270 likes | 1.08k Views
Hyrje ne imunologji , organet e sistemit imunitar , terminologjia.
E N D
Hyrje ne imunologji, organet e sistemitimunitar, terminologjia
Organizmi I njeriutduhetteruajeintegritetin e tijperballendryshimevedhekercenimeveteshpeshtatemjedisit. Ne trupin e njeriut ka shumemekanizmafiziologjikeqe e lejojnetepershtatetndajndryshimevete temperatures, teushqimeve, teujitapodemtimevefizike. • Fjala ‘imunitet’ vjenngalatinishtjaimmunitasdhe ka kuptim ‘ mbrojturnga’. Ne mjekesi, me imunitetkuptojmembrojtjenngasemundjetendryshme, ne menyretevecantendajsemundjeveinfektive. Imunologjiaeshteshkencaqestudionimunitetin. Imunologjiashpjegon se sitrupinjehcfareeshte “ e vetja” dhecfare “ jo e vetja”.
Termiimunitet, I referohettegjithemekanizmaveteperdorurngatrupisimbrojtjekundrejtagjentevetemjedisit, qejanetehuaj per te. Ketaagjente, mundtejenemikroorganizmaoseproduktetetyre, ushqimekimikate, ilace, polene, qimekafshe, etj. Imunitetimundtejete I lindurose I fituar. • Imuniteti I lindur- perfshinelementet me tecilatnjeindivid ka lindurdheqejanetepranishmedhetepershtatshme per mbrojtjen e tijnga “ pushtuesit” e huaj. Ketoelementeperfshijnesiperfaqen e trupitdhekomponentetetjeresi : lekura, membranatmukozedhereflekset e kolles, qesherbejnesibarrierandajagjentevetemjedisit. Ndikimetkimikesi: Ph, sekretimi I acideveyndyrore, sherbejnesibarrierakunderfutjes se shumemikroorganizmave.
Imuniteti I lindurdhe I fituar • Komponenteteshumtetebrendshemjane, gjithashtu, tipareteimunitetittelindursi: ethet, interferonetdhelendetetjerateleshuarangaleukocitetsidhenje variant I proteinaveteserumittetillasi: lizozomet, poliaminatdhekininat. Te gjithaketoelementeveprojnembipushtuesitpatogjenike ne menyretedrejperdrejteose duke rriturefektivitetin e reaksionit midis bartesitdhetyre. Elementetetjeretebrendshemteimunitetitjaneqelizatfagocitare, tetillasi: granulocitet, makrofagetetj, tecilatmarrinpjese ne shkaterrimindheeleminimin e materilavetehuajaqekanedepertuarbarrieratkimikedhefizike.
Imuniteti I fituareshte me I specializuar se imuniteti I lindurdheplotesonmbrojtjen e siguruarngaimuniteti I lindur. Kyimunitethyn ne veprimrelativisht me vone, ne kuptiminevolutivdheeshteprezentvetemtevertebroret. Njeindividlind me aftesi per rritjen e pergjigjesimunendajnje “ pushtuesi” tehuaj. Imunitetieshtefituarngakontakti me ketoelementetehuaja, eshtespecifik per nje element tevetemdheprandajquhetimunitet I fituar. Kontaktifillestar me agjentin e huaj( imunizimi), ndiqetnganjezinxhirngjarjeshqedrejtojnedheudheheqinaktivizimin e qelizaveperkatese( linfociteve) dhesintezen e proteinave. Komponentindajtecilitehsteinduktuarpergjigjaimune e fituar u quajtantigjen.
Karakteristikat e pergjigjesimune • Tiparet e kesajpergjigjejejane: • - Specificiteti-aftesia per tedalluar midis teremolekulavetendryshmeteprezantuarandajtijsidheprodhimi I njepergjigjejeunike, terastesishmeosetepadiferencuar. • -Adaptiviteti- aftesia per tupergjigjurndajmolekulaveqe ne faktnukkaneekzistuarperpara ne toke. • - Dallimi midis” vetes” dhe “ jovetes”- aftesia per tenjohurdhe per t jupergjigjurmolekulavetehuajadheshmangjandajmolekulavete “ vetes’. • - Memoria- veti, kumerrpjesedhesisteminervor, qeeshte e aftetetherrasekontaktet e meparshmendajnjemolekuletehuaj
Imunitetiqelizordhehumoral • Gjenden 2 kraheteimunitetittefituarqekanestrukturatendryshmetepjesemarrjesdhetedestinacioneve, por me njeqellimteperbashket: eleminimin e antigenit. Njerindermjetesohetngaqelizat B dheantitrupatqarkulluesdhedhequhetimunitet HUMORAL. Tjetrindermjetesohetngaqelizat T, qenuksintetizojneantitrupa, posintetizojnedheleshojnecitokinatendryshmeqeveprojne ne qelizat e tjera. Kyquhetimunitet QELIZOR.
Imunitetihumoral • Ndermjetesohetngaantitrupat e serumeveqejaneproteinatesekretuarangapjeset e qelizave B. Antitrupatjanenjeperzjerjeheterogjene e globulinaveteserumitqejaneteaftatendahenindividualishtndajnjeantigjenispecifik.Teresia e ketyreglobulinavequhenImunoglobulina( Ig). Secilamolekulendertohetnga 2 zinxhireidentiketelehte( L) dhe 2 zinxhireidentiketerende( H). Ne bazetediferencimit ne zinxhiret H tetyre , molekulat e imunoglobulinavejanendare ne 5 klasakryesore , IgG, IgM, IgA, IgD, IgE, kusecilaprejtyre ka tiparebiologjikeunike.
Inflamacioni • Proceskomplex, qeperfshinshumengjarjeqefillojnengademtimi I indeve, I shkaktuarngafaktoreendogjene( nekroza e indeveosefrakturatkockore) sidhengafaktoretekzogjene. Ketuperfshihentipatendryshemtedemtimevesi:, plagosjetmekanike, demtimetfizike, kimike, biologjikedhedemtimetimunologjike( reaksionet e hipersensibilitetit). • Shenjatdallueseteinflamacionitjane: enjtja, skuqja, nxehtesia, dhimbjadhehumbja e fuksionittesiperfaqeve. Brenda pakminutave pas demtimit , procesiinflamatorfillon me aktivizimindherritjen e perqendrimittelendevetefuqishmefarmakologjike, sinjegrup I proteinavetenjohurasiproteinat e fazes akute, ku e rendesishmeeshteproteina C-reaktive, e cilainfluencon ne rritjen e fagocitozessidhe ne funksionetendryshmebiologjike.
Organetlimfatike • Organe, ne tecilet, linfocitetmaturohen, diferencohendheshumohen. Linfocitetrrjedhinngaqelizathemopojetiketetrunguttepalces se kockave, multipotencialeqejane ne origjinetetegjithaqelizavetegjakut. • Organetlinfoidendahen ne 2 kategori. Organetlinfoideparesore, kumaturohenlinfocitet B dhe T dheorganetdytesorelimfoide, kushumohendhediferencohenqelizatlimfocitare
GjendraTimus, kudiferencohenlinfocitet T. Timusiehstenje organ linfoepitelial, I cilirritetgjatezhvllimit fetal e deri ne pubertet. Me pas atrofizohet.
Organetdytesorelimfoide, kulimfocitet e maturuarastimulohenngaantigjeni duke u ndaredhediferencuar me tej. Organetetillajaneshpretkadhenyjetlimfatike. Ketuhyjnebajamet, apendiksi,pllakatPerier( zorret e holla, etj
Kontrolli I mekanzimave ne pergjigjenimune • Toleranca- gjendja e mungeses se kunderpergjigjesndajnjeantigenitevecante. • Ne procesin e frenimittepergjigjesimunitare, rolluajnedisafaktoresi: mosha, ushqimi, doza e antigenit, medikamentetimunosupresoresipshcitostatiket, kortikosteroidet, rrezatimietj
Grupet ABO tegjakutdhegrupet e sistemitRh. • Karakteristikeindividuale e cdonjeriu, gjenetikisht e trasheguarngaprinderit. Klasifikimibehetnepermjetprezencesosejoteantigenit ne siperfaqen e rruazavetekuqe. Ketoantigenemundtejeneproteina, karbohidrate, glikolipideoseglikoproteina, ne varesitesistemitreferuesdhemundtegjendendhe ne siperfaqet e qelizaveteindevetetjera.
Llojet e gjakut • Grupi A- ka antigenin A ne siperfaqen e rruazavetekuqe. • Grupi B- ka antigenin B • Grupi AB- ka tedyantigenet • Grupi 0- nukpermbanantigene • Grupet e mesiperme me pas ndahensipassistemitRhezus ne pozitivaponegativ, bazuar ne prezencenosejoteantigenitRh, ne membranen e rruazavetekuqe.
Njohja e grupittegjakuteshteshume e rendesishme per transfuzionet e gjakut, per kerkimegjenetike, ne shtatzenidhe per tepasurmundesine e dhurimit