Teori personaliteti

1. Teori personaliteti • Crregullimet e personalitetit

2. Crregullimet e personalitetit • DSM-IV-TR • Manuali per crregullimet i American Psychiatric Association • ICD-10 • Organizata Boterore e Shendetesise

3. 5 akse te DSM-IV-TR • Aksi 1: • Aksi 2: Crregullimet e personalitetit • Aksi 3: • Aksi 4: • Aksi 5:

4. Aksi 2: Crregullimet e personalitetit • Cluster A • Cluster B • Cluster C

5. Cluster A • Personaliteti paranoik • Personaliteti skizoid • Personaliteti skizotipik

6. Cluster B • Personaliteti antisocial • Personaliteti borderline • Personaliteti histrionik • Personaliteti narçizist

7. Cluster C • Personaliteti dipendent • Personaliteti shmanges • Personaliteti obsesiv-kompulsiv

8. Crregullimet te tjera te pakategorizuara • Crregullimi depresiv • Crregullimi kundershtues (pasiv-agresiv)

9. DSM-V • Ndryshimet kryesore me DSM-IV-TR

10. Teori personaliteti Freud

11. Mendja e pandergjegjshme • Freud e ben te njohur por nuk eshte ai qe e shpiku si koncept • Mendje e vetedijshmeeshteajo per cka ne jemi ne dijeni ne cdo moment tevecante, perceptimettonaaktuale, kujtimet, mendimet, fantazite, ndjenjat, gjithcka ne kemi.

12. E parandergjegjshmja • “Kujtesee perdorshme”: çdogjeqëmundtebehetlehte e vetedijshme, kujtimet, tëcilatnukjeni duke i menduar per momentin, pormundt’isillnindermendmenjehere

13. E pandergjegjshmja • Ajo perfshin te gjitha gjerat qe nuk jane lehtesisht te perdorshme ndaj vetedijes, duke perfshire shume gjera që kane origjinen e tyre ketu, te tilla si, impulset ose instinktet dhe gjera që jane vendosur atje, ngaqe nuk mund te guxojme t’i shikojme, te tilla si, kujtimet dhe emocionet te shoqeruara me traumat.

14. E pandergjegjshmja • Burimi i motivimeve tona • Ne jemi shpesh te shtyre te mohojme ose te rezistojme, per t’u bere te vetedijshem ndaj ketyre motiveve dhe shpesh ato jane te gatshme per t’i perdorur vetem ne forma te fshehura.

15. Procesi primar • Buron nga Idi • Transferon nevojat e organizmit ne forcat motivuese • Parimin e kenaqesise

16. Id • Ndjeshmerinendajnevojaveteorganizmit. • E pandergjegjshmja

17. Ego • Eshte i lidhur me boten nepermjet ndjenjave • Gjate vitit te pare te jetes se nje femije • Lidh organizmin me realitetin nepermjet vetedijes se saj dhe ajo kerkon objekte qe te plotesoje deshirat qe krijon id-i per te perfaqesuar nevojat e organizmave. Ky aktivitet problem-zgjidhes quhet proces dytesor.

18. Ego • Funksionon sipas parimit te realitetit

19. Super-Ego • Gjurmet e shperblimeve dhe ndeshkimeve te dhena nga dy objektet me me influence • Ky regjistrim i gjerave per te shmangur dhe strategjite qe merr, formon super-Egon • Nuk eshte plotesuar deri ne moshen rreth 7 vjeç

20. Super-Ego • Vetedija - brendesi ndeshkimesh dhe paralajmerimesh • Ego ideale - rrjedh nga shperblimet dhe shembujt pozitive te paraqitura te femija • Vetedija dhe egoja ideale i komunikojne kerkesat e tyre egos me ndjenja si krenaria, turpi dhe faji. • Perfaqeson shoqerine

21. Instiktet e jetes • Keto instinkte perjetesojne: • (a) jeten e individit, duke e motivuar ate te kerkoje ushqim dhe uje. • (b) jeten e specieve, duke e motivuar ate te bejë seks. Energjine motivuese e ketyre instinkteve te jetes, “gjalleria ose energjia,” që fuqizon psikiken tone, ai e quajti libido, nga fjala latine “une deshiroj”.

22. Libido • Energjia motivuese e instikteve te jetes dhe te vdekjes • Impuls seksi • Dicka e gjalle, energjike • Parimi kenaqesise na mban ne levizje te perhershme

23. Instikti i vdekjes • Cdo njeri ka nje deshire te pavetedijshme per te vdekur. • Vdekja premton çlirim nga jeta • Freud-i i referohet parimit te nirvanes (te lirise shpirterore)

24. Instikti i vdekjes • Faktet e perditshme te instinktit te vdekjes dhe te parimit te saj te nirvanes jane ne deshiren tone per paqe, per te shpetuar nga nxitja, terheqja jone ndaj alkoolit dhe narkotikeve, pasioni yne per pushim dhe gjume. • Nganjehere ne e drejtojme ate ne formen e agresionit, mizorise, vrasjes dhe shkaterrimit.

25. Teoria strukturale • Id-i – perfaqeson nevojat biologjike. • Egoja — “une” — forca te fuqishme realiteti; • Superego – perfaqeson shoqerine dhe rregullat e saj

26. Ankthi • Kerkesa kontradiktore ne Ego • Sinjal se mbijetesa e tij eshte ne rrezik

27. 3 lloje ankthi • Ankthi real, te cilin e quajme ne gjuhen e perditshme frike. • Ankthi moral. Kete ne ndiejme kur kercenimi nuk vjen nga jashte, bota psikike, por nga bota shoqerore e brendesuar e Super-Egos. Turp, faj dhe frika e ndeshkimit. • Ankthi neurotik. Frika e te qenit i pushtuar nga impulset, nga id-i.

28. Seksi • Seksualitet do te thotë jo vetem marredhenie seksi, por gjithe ndjesia e kenaqesise prej lekures. • Pjese te ndryshme te lekures na japin kenaqesine me te madhezona erotike • Zonat erotike ndryshojne me moshen

29. Stadet psikoseksuale • Stadi oral • Stadi anal • Stadi fallik (kompleksi i Edipit) • Stadi latent • Stadi gjenital

30. Personaliteti • Nje personalitet oral-pasiv priret te jete me se i varur te te tjeret. • Personalitet oralo-agresiv: prirjetejeneagresive me fjale, argumentues, sarkastike, e keshtu me radhe. • Personalitet anal — perjashtues: priren te jene te papaster, te corganizuar, jashte mase zemergjere. Ata mund të jene mizore, shkaterrimtare dhe te dhene ndaj vandalizmit. • personalitet anal-mbajtes: i paster, i perkryer, diktatorial, shume kokeforte dhe koprac. Me fjale te tjera, eshte i shtrenguar ne te gjitha drejtimet.

31. 2 personalitete fallike • Kagjithashtudypersonalitetefallike, megjitheseaskushnukjukaveneemra. Nesedjalirefuzohetvrazhdenga e emadheeshtekercenuarnga i atishumemashkullor, katengjaretemosvleresojesiduhetvetvetenngaanaseksuale. Ai ose do teterhiqetngamarredhenietheteroseksuale, ndoshta duke u berenjelexues i apasionuarose duke mbajturnjeqendrimmashkullordhetesilletsi feminist. Njevajze e refuzuarnga i atidhe e kercenuarnga e emashumefeministemundtendihetkeq ne vetvetedhemundtëkthehet ne një “kukull”.

32. Terapia • Atmosfera qetesuese. • Asosacion i lire. • Rezistenca • Analiza e endrrave

33. Lapsuset • Gabim ne te folur • Tedhena per konfliktet e pavetedijshme • Shakate gjysma e tevertetes • Renia e nje numri telefoni gabim, ndryshimi i nje drejtimi, keqshqiptimi i nje fjale, ishin objekte studimi serioze per Freud-in.

34. Ne terapi • Trasferti ndodh kur nje pacient projekton simpati ndaj terapistit • Katarsi eshte shfrim i befasishem dhe dramatik i emocioneve i cili ndodh kur trauma eshte ringjallur. • Depërtimi eshte te qenit ne dijeni per burimin e emocioneve, per ngjarjen traumatike fillestare

35. Kritika dhe pro • Stadet e zhvillimit • Seksualiteti • Pavetedija • Ego, id, super-ego • E nevojshme te rijetosh traumen per t’u permiresuar • Mekanizmat mbrojtes

36. Teknika terapeutike • • 1885-87 Matje neurologjike (pushim, masazh, hidroterapi, stimulim elektrik) • • Fund te 1887 Hipnoza • • Mesi i 1889 Metoda katarktike • • Vjeshte 1892 Teknika te perqendrimit (pa hipnoze). me pas modifikohet me konceptin e “asosacioneve te lira” • • 1896 Braktisja perfundimtare e hipnozes. Perdoret per here te pare fjala psikanalize.

37. Psikanaliza • 1. nje procedure per hulumtimin e proceseve mendore te cilet jane te paarritshem me menyre tjeter • 2. nje metode terapeutike qe merret me kurimin e neurozes • 3. nje teresi konceptesh psikologjike (teoria e psikes)

38. Psikanalize • Sot me termin psikanalize perkufizojme nje teori te struktures dhe funksionit te personalitetit, aplikimit te kesaj teorie ne dege te tjera te dijes dhe gjithashtu nje teknike terapeutike efikase. • Element kyc te mendimit psikanalitik pandergjegjja

39. Modeli i teleskopit • Pershkroi strukturen e aparatit psikik si nje teleskop optik, i perbere nga disa elemente ne sekuence: sistemi perceptiv nga njera ane, sistemi levizes nga ana tjeter, dhe ne mes sisteme te ndryshme te kujteses dhe mendimit

40. Modeli 0 • Sipas modelit te pare Freudian nje pjese e aparatit psikik reagonte ndaj stimujve ndijore, nje pjese i perpunonte, duke prodhuar fenomenin e ndergjegjes, ndersa pjese te tjera memorizonin ose riaktivonin kujtimet, dhe nje pjese e fundit prodhonte reagimin levizes (motor).

41. Modeli topografik • Ne 1900-1913 Freud e riperpunoi teorine e aparatit psikik duke zhvilluar ate qe ne njohim sot si modeli topografik i aparatit psikik, ne te cilin ai dalloi tre nensisteme, tre zona te mendjes: i pandergjegjshmi, i parandergjegjshmi, dhe i ndergjegjshmi.

42. Modeli struktural • Id, ego dhe superego

43. Asosacionet e lira • Konsistonin ne kthimin e vetvetes drejt mendimeve dhe intuitave, pa censura, kjo teknike ishte e para qe e lejoi Freudin te arrinte ne konceptin e autoanalizes

44. Menjanimi i hipnozes: pse? • 1. jo te gjitha pacientet mund te hipnotizoheshin • 2. me katarsin simptoma zhdukej por rikthehej perseri, ne nje tjeter rajon somatik, kur perfundonte terapia. • 3. situata hipnotike linte menjane dy elemente te analizes qe per Freud ishin thelbesore, rezistenca dhe transferti.

45. Endrrat • Freud zbulon se natyra e dhimbshme e traumes shtyn egon qe te mbrohet nga kujtimi i vet, ne kete menyre zbulohet mekanizmi i mbrojtjes. Ky koncept e shtyn Freud qe te fuse dhe histerine ne nje grup me te gjere te crregullimeve psikike, ndermjet te tjerave dhe fobite dhe psikozat. Tipologjite e mbrojtjes u permblodhen ne: • 1. konvertim • 2. zhvendosje • 3. transformim • 4. refuzim

46. Formimi i endrres • 1. stimuj endogjen (si uria) • 2. episode te nje dite me pare ne te cilen deshira eshte shtypur nga superego • 3. shtresa materiali te pandergjegjshem • 4. situata te femijerise se hershme

47. Permbajtja e endrres • 1. Permbajtja e manifestuar, historia e endrres, ashtu sic tregohet nga enderruesi • 2. Nje permbajtje e fshehte, kuptimi i endrres se fshehur pas permbajtjes se manifestuar.

48. Veprimtaria onirike • 1. Zhvendosja (per shembull, zevendesimi i nje personi me nje tjeter, emocioni qendron njelloj, por transferohet ne nje tjeter person qe nuk ka lidhje me qellimin.) • 2. Kondensimi (verifikohet kur nje element i endrres, permbledh disa elemente se bashku, per shembull nje njeri i vetem mund te permbaje karakteristika te disa njerezve te tjere, qe do te thote se endrra e manifestuar eshte nje version shume i kondensuar i mendimeve, ndjenjave, deshirave qe ndodhen ne permbajtjen onirike te fshehte)

49. Veprimtaria onirike • 3. Identifikimi (enderruesi mund te identifikohet ne persona te tjere duke i projektuar atyre ndjenjat e veta dhe duke i bere ata te sillen ashtu sic ai vete do te donte por qe i ka te ndaluara). • 4. Ambivalenca (zevendesimi ne enderr i vetes nga nje person tjeter, duke vene ne drite dhe ambivalencen per disa deshira, si psh ato seksuale. Konflikti midis deshiresdhendjenjes se fajitzgjidhet me anetenjekompromisi)

50. Metapsikologjia • Dinamik, teresia e fenomeneve psikike rezultojne nga konflikti dhe nga perberja e forcave me origjine pulsionale, nga nje ane forcat qe kane lidhje me deshirat dhe nevojat te fshehura nga ndergjegjia, dhe nga ana tjeter forcat qe kane te bejne me mbrojtjen e egos. • Topografik, konsiderimi i aparatit psikik si nje teresi sistemesh me funksione te ndryshme, qe bashkeveprojne midis tyre. I kemi trajtuar dhe me siper,modeli i pare dhe i dyte i psikes • Ekonomik, bazohet ne hipotezen qe proceset psikike konsistojne ne qarkullimin dhe shperndarjen e energjise pulsionale, e ndjeshme ndaj ndryshimeve. Merr ne konsiderate sasine e energjise me te cilen forcat psikike jane ngarkuar dhe qe me te cilen shtyjne per realizimin e deshires.