MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZWIĄZKU MIAST POLSKICH WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008Zasoby i funkcjonowanie prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Zadania z zakresu pomocy społecznej należą do najważniejszych wśród realizowanych przez samorząd terytorialny. Waga i znaczenie tych zadań wynikają nie tylko z roli pomocy społecznej w rozwiązywaniu problemów społecznych i zapobieganiu wykluczeniu społecznemu, ale również z udziału wydatków na pomoc społeczną w budżecie gmin. Jak wykazało badanie, udział ten kształtuje sie niezmiennie na bardzo wysokim poziomie. Ożywienie gospodarcze i poprawa sytuacji na rynku pracy nie wpływają w istotny sposób na zmniejszenie skali wydatków na pomoc społeczną. MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Raport przedstawia zmiany w rozmiarach wydatków na pomoc społeczną oraz w stanie jej bazy w okresie realizacji badania, to jest od roku 1999, ale ze szczególnym uwzględnieniem roku 2008, z którego pochodzą najnowsze dane. W celu ograniczenie wpływu zmian w składzie badanej próby w wyniku analizy, ograniczono analizę do oceny sytuacji w grupach miast określonych na podstawie kryterium liczby mieszkańców. MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

W badaniu – podobnie jak w latach ubiegłych – dokonano pogrupowania miast według liczby mieszkańców. Jedyna różnica polegała na tym, iż badaniu w roku 2008 nie uczestniczyło ani jedno miasto liczące sobie do 10.000 mieszkańców. Wyróżnionych zostało zatem pięć grup: grupa A – do 20.000 mieszkańców ( w praktyce miasta należą do grupy 10.001 – 20.000 mieszkańców)‏ grupa B – 20.001 – 50.000 mieszkańców grupa C – 50.001 – 100.000 mieszkańców grupa D – 100.001 – 200.000 mieszkańców grupa E – miasta o liczbie ponad 200.000 mieszkańców MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Struktura badanych miast wg. liczby mieszkańców w latach 2000 -2008 (w %)‏ MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Struktura badanych miast w/g liczby mieszkańców w roku 2008 MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Przeprowadzone przez Związek Miast Polskich badanie miało na celu uzyskanie odpowiedzi na pytanie, jak funkcjonują zlokalizowane w miastach placówki środowiskowej półstacjonarnej oraz zakładowej pomocy społecznej. W szczególności chodziło o ocenę warunków ich działania rozumianych jako środki materialne, którymi dysponują jednostki samorządu i pomocy społecznej, dostępność infrastruktury pomocy społecznej (ośrodki pomocy, placówki zakładowe) oraz warunki zewnętrzne, definiowane przez najbardziej dolegliwe problemy społeczne, których rozwiązywanie obliguje samorząd i jego instytucje, a wśród nich pomoc społeczną. MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Inicjatywa Związku Miast Polskich dostarcza ważnego i potrzebnego materiału badawczego. Badanie pozwala na: 1) ocenę zmian w zaangażowaniu poszczególnych grup miast w realizację celów pomocy społecznej 2) wskazanie problemów w realizacji spoczywających na miastach zadań pomocy społecznej 3) wskazanie obszarów, w których samorządy potrzebują wzmocnienia dzięki nowym mechanizmom finansowym i rozwiązaniom prawnym. MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Pomoc społeczna w systemie zabezpieczenia społecznego: rola samorządu terytorialnego. Pomoc społeczna nie powinna być traktowana jedynie jako zbiór działań o charakterze doraźnym, ale powinna być traktowana jako długookresowy, celowo dobrany zbiór działań adresowanych do środowiska lokalnego w celu ograniczenia zakresu i głębokości wykluczenia społecznego oraz zapobiegania temu ryzyku. MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Prowadzenie tej długookresowej działalności – polityki pomocy społecznej jest uwarunkowane dysponowaniem aktualną diagnozą sytuacji społecznej oraz wiedzą nt. oczekiwanych zmian tej sytuacji. Wykorzystuje się w tym celu wskaźniki, zarówno o charakterze makrospołecznym, jak i pokazujące sytuację na terenie działania organów samorządu terytorialnego. Do najbardziej istotnych wskaźników należą informacje o: strukturze mieszkańców według wieku, zwłaszcza o udziale osób starszych w ogólnej liczbie mieszkańców, stopie bezrobocia czy odsetku osób niepełnosprawnych i niesamodzielnych w lokalnej społeczności MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Projekt Związku Miast Polskich sprowadza się w istocie do zebrania wskaźników, pozwalających na określenie bieżącego stanu potrzeb w zakresie pomocy społecznej i możliwości ich zaspokojenia, jak również na dokonanie porównań między poszczególnymi miastami. Należy jednak pamiętać o tym, że zestaw informacji, który został poddany analizie nie ma kompletnego charakteru i powinien być traktowany jedynie jako jedna z podstaw podejmowania decyzji o kierunkach rozwoju pomocy społecznej w poszczególnych gminach. MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Zasoby systemu pomocy społecznej w miastach uczestniczących w projekcie. Przez zasoby pomocy społecznej rozumie się środki finansowe, jakimi dysponuje ona na udzielanie świadczeń w formie środowiskowej, półstacjonarnej i stacjonarnej(instytucjonalnej) oraz finansowanie swojej działalności; placówki będące w jej gestii wraz z ich wyposażeniem oraz pracowników tych placówek, zajmujących sie organizacją, przyznawaniem i udzielaniem świadczeń, spełniających funkcje administracyjne oraz pomocnicze W uproszeniu zatem o zasobach decydują posiadane aktywa finansowe, infrastruktura oraz kapitał społeczny MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Zasoby finansowe Przedmiotem badania była m.in. ocena skali wydatków na pomoc społeczną ponoszonych przez jednostki samorzadu terytorialnego z własnego budżetu oraz z budżetu państwa. Na wysokość wydatków pomocy społecznej w poszczególnych miejscowościach - poza różnicą wynikającą z realizacji dodatkowych zadań w miastach na prawach powiatów- wpływają również inne czynniki: struktura demograficzna mieszkańców wg wieku, sytuacja gospodarcza w regionie (stopa bezrobocia, odsetek osób długotrwale bezrobotnych), poziom rozwoju infrastruktury społecznej. MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Udział wydatków na pomoc społeczną w wydatkach budżetu miasta ogółem wg wielkości miast w 2008 r (w %)‏ MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Poziom wydatków na świadczenia pomocy społecznej w przeliczeniu na jednego mieszkańca systematycznie wzrasta. W roku 2008 osiągnął 397 zł, to jest ok. 2,6% więcej niż przed rokiem. Wydatki budżetu miast na pomoc społeczną wzrosły w badanych ośrodkach (ich lista ulega corocznym zmianom) w latach 2000-2008 w przeliczeniu na jednego mieszkańca o 133,%%, podczas gdy wartość świadczeń w przeliczeniu na jednego klienta pomocy społecznej zwiększyła się o 126,8%. MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

PRZECIĘTNE WYDATKI NA POMOC SPOŁECZNA W BUDŻETACH BADANYCH MIAST W LATACH 2000-2008 w ZŁOTYCH)‏ MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Wybrane wskaźniki obrazujące udział wydatków na pomoc społeczną i organizacje pozarządowe w budżetach badanych miast w latach 2000 – 2008 ( w %)‏ MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Zasoby kadrowe Podstawowe wskaźniki dotyczące sytuacji kadrowej w pomocy społecznej w badanych miastach w latach 2000–2008 MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Infrastruktura pomocy społecznej Przez infrastrukturę pomocy społecznej rozumiana jest w niniejszym badaniu przede wszystkim sieć placówek zamkniętych i półotwartych, realizujących zadnia wynikające z ustawy o pomocy społecznej. Do placówek półotwartych należą dzienne domy pobytu oraz ośrodki wsparcia, natomiast do zamkniętych – wszystkie typy domów pomocy społecznej . MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Potencjał organizacyjny miejskiego systemu pomocy społecznej w latach 2000-2008 MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Struktura wydatków na pomoc społeczną Struktura wydatków na pomoc społeczną jest wypadkową dwóch czynników: rozpoznawanych i uznanych za ważne ze względów społecznych potrzeb słabszej ekonomicznie i społecznie części mieszkańców nacisku innych grup mieszkańców na zaspokojenie ich specyficznych potrzeb MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Zadania własne i zlecone w budżecie pomocy społecznej w miastach w latach 2000-2008 MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Udział wydatków na poszczególne zadania pomocy społecznej w 2008 r. według wielkości miast (w %)‏ MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Nakłady na świadczenia i usługi w placówkach pomocy instytucjonalnej i półstacjonarnej w latach 2000-2008 w zł MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Nakłady na świadczenia i usługi w ramach pomocy środowiskowej w latach 2000-2008 w zł MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Wnioski natury ogólnej: 1. coraz silniej dostrzegana jest potrzeba czy wręcz konieczność weryfikacji strategii rozwiązywania problemów społecznych na poziomie powiatu i krytycznej oceny stopnia jej realizacji, 2. w zbyt wielu przypadkach placówki udzielającej pomocy koncentrują się na samym świadczeniobiorcy, a nie na nim i jego rodzinie, 3. z roku na rok z punktu widzenia polityki pomocy społecznej na znaczeniu zyskuje całościowe spojrzenie na problemy pomocy społecznej w gminie i ich postrzeganie przez pryzmat innych obszarów zadań w sferze lokalnej polityki społecznej; zwalczanie ubóstwa nie polega na udzielaniu pomocy finansowej, lecz na identyfikacji i usuwaniu jego przyczyn, 4. pilnego rozwiązania wymaga kwestia obciążenia powiatów (oraz miast na prawach powiatów) kosztami finansowania działalności dps oraz kosztami związanymi z inwestowaniem w tym zakresie, 5. oceniając strukturę wydatków na pomoc społeczną trzeba zwrócić uwagę na potrzebę rozbudowy sieci placówek zakładowych i półotwartych, 6. instrumentem pomocy społecznej służącym lepszemu, ale i tańszemu zaspokajaniu potrzeb niektórych grup mieszkańców są usługi realizowane w ramach placówek półotwartych 7. konsekwencją różnej sytuacji społeczno-gospodarczej w poszczególnych kategoriach miast jest odmienny odsetek świadczeniobiorców pomocy społecznej wśród mieszkańców. MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Średni udział świadczeniobiorców w ogólnej liczbie mieszkańców według grup wielkości miast uczestniczących w badaniu w 2008 r. (w %)‏ MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008 prof. SGH dr hab. Piotr BłędowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

MIASTA CZŁONKOWSKIE ZMP WOBEC ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 1999 - 2008