Teori personaliteti

1. Teoripersonaliteti Java enjëmbëdhjetë Psikologjia e Egos

2. Psikodinamika - Modeli psikodinamik është ajo degë e psikologjisë që shpjegon fenomenet mendore si rezultat i një konflikti. Rrjedh nga forca të pandërgjegjshme që kërkojnë të shfaqen dhe që pretendojnë një kontroll konstant nga ana e forcave të kundërta që pengojnë të shfaqurin.

3. Psikodinamika • psikologjia e Egos, që rrjedh nga teoria psikanalitike klasike e Freud • teoria e relatave objektore, që e ka prejardhjen nga teoria e Melanie Klein • psikologjia e Vetes, e themeluar nga Heinz Kohut • perspektivat post-moderne të formuara nga një tërësi teorish ndërmjet të cilave, mund të përmendim konstruktivizmin, ndërsubjektivizmin, teoritë ndërpersonale dhe modelin konfliktual-relacional.

4. Psikologjia e Egos • Psikologjia e Egos e shehbotënintrapsikikesinjëbotënëkonfliktmesnjësive. Super-Ego, Ego dhe Idi luftojnëmestyre duke krijuarankthin. Ky i funditparalajmeronEgonpërnevojshmërinë e njëmekanizmimbrojtësqëmundtëçojënëformimin e njëkompromisimesIditdhe Egos.

5. Mekanizmatmbrojteskryesore • rimocioni (heqja, zhdukja nga vetëdija), dmth., eliminohen nga ndërgjegja, dëshira, fantazi ose ndjenja të papranueshme, • zhvendosja, dmth., ndjenjat për një person zhvendosen tek një tjetër, • formacioni reaktiv, dmth., largon një dëshirë apo një instikt të papranueshëm duke iu përshtatur një tipari karakteri diametralisht të kundërt • izolimi emocional: kujtimet traumatike do të kujtohen me lehtësi por do të zhvishen nga çdo lloj ndjenje • somatizimi: ndjenja të dhimbshme mund të shprehen me anë të pjesëve të trupit • konvertimi: një konflikt intrapsikik paraqitet simbolikisht në trajta fizike

6. Psikologjia e Egos • Psikologjia e Egos, vëmë re se i kushton një rëndësi të madhe mekanizmave mbrojtës për faktin se janë ruajtësit e funksionimit normal të Egos. Në çdo njeri, mekanizmat me anë të ndikimit të tyre, që ndryshojnë në çdo njeri, mundohen të ruajnë Egon nga rrethanat, situatat, dhe kërkesat e dy padronëve të tij, Idit dhe Super-Egos. Në bazë të eksperiencës dhe trashëgimisë gjenetike, secili prej nesh zotëron mekanizmat e tij mbrojtës në shkallë të ndryshme aktivizimi

7. Ego zotëron proçese funksionale të lirë nga konfliktet, edhe kur në atë moment mund të jetë në aktivizim e sipër një situatë konflikti e fortë, intrapsikike, psh., e tipit neurotik. Këto proçese të lira teorikisht janë autonome dhe të veçuara nga Idi

8. Psikologjia e Egos • Objektivi i trajtimit psikanalitik është forcimi dhe zgjerimi i sferës së Egos së lirë nga konfliktet, duke bërë të mundur një përshtatje më të mirë në ambientin real.

9. Hartmann • Rapaport • Spitz • Mahler • Erikson • A. Freud

10. Idi, qendra e pulsioneve instiktive, shtyn për plotësimin e dëshirave fëminore, Super-Ego lufton për të bllokuar këtë realizim, të ndaluar nga ana morale, dhe Ego ndërmjetëson midis këtyre dy pjesëve në luftë, duke kërkuar të përpunojë një strategji që lejon njëfarë plotësimi të pjesshëm të dëshirave instiktive duke i orientuar, disiplinuar dhe kontrolluar, me anë të një sistemi kompleks mbrojtës.

11. Funksionetkryesorete Egos • Paraqitje e realitetit • Ndertimi I mekanizmavembrojtes • Kanalizimidhekontrollimi I shtysavetebrendshmeinstiktive

12. Heinz Hartmann • imagjinojmë një fëmijë që arrin në botë me potencialitetet e Egos të pranishëm që në fillim në brendësi të tij, në pritje që kushtet ambientale të provokojnë rritjen. • Disa aftësi të Egos, të lira nga konfliktet mund të konsiderohen potencialisht të brendshme, pjesë e një zotërimi që çdo individ ka që në lindje, funksione që natyrisht dalin në pah në një ambient të përshtatshëm, duke i lejuar çdokujt të integrohet në botën që e rrethon. Aftësi të tilla janë gjuha, perceptimi, kuptimi i objektit dhe mendimi.

13. Hartmann • Veçantia e mendimit të Hartmann konsiston në identifikimin në psike të disa zonave të lira nga konfliktet, ku proçeset racionale ndodhin pa ndërhyrjen e nismave instiktive. Kjo garanton autonominë primare të Egos, që mund të organizojë modifikimet si për nga brenda dhe për nga jashtë dhe në këtë mënyrë të reduktojë tensionet që paraqiten.

14. Kontributi i tij karakterizohet nga rëndësia që i atribuohet Egos dhe proçesit të përshtatjes së individit në realitetin e jashtëm. • Përshtatja individuale është një raport reciprok mes organizmit, ambientit dhe Egos. • konceptin e tij të autonomisë primare të Egos, ku u vihet rëndësi elementëve trashëgues,

15. Ego dhe Id rrjedhin nga një material i përbashkët bruto nga i cili më pas diferencohen duke marrë trajtat që ne njohim. • Që në fazat e para të zhvillimit fëmija zotëron aparate biologjike të parëlindur, si mendimi, perceptimi, gjuha, kujtesa etj., me një fjalë përbërës të autonomisë gjenetike primare të Egos që kanë një proçes maturimi të pavarur nga faktorë të tjerë.

16. Ndryshimi I funksionit • Gjatë zhvillimit mund të ndodhë që konstelacione psikike, në fillim konfliktuale zhvishen nga influenca e instikteve për t’u përmbledhur në sferën e Egos së lirë nga konfliktet • Ndodhgjatezhvillimitteautonomisedytesore • Sfera e zones se lire ngakonfliktet

17. David Rapaport • nëbazëtëregresioneve, (degradimeve, rëniesmoralisht) tëpacientitmundtëkapemipërtëndërtuarhistorinëpersonalenëmënyrëtëndihmojmëEgon e personittëemancipohet. • Çdosjelljemundtëanalizohetsipaskëtyrekëndvështrimevetëndryshme, • si ai ekonomik, në lidhje me flukset e energjisë, • ai dinamik i lidhur me gjallerinë e instikteve, • ai struktural, i lidhur me zhvillimin e strukturave të gatshme për të “kapur” dhe disiplinuar energjinë, dmth., instiktet, • si dhe ai gjenerativ-adaptiv, i lidhur me këmbimet organizëm-ambient që shërbejnë për përshtatshmërinë.

18. Anna Freud • Per A.FreudnëpsikanalizëgjithëmaterialiqënandihmonpërtëanalizuarEgonshfaqetgjatëterapisënëformërezistencetëanalizëssëIdit. Ego bëhetaktivnëanalizësaherëkërkontëkundërshtojëIdin “që “futhundët”. Masat mbrojtëse lindin si mburojë nga ankthi i origjinuar nga Super-Ego, nga realja dhe nga forca e instikteve.

19. Masat mbrojtëse të prejardhura nga Super-Ego, karakteristikë e adultëve, kanë burimin në “mos-et” e Super-Egos dhe në rolin e tij kontrollues të dëshirave instiktive. • Masat mbrojtëse të lindura nga ankthi i reales, karakteristikë e tensioneve fëminore, kanë zanafillën nga dështimi i fëmijës për t’u përballur me botën e jashtme. • Ndërsa masat mbrojtëse të lidhura me forcën e pulsionit mund të themi së ndihmojnë në realizimin e Egos.

20. Ajomundohettëzhvillojënjë model analizetëzhvillimit me anëtënocionittëlinjësevolutive. Qëllimiështëkuptimi i bashkëveprimitmes Egos dheIditnënivelet e ndryshmeevolutive. • Sipas Anna Freud, nëlidhje me këtë, linjaevolutivetipikeështë e përbërëprejtetëfazashevolutive, përgjatënjërrugebazë, qëshkonqëngavarësia e plotë e fëmijësndajtëëmës, deritepavarësia relative e adoleshentit.

21. Anna Freud • Mekanizmat e mbrojtjes janë strategji adaptive me të cilat individi përballon konflikte emotive të brendshme dhe burime stresi të jashtme, në klinikë klasifikohen si mbrojtje të organizuara dhe të paorganizuara

22. Rene Spitz • Kontributi i René Spitz thekson rëndësinë e lidhjes mes fëmijës dhe nënës • Ndërkohë që psikologjia e Egos paraqet sfondin teorik të mendimit të Spitz, sfera e raporteve me objektet dhe raport-lidhjet nënë-fëmijë përbëjnë temat kryesore.

23. Sipas Spitz (1957-1958), zhvillimi i fëmijës është rezultat i një takimi të fëmijës me nënën. Fëmija presupozohet që nuk ka akoma një individualitet, por është përçues i një programi evolutiv që parashikon etapa të ndryshme. Nëna, nga ana e saj, ka një individualitet të sajin, të ndjeshëm dhe që mund të ndikohet nga personaliteti i fëmijës, gjë që sjell dhe anasjelltas një ndikim reciprok tek fëmija.

24. Organizator • Një tërësi proçesesh që formojnë një strukturë komplekse psiko-biologjike • Zhvillimi psikik, kryhetnga një stad i parë i padiferencuar, duke kaluar në tre etapa secila e karakterizuar nga një “organizatorderi në një stad ku perceptimi i objektit çon në raportimin me tjetrin si dhe i paraprin integrimit dhe funksionimit normal të personalitetit:

25. Stadi “para-objektual”, stadi i padiferencuar, nga lindja deri në tre-mujorin e parë, ështe e karakterizuar nga një gjendje e padiferencuar midis botës së brendshme dhe asaj të jashtme. • Stadi i “objektit pararendës”, nga 3 deri në 8 muajsh, karakterizohet me përgjigjen ndaj buzëqeshjes që konfigurohet si “organizator” i parë. Tregon konvergjencën ose bashkërendimin e linjave të ndryshme evolutive drejt një strukturimi gradual. • Stadi i objektit libidik, nga muaji i 8-të në të 15-tin, ka të bëjë me reagimin e ankthit ndaj të huajit dhe konfigurohet me një “organizator” të dytë që verifikon aftësitë e fëmijës të njohë nënën dhe si rrjedhim të reagojë me shfaqje ankthi në mungesë të saj. • Stadi i komunikimit semantik ka të bëjë me shfaqjen e jo-së, “organizatori” i tretë, që demonstron se ekziston një aftësi kundërshtuese si dhe një aftësi gjykimi që konfirmojnë progresin e organizmit kompleks individual.

26. Kritika • Per konceptin e organizatorit • Pak vemendje per eksperiencen e hershmetelindjesdhe ate temenjehershmetepaslindjes • Skepticizem per pranimin e njeaktivitetitehershempsikikteorganizuar • Pranimin e idesë së një aftësie të hershme psikike që përballet me sferën e objekteve

27. Margareth Mahler • Kontributi i Mahler (1968), gjithashtu, renditetnënjëpoziciontëndërmjetëmsiurëlidhësemespsikanalizëssë Egos dhepsikanalizëssëlidhjeveobjektuale • Ashtusistudimi i Spitz, edheai i Mahler katëbëjë me eksperiencatfëminoredhekarakterizohetnganjëimpenjimrigorozklinik

28. Mahler • Ashtusi Spitz, edhe Mahler, edhepsepranonbazën e ndërtimittëpersonalitetitnëeksperiencat e parafëminore, thekson se lindjapsikologjikenukkoinçidonporvjen pas lindjesbiologjike. • Sipas Mahler, zhvillimivazhdonpërmestreetapavethemelore: faza e “autizmit normal”, faza “simbiotike” dhefaza “ndarje-individualizim”.

29. Nëfazën e “autizmit normal”, ngalindjaderinëfillimin e muajittëdytë, kanjëmungesëinvestimitëstimujvetëjashtëm. I sapolinduriështë i mbrojturngastimulimet e tepruara, nënjësituatëanalogesiajo e paralindjes, nëmënyrëqëtëfavorizohetrritjafiziologjike. Nëkëtëfazë, aktiviteti i organizmitkasiqëllimtëkrijojënjëekuiliberhomeostatik. Fëmijandërkohëtrajtohetsinjërealitet “fiziologjik”, dhengaanapsikologjikeakoma “nukkalindur”.

30. Faza “simbiotike”, e cilazgjatpërmësedyvjet, i korrespondonstaditpara-objektualtë Spitz dheparaqetprototipin e relatavetëardhshme me njerëzit. Ndërkohëqëbienbarrieratmbrojtësenëpërballje me botënmoderne, fëmijamësohetnëmënyrëprogresive me përballjen me realitetinderinëpërfitimin e njëidentitetivetiak. Nëkëtëfazë, bashkimiimagjinar i fëmijës me nënënnëbrendësitënjë “membrane simbiotike” hipotetike, vulos “lindjenpsikologjike” tëfëmijësndërkohëqëmbështetjaempatike e nënëspërgatit “lëshimin”, zgjidhjen, ndarjen.

31. Nëfazën “ndarje-individualizim”, lidhjasimbiotikezhvillohetnëmënyrëprogresivenënjëlidhjeobjektualedhekjosjelldhepërvetësimin e identitetit. Njëfazë e tillëkarakterizohet “nganjërritjekonstante e vetëdijessëndarjessëVetesnga “tjetri”, qëkoinçidon me lindjen e njëidejetëekzistencëssëVetes, tënjëlidhjeobjektuale me ambientindherrjedhimishttëndërgjegjësimit se ekzistonrealiteti i botëssëjashtme.

32. Faza “ndarje-individualizim” paraqetkatërnënfaza: diferencimi, eksperimentimi, riafrimidhendërgjegjësimi i stabilitetittëobjektit.

33. 3. a) Fillimishtfëmijafillontëdiferencojëosetëdallojëtrupin e vetëngaai i nënësdhe me anëtënjësistemiperceptivtëndërgjegjshëmshfaqvëmendjedheinteresdrejtbotëssëjashtmedhenistëeksplorojëfytyrën e nënës. • 3. b) Nënënfazën e eksperimentimit, krahaszhvillimittëaparateveautonometë Egos, ështëparësorproçesi gradual i orientimittëfëmijësdrejtambientittëjashtëm, duke rriturdistancën e vet nganëna, qëmbetetqendra e tij e referimit e drejtsëcilës ”kthehetpërtëbërëfurniziminemocional”.

34. 3. c) Pikërishtnëkëtoprovatëlargimitdherikthimittenënaqëshfaqentëashtuquajturat “krizat e riafrimit” qëdëshmojnëpërnjëpasiguriqë do tëkapërcehet me kalimin e kohës. • 3. d) Në fund me ndërgjegjësimin e stabilizimittëobjektit, vihenbazatpërformimin e njëlidhjejenënë-fëmijë me karaktertëqëndrueshëmdhetëvazhdueshëm, tërëndësishëmnëkonsolidimin e funksionevetë Egos.