • Yueyue 13 października została dwukrotnie przejechana przez samochód. Pomocy nie udzielili jej ani kierowcy aut, które ją potrąciły, ani przechodnie. Tylko Chen Xianmei, zbieraczka złomu, pomogła leżącej w kałuży krwi Yueyue. /Gazeta.pl/

27. Bezpieczeństwo a społeczność lokalna, wspólnota • Pytania: • Czy sytuacja jest naprawdę poważna? • Czy sytuacja wymaga mojej osobistej interwencji? • Jaki będzie koszt mego zaangażowania? • Czy moja pomoc może przynieść ofierze korzyść? • Czy mogę się łatwo oddalić? /Elliot Aronson, Człowiek istota społeczna/

28. Bezpieczeństwo a społeczność lokalna, wspólnota • Na oczekiwaną reakcję ze strony innych można liczyć, gdy występują: • poczucie wspólnoty losu, wspólnoty poglądów • sytuacja face to face z ofiarą • brak możliwości natychmiastowej ucieczki • Oczywiście uwarunkowania fizyczne też trzeba brać pod uwagę…