Klasyfikacja i ewidencja kosztów działalności operacyjnej

1. Klasyfikacja i ewidencja kosztów działalności operacyjnej Warianty ewidencji kosztów

2. Klasyfikacja kosztów I. Działalność podstawowa 1. Przychody ze sprzedaży 2. Koszty działalności operacyjnej II. Wynik na sprzedaży III. Pozostała działalność operacyjna 1. Pozostałe przychody operacyjne 2. Pozostałe koszty operacyjne IV. Wynik na działalności operacyjnej V. Działalność finansowa . . .

3. Koszty działalności operacyjnej Ujęcie rodzajowe Układ rodzajowy Ujęcie funkcjonalno-podmiotowe Układ funkcjonalno-podmiotowy Ujęcie kalkulacyjne Układ kalkulacyjny (pozaewidencyjny)

4. Układy ewidencyjne kosztów Dla celów sprawozdawczych koszty - w zależności od potrzeb - grupuje się w następujące układy: • układ rodzajowy kosztów; • układ funkcjonalno - podmiotowy kosztów; • układ kalkulacyjny kosztów.

5. Układ rodzajowy kosztów odpowiada na pytanie: jakie koszty poniesiono? Układ ten charakteryzuje się następującymi cechami: - ujmuje koszty działalności podstawowej, pomocniczej i zarządu, nie ujmuje on natomiast kosztów operacji finansowych i pozostałych kosztów operacyjnych, - ujmuje koszty poniesione w danym okresie sprawozdawczym, mimo, że mogą one dotyczyć okresów przyszłych lub minionych, - ujmuje koszty proste, czyli takie, które w ramach danego podmiotu nie można rozłożyć na elementy składowe.

6. Układ rodzajowy tworzą następujące rodzaje kosztów: - amortyzacja, - zużycie materiałów, - energia, - usługi obce, - podatki i opłaty, - wynagrodzenia, - ubezpieczenia społeczne i inne narzuty na wynagrodzenia, - świadczenia na rzecz pracowników, - pozostałe koszty rodzajowe. Zespół „4” ZPK

7. Koszty z tytułu planowanych odpisów zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych ujmuje się na koncie Amortyzacja. Nie ujmuje się tu odpisów amortyzacyjnych, obciążających pozostałe koszty operacyjne ze względu na zmianę technologii produkcji, przeznaczenia środków trwałych do likwidacji, wycofania z użytkowania lub innych przyczyn, które spowodowały trwałą utratę wartości składników i uzasadniają dokonanie odpisu aktualizującego. Do ewidencji zużycia materiałów służy konto o tej samej nazwie: Zużycie materiałów. Ujmowane są na nim rozchody nabytych surowców, półfabrykatów obcych, opakowań, paliwa, ogumienia, części zapasowych maszyn i urządzeń. W ciężar tego konta księguje się także drobne zakupy materiałów zaliczane bezpośrednio do kosztów (np. materiały biurowe, druki, czasopisma, środki czystości).

8. Konto Energia służy do ewidencji zużytej energii elektrycznej, pary, wody, gazu, sprężonego powietrza, itp. Na koncie Usługi obceujmuje się rzeczywiste koszty wyświadczonych przez inne jednostki gospodarcze usług, polegających na: - obróbce obcej, czyli usługach i robotach wykonywanych przez obce jednostki w określonych częściach procesu technologicznego (np. obróbka termiczna, szlifowanie, farbowanie), - transporcie towarów i osób; chodzi tu o obce usługi transportowe i spedycyjne związane z zakupem materiałów i towarów, ze sprzedażą produktów, materiałów i towarów, z przemieszczaniem składników majątku wewnątrz jednostki oraz przewozem pracowników, - remoncie obcych i własnych składników majątku, jeżeli nie stanowią one kosztów poniesionych na ulepszenie istniejących już środków trwałych,

9. - usługach związanych z produkcją roślinną, zwierzęcą i leśną (usługi sanitarno-weterynaryjne, odkrzaczanie, wyrównywanie terenu), - korzystaniu z innych usług, a w szczególności z usług komunalnych, bankowych, pocztowych, dozoru mienia, pośrednictwa, opłat za usługi informatyczne, wydawnicze, biurowe oraz czynsze i najem nieruchomości itp. Na koncie Podatki i opłatyewidencjonuje się: - podatki obciążające koszty działalności, np. od środków transportu, od nieruchomości, podatek akcyzowy, naliczony podatek VAT niepodlegający potrąceniu od podatku należnego lub zwrotowi, - opłaty administracyjne, notarialne, sądowe oraz opłaty za korzystanie ze środowiska.

10. Konto Wynagrodzenia służy do ewidencji wynagrodzeń pieniężnych oraz wartości świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalentów zaliczanych zgodnie z przepisami do wynagrodzeń pracowników. Na koncie tym ewidencjonujemy także wynagrodzenia osób wykonujących prace na rzecz danej jednostki na podstawie umowy-zlecenia czy też umowy o dzieło. Nie ujmuje się na nim natomiast nagród i premii wypłacanych ze środków funduszy specjalnych czy też z zysku.

11. Na koncie Ubezpieczenia społeczne i inne narzuty na wynagrodzenia prowadzi się ewidencję składek, które na podstawie przepisów obciążają pracodawcę. Zaliczamy do nich: składki na ubezpieczenie społeczne, na Fundusz Pracy oraz na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Świadczenia na rzecz pracowników to konto, na którym ewidencjonowane są odpisy na fundusz świadczeń socjalnych, świadczenia wynikające z przepisów BHP, koszty szkolenia pracowników pokrywane przez zakład pracy, posiłki regeneracyjne itp.

12. Konto Pozostałe koszty rodzajowe obejmuje wszystkie pozostałe koszty, inne niż te ujmowane na dotychczas omawianych kontach układu rodzajowego. Ewidencjonujemy tu głównie: - koszty delegacji służbowych, obejmujące koszty przejazdu, noclegów i diet, - koszty reprezentacji i reklamy, udziału w targach krajowych i zagranicznych, reklamy w prasie radiu i telewizji, odzieży reklamowej, - inne koszty rodzajowe takie jak składki ubezpieczeń majątkowych, opłaty za parkingi, składki na rzecz organizacji, -wypłaty pieniężne na rzecz osób fizycznych niebędące wynagrodzeniami np. za wykorzystanie wzoru czy patentu, stypendia fundowane itp.

13. Układ funkcjonalno-podmiotowy kosztów odpowiada na pytanie: gdzie koszty zostały poniesione?

14. Układ funkcjonalno-podmiotowy ( gdzie, na jaki wyrób/usługę ponoszę koszty) bezpośrednie Koszty działalności podstawowej pośrednie bezpośrednie Koszty działalności pomocniczej pośrednie Koszty ogólnego zarządu Koszty sprzedaży W układzie rodzajowym kosztów koszt jest ewidencjonowany w momencie jego poniesienia W układzie funkcjonalno-podmiotowym kosztów, koszt jest ewidencjonowany w okresie na który przypada

15. Tym samym wskazuje, kto jest odpowiedzialny za ich poniesienie. Układ ten tworzą następujące rodzaje kosztów: - koszty zakupu, - koszty działalności podstawowej, - koszty działalności pomocniczej (produkcja pomocnicza), - koszty wydziałowe, - koszty ogólnego zarządu, - koszty sprzedaży. Zespół „5” ZPK

16. Koszty zakupu - są to koszty ponoszone przez kupującego, wynikające z zakupu materiałów, takie jak np. koszty załadunku i wyładunku, przewozu, ubezpieczenia w czasie transportu, koszty opakowań, itp. Koszty działalności podstawowej - są to koszty, do których zalicza się: a) koszty podstawowej produkcji przemysłowej, b) koszty działalności usługowej, c) koszty działalności handlowej.

17. Koszty podstawowej produkcji przemysłowej (Produkcja przemysłowa) - związane są bezpośrednio z wytwarzaniem określonego rodzaju wyrobu. Zalicza się do nich przede wszystkim materiały bezpośrednie oraz place bezpośrednie. Koszty działalności usługowej - są to koszty ponoszone na realizację usług i robót. Koszty działalności handlowej - są to koszty związane z prowadzeniem przez jednostkę działalności handlowej. Są to koszty utrzymania sklepów, hurtowni oraz innych punktów sprzedaży.

18. Koszty wydziałowe - są to koszty wspólne dla całego procesu produkcyjnego powstające na wydziałach produkcji podstawowej. Koszty ogólnego zarządu - są to koszty ponoszone w związku z utrzymaniem zarządu oraz organizacją i obsługą jednostki gospodarczej jako całości typowe koszty tego rodzaju to: - koszty administracyjno-gospodarcze np. podatki od nieruchomości, podatki od środków transportowych służących zarządowi, opłaty administracyjne, opłaty skarbowe, opłaty notarialne itp. - koszty zarządu np. wynagrodzenia, koszty podróży służbowych pracowników zarządu, koszty biurowe itp. - koszty ogólno-produkcyjne np. koszty utrzymania komórek ogólnego przeznaczenia, takich jak: magazyny, laboratoria, bocznice kolejowe itp.

19. Koszty sprzedaży - są to koszty wynikające ze sprzedaży wyrobów gotowych, takie jak np. koszty transportu, ubezpieczenia, opakowania, wysyłki oraz koszty reklamy.

20. Jeżeli jest różnica w okresie poniesienia i przypadania kosztu powstają rozliczenia międzyokresowe kosztów Poniesienie kosztu Przypadanie kosztu Rok 1 Rok 3 Rok 2 Rozliczenie międzyokresowe czynne Przypadanie kosztu Poniesienie kosztu Rok 1 Rok 3 Rok 2 Rozliczenie międzyokresowe bierne

21. Przedmiotem rozliczeń międzyokresowych są koszty, które odnoszą się do wielu okresów sprawozdawczych lub dotyczą innego okresu aniżeli ten, w którym je poniesiono. Jeżeli tego rodzaju kwoty zostałyby odniesione w całości w ciężar kosztów danego okresu, wówczas koszty zostałyby obciążone pozycjami niezwiązanymi z danym okresem sprawozdawczym. Dokładne ustalanie kosztów i przychodów dotyczących poszczególnych okresów sprawozdawczych ma na celu zachowanie współmierności ponoszonych kosztów z uzyskiwanymi przychodami, co jest istotne z punktu widzenia poprawności ustalania wyniku finansowego.

22. Rozliczenie międzyokresowe przychodów Wynika z zachowania zasady ostrożności oraz memoriału: do przychodów zaliczamy: - tylko „pewne” osiągnięte przychody, - tylko przychody przypadające na dany okres. Korzyści ekonomiczne - wzrost wartości aktywów Przypadanie przychodu Rok 1 Rok 3 Rok 2

23. Układ kalkulacyjny kosztów odpowiada na pytanie: na wytworzenie jakich wyrobów poniesiono koszty i w jakiej wysokości? Układ ten tworzą następujące rodzaje kosztów: 1. Koszty bezpośrednie - czyli takie, które można odnieść wprost na dane zlecenie lub asortyment w oparciu o dokumenty źródłowe: a)materiały bezpośrednie, b)płace bezpośrednie wraz z narzutami, c)inne koszty bezpośrednie np. zużycie narzędzi i przyrządów specjalnych, używanych wyłącznie przy wytwarzaniu danych produktów.

24. 2. Koszty pośrednie - są to koszty, których na podstawie dokumentów źródłowych nie można odnieść na produkowane wyroby np. koszty wydziałowe. Układ kalkulacyjny kosztów jest układem nieewidencyjnym (nie ma odzwierciedlenia w planie kont). Służy wyliczeniu kosztu wytworzenia produktu gotowego (Tkw) i korzysta z danych zgromadzonych w układzie funkcjonalno-podmiotowym.

25. WARIANTY EWIDENCJI KOSZTÓW Ewidencja kosztów działalności operacyjnej może być prowadzona w jednostce gospodarczej według jednego z trzech wariantów: - wariant I - grupowanie kosztów tylko w układzie rodzajowym (na kontach zespołu „4"); -wariant II - grupowanie kosztów tylko w układzie według miejsc powstawania i nośników (na kontach zespołu „5"); - wariant III - grupowanie kosztów zarówno w układzie rodzajowym (na kontach zespołu „4") jak i w układzie według miejsc powstawania i nośników (na kontach zespołu „5").

26. - wariant I - grupowanie kosztów tylko w układzie rodzajowym (na kontach zespołu „4"); Ewidencja i rozliczanie kosztów przebiega, w następujących etapach: Etap 1. Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym. Etap 2. Wstępne rozliczenie kosztów na: - koszty dotyczące okresu bieżącego, - koszty podlegające rozliczeniu w czasie. Etap 3. Rozliczenie kosztów podlegających rozliczeniu w czasie. Etap 4. Wycena zapasów wyrobów gotowych i produkcji niezakończonej.

27. Rozliczenie międzyokresowe kosztów (czynne) Koszty rodzajowe Różne konta bilansowe (1) (3) (2) 1) Koszty dotyczące bieżącego okresu 2) Koszty niedotyczące bieżącego okresu 3) Rata kosztów rozliczanych w czasie przypadających na bieżący okres

28. Rozliczenie międzyokresowe kosztów (czynne) Koszty rodzajowe Różne konta bilansowe Rozliczenie kosztów Koszt własny sprzedaży Wyroby gotowe (1) (2) (5) (4) (3) 1) Koszty poniesione w okresie 2) Koszty przypadające na okres 3) Koszty nieprzypadające na okres 4) Rata kosztów rozliczanych międzyokresowo przypadająca na okres 5) Remanent końcowy wyrobów gotowych

29. -wariant II - grupowanie kosztów tylko w układzie według miejsc powstawania i nośników (na kontach zespołu „5"); Ewidencja i rozliczanie kosztów przebiega w następujących etapach: Etap l. Ewidencja kosztów niewymagających rozliczenia w czasie na kontach zespołu „5", a kosztów wymagających rozliczenia w czasie na koncie Rozliczenia międzyokresowe kosztów. Etap 2. Rozliczenie kosztów podlegających rozliczeniu w czasie. Etap 3. Rozliczenie kosztów wydziałowych oraz ustalenie kosztu wytworzenia produktu. Etap 4. Ustalenie kosztu wytworzenia produktów sprzedanych. Etap 5. Ustalenie kosztu własnego sprzedaży.

30. Rozliczenie międzyokresowe kosztów (czynne) Rożne konta bilansowe Produkcja podstawowa Wyroby gotowe Koszt wytworzenia sprzedanych produktów Koszty wydziałowe Koszty sprzedaży Koszty ogólnego zarządu (5) (1) (4) (2) (6) (3)

31. - wariant III - grupowanie kosztów zarówno w układzie rodzajowym (na kontach zespołu „4") jak i w układzie według miejsc powstawania i nośników (na kontach zespołu „5"). Przeksięgowania z jednego układu kosztów na drugi można dokonywać dwojako: a) na bieżąco - oznacza to, że każdą operację gospodarczą dotyczącą ewidencji kosztów księguje się dwukrotnie na podstawie tych samych dokumentów źródłowych: ujmując koszty według rodzajów, a następ- nie według nośników i miejsc powstawania. b) raz na koniec miesiąca na podstawie rozdzielników albo arkuszy rozliczeniowych. Są to zestawienia miesięczne kosztów wynikające z sumowania jednorodnych dokumentów źródłowych sporządzane odrębnie dla poszczególnych rodzajów kosztów.

32. Ewidencja i rozliczanie kosztów przebiega, w następujących etapach: Etap 1. Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym. Etap 2. Przeksięgowanie kosztów niewymagających rozliczenia w czasie na kontach zespołu „5", a kosztów wymagających rozliczenia w czasie na konto Rozliczenia międzyokresowe kosztów. Etap 3. Rozliczenie kosztów podlegających rozliczeniu w czasie. Etap 4. Rozliczenie kosztów wydziałowych i ustalenie kosztu wytworzenia produktów. Etap 5. Ustalenie kosztu własnego sprzedaży.

33. Rozliczenie międzyokresowe kosztów (czynne) Konta układu rodzajowego kosztów Rozliczenie kosztów Produkcja podstawowa Koszty wydziałowe Koszty sprzedaży Koszty ogólnego zarządu Różne konta bilansowe (2) (1) (3) (4)

34. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów Wynik finansowy Rozliczenie kosztów Wynik finansowy wariant kalkulacyjny Koszty sprzedaży Koszty ogólnego zarządu

35. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów Wynik finansowy Rozliczenie kosztów Wynik finansowy wariant porównawczy Koszty sprzedaży Koszty ogólnego zarządu (1) Koszty z układu rodzajo- wego Koszty z układu rodzajo- wego (2) (3) Zmiana stanu produktów Zmiana stanu produktów

36. Przykład Przedsiębiorstwo poniosło następujące koszty ( ): Amortyzacja (maszyny produkcyjne) 40.000 Zużycie materiałów (tylko produkcyjnych) 50.000 Ubezpieczenie majątku 5.000 (50% na ten rok/50% na przyszły) Wynagrodzenia 60.000 (40.000 produkcyjni, 10.000 wydziałowi (10.000 zarząd) 5. Świadczenia na rzecz pracowników 20.000 (proporcjonalnie do płac) 6. Inne koszty rodzajowe 5.000 (koszty administracyjne) Przedsiębiorstwo nie prowadzi na bieżąco ewidencji magazynowej produktów gotowych. W wyniku inwentaryzacji na koniec roku stwierdzono, że w magazynie znajduje się 100 szt. produktów gotowych oraz 30 sztuk półproduktów przetworzonych w 50% w stosunku do produktu gotowego. W analizowanym okresie wyprodukowano 300 sztuk produktów gotowych. Jaki jest wynik na sprzedaży jeżeli przychody ze sprzedaży wynoszą 140.000 Excel