KKTC’de Mevduat-Kredi Faiz Farkı Sorunu ve Çözüm Yolları

1. KKTC’de Mevduat-Kredi Faiz Farkı Sorunu ve Çözüm Yolları M.A. Yunus Rahmioğlu Yönetim Kurulu Başkanı Kuzey Kıbrıs Bankalar Birliği Doğu Akdeniz Üniversitesi Mağusa, 28 Mayıs 2010

2. KREDİ FİYATLAMASINDA DİKKATE ALINAN RİSKLER • Dış Etkenler • -Ekonomik Konjektür • -Siyasi İstikrar • -Müzakere Süreci • İç Etkenler • -Mali Riskler • Kredi, likidite, kur ve faiz riskleri • -Rekabet Koşulları • -Kaynak Maliyetleri

3. Mali Riskler Bankalarda elde edilen fonlar, yatırım alternatifleri arasında dağıtılırken alınan kriter, her alternatifin risklilik derecesi ve buna karşılık getiri miktarıdır. Mali riskler, bankaların ve sektörün kendi yapı ve operasyonlarından kaynaklanan risk grubudur. Bu riskler faiz riski, kur riski, kredi riski, piyasa riski ve likidite riski gibi risklerdir.

4. Faiz Riski KKTC bankacılık sektörünün, kısa vadelerde faize duyarlı pasiflerinin faize duyarlı aktiflerinden daha fazla olması, mevduat gibi kaynakların varlıklara göre daha kısa sürelerde yeniden fiyatlandırılması sonucunu doğurmaktadır. Varlık ve yükümlülüklerin yeniden fiyatlama dönemlerindeki bu uyumsuzluk, aktif ve pasiflerin faiz oranı değişikliklerine karşı olan duyarlılıklarını arttırmaktadır. Kur Riski Kurlardaki değişmelerden kaynaklanan kazanç ve kayıplarla ilgilidir. Kur riski, yabancı paraya dayalı işlemlerde, yabancı paraların yerli paraya ya da birbirlerine karşı değerlerinin değişmesi halinde ortaya çıkar, sonuçta bu da kar veya zarara yol açar.

5. Kredi Riski Potansiyel kayıplar açısından büyük önem taşır. Kredi riski müşterilerin geri ödeme sıkıntısına düşmelerinden kaynaklanır, kullandırılan kredinin geri dönmeme halini ifade eder. Kredinin geri dönmemesi, borcun tamamen veya kısmen kaybına neden olur. Mali riskler arasında en önemli olanı ve bankaların yönetimine en çok dikkat ettiği risk türüdür Likidite Riski Özellikle kısa vadeli varlıklarının yine kısa vadeli taahhütlerini karşılayamama durumunda ortaya çıkar. Likidite riskine bakıldığında, mevduat sahiplerinin kısa vadeleri tercih ederken, yatırım sahiplerinin daha uzun vadeleri aramasının, KKTC bankacılık sektörünün aktif ve pasiflerinin vade yapılarına da yansıdığı görülmektedir.

6. Piyasa Riski Piyasa riski, bankaların sahip oldukları bir ya da birden fazla ticari varlığın veya tutmuş oldukları pozisyonların finansal piyasalardaki dalgalanmalardan kaynaklanan faiz, kur ve hisse senedi fiyat değişmelerine bağlı olarak zarar etme veya beklenenden düşük seviyede kâr etme halini ifade eder. Kurumların Risk Alma İştahı Mevduat ve diğer taahhütlerini riske etmeyecek şekilde, arzu edilen portföyün oluşumunda bir kurumun almayı düşündüğü hesaplı ve yönetimince kabul edilebilir risk oranıdır.

7. Rekabet Koşulları • KKTC iç piyasasında, bankacılık hizmetlerini kullananlar açısından “perfect competition” şartları mevcuttur. 23 banka faaliye göstermektedir. • Fiyat önemli bir etken olmakla birlikte, talebi belirleyen tek etken değildir. • Hizmet kalitesi, talebi etkileyen önemli faktörlerden biridir. • Hizmetin çeşitliliği, yapısı, teknoloji, reklam ve benzeri faktörler talebi etkilemektedir. • Bu faktörlere bağlı olarak ürün ve hizmetlerin fiyatları çeşitlenmektedir.

8. Kaynak Maliyetleri • KKTC’de faaliyet gösteren ticari bankalarının fon kaynaklarının en önemlisi, topladıkları mevduatlardır. Aralık 2009 itibarıyla mevduatlar, toplam pasifler içerisinde yaklaşık %84’lük oranla sektörün ana fon kaynağıdır • KKTC bankalarının sermaye piyasası ve para piyasalarından kaynak sağlama imkanları olmadığı gibi, uluslararası finans kuruluşları gibi dış kaynaklara ulaşıp daha ucuza finansman sağlama imkanına sahip olmamaları paçal maliyetlerini artırmaktadır. • Mevduata ödenen faizlere ilaveten, yüksek kaynak maliyetlerine neden olan unsurlar: • -TMSF primleri • -Disponibilite • -Mevduat munzam karşılıkları • -İşletme maliyetleri • -Tahsili Gecikmiş Alacaklar (TGA) • Yasal takibe intikal etmiş kredilerin hukuki ve icra süreçlerinin oldukça yavaş yürümesi; özellikle vadesinde ödenmeyen alacaklar banka kaynaklarının akışkanlığını azalttığı gibi, kaynak maliyetlerini de artırmaktadır. İleride oluşabilecek TGA oranları, maliyet hesaplamalarında önemli bir faktördür.

9. Tablo 1-Vadelere Göre Mevduat Yapısı Tablo 2-Bankacılık Sektörü Temel Göstergeleri (2009) TL(‘000) USD (‘000) Toplam Aktifler: 7,782,630 5,168,778 Özkaynaklar: 792,114 526,077 Toplam Mevduatlar: 6,505,067 4,320,294 Toplam Plasmanlar: 3,976,296 2,640,828 Aralık 2009 itibarıyla mevduatlar, toplam pasifler içerisinde yaklaşık %84’lük bir payla sektörün ana fon kaynağı olmaya devam etmektedir. Üç aya kadar olan mevduat toplamı, sektör mevduatlarının %90’ını oluşturmaktadır.

10. Kredi/Mevduat Oranı Gelişimi • Tarih Mevduat Brüt Krediler Kullanım Oranı TGA Oranı • 4,681.30 2,318.20 %49.52 %8.1 • 4,937.40 2,734.80 %55.39 %9.9 • 5,563.20 3,402.30 %61.16 %9.35 • 2009 6,505.06 3,976.30 %61.10 %10.89

11. Kredilerin Sektörel Dağılımı 20072008 2009 %%% Şahsi ve mesleki borçlar: 40.64 45.10 46.75 Kamu Kredileri: 32.50 33.0033.00 Ticaret sektörü kredileri: 20.20 16.67 15.22 Bina ve inşaat sektörü: 4.00 3.20 2.30

12. Tablo 3-Kaynak Maliyeti

13. Tablo 3-Kaynak Maliyeti Örnek olması bakımından toplam sektör mevduatının ortalama %70’ini oluşturan 1 ay vadeli mevduatlar dikkate alınarak maliyet hesabı yapılmıştır. Maliyeti hesaplaması, 1 ay vadeli mevduatın yanısıra bankacılık sisteminin diğer vadeli ve vadesiz kaynakları ile bankalararası para piyasasından sağlanan kaynaklar ve diğer pasifleri içeren bir havuzun maliyeti anlamına gelmektedir.

14. Tablo 4-Maliyet/Başabaş Analizi

15. Sektör Ortalamalarına Göre Kredi Faiz Maliyeti • Kullanılabilir Mevduat Maliyeti %11.42 • + • Faaliyet Giderleri %3.40 • Tahsili Gecikmiş Alacaklar %10.89 • Toplam Maliyet %25.71 • Banka Kâr Marjı ?

16. Maliyetlerin Düşürülmesi İçin Öneriler • Piyasa Yapıcısı Olan Kamu Bankalarının Mevduat Faiz Oranlarını TL Piyasa Oranlarına İndirmesi • TGA Oranlarının Düşürülmesi Amacıyla Yasal Takibe İntikal Etmiş Kredilerin Takip Sürecinin ve Banka Alacakları İle İlgili İcra Süreçlerinin Hızlandırılması • Mevduat Sigorta Fonu (TMSF) Primlerinin TL Muadil Piyasa Seviyelerine Düşürülmesi • Kalkınma Bankası Tahvilleri Tutma Zorunluluğunun Kaldırılması • TL Mevduat Munzam Karşılık Oranlarının Muadil Piyasalar Seviyesine Düşürülmesi

17. Bankalarda Şeffaflık ve Ekonomiye Katkı • Bankacılık sektörü, tüm dünyada olduğu gibi, ülkemizde de en çok düzenlenen ve denetlenen sektördür • Bankalar, bilançoları tam ve şeffaf olan kurumlardır • Ülkemizde 2008 yılında en yüksek vergi ödeyen ilk 50 kurum arasında 12 banka bulunmaktadır

18. Teşekkürler