Tedavi

1. Tedavi • Uyku eğitimi • Uyku hijyeni • Kronik insomnide - altta yatan psikiyatrik veya başka bir rahatsızlık yoksa medikal tedavinin (hele hipnotiklerin) yeri yoktur!

2. İnsomnia Tedavisi • Uyku hijyenine yönelik düzenlemeler • Stimulus kontrol tedavisi • Uyku kısaltma tedavisi • Gevşeme tedavileri • Psikoterapötik yaklaşım

3. Uyku Eğitimi • Uyku evreleri ve fazları • Uyku fonksiyonları ve etkileri • Uykudaki gelişimsel değişiklikler

4. Uyku Hijyeni • Düzenli egzersiz • Akşam yemeğinin ağır ve geç saatte olmaması • Özellikle akşamları kafein, alkol alınmaması • Çevre (oda) şartları • Sabah uyanınca yataktan oyalanmadan çıkma • Gündüzleri ve akşam saatleri uyumama • Sabah hep aynı saatte kalkma • Uyumak için çabalamama (uyku kaçmışsa 15-20 dk içinde yataktan kalkma)

5. Uyku Hijyenine Yönelik Düzenlemeler • Sabah uyanınca yataktan çıkmalıdır. Dinlenmek amacıyla uyumaya devam etmek dinlendirici olmadığı gibi uyku ritmini de bozabilmektedir. • Her sabah aynı saatte kalkmalıdır. Sirkadien ritmi düzenlemek için belirli saatler arasında kalkmak, en sağlıklı yoldur. • Gündüzleri ve akşamın erken saatlerinde uyumamalıdır. • Düzenli egzersiz yapılmalı ancak akşam saatlerinde heyecan oluşturacak aktivitelerden kaçınılmalıdır. • Yatak odası ses, ışık, ısı yönünden korunmuş olmalıdır. • Uyku saatine yakın yemek yenmemelidir. • Kafeinli, alkollü, kolalı içeceklerden ve tütün kullanımından kaçınılmalıdır. • Uyumaya çabalamamalı, 15-20 dk içinde uyunamazsa yataktan çıkılmalıdır (uyuyamama endişesi ile uyku büsbütün kaçar).

6. Kaliteli Uyku Örüntüsünün Oluşturulması-I • Yatağa sadece uyuyacak derecede yorgun olunduğunda gidilmesi • Uykululuk halini belirleyecek bir “Eşik Saati” belirlenmesi • Yattıktan hemen sonra ışıkların söndürülmesi • Yatakta kitap okumak ve televizyon seyretmek gibi uyandırıcı aktivitelerin yapılmaması • Uyunamadığında yataktan tekrar uyku gelinceye kadar çıkılması

7. Kaliteli Uyku ÖrüntüsününOluşturulması-II • Her gün aynı saatte kalkma • Gün içerisinde ve akşam erken saatlerde uyumama • İyi bir uyku düzeni oluşabilmesi için uygulamaların birkaç hafta süreyle düzenli yapılması

8. Gevşeme Yeteneklerinin Geliştirilmesi • Akşamın ikinci yarısında yavaş yavaş gevşemeye başlayın • Yatağa gitme saatinden 90 dakika önce iş ve diğer aktivitelerinizi kesin • Yatakta gevşeme rutini uygulayın • Rutin gevşeme programınızı gün içerisindeki diğer zamanlarda da uygulayın.

9. İstenmeyen Düşünceler ileMücadele Etme-I • Uykuya dalmak için fazla uğraşmayın • Kendi kendinize “Uyku hazır olduğunda gelecektir, yatakta yatarak gevşemek de uyku kadar güzel ” deyin • Karanlık odada gözlerinizi açık tutmaya çalışın, göz kapaklarınız doğal olarak kapanmaya çalıştığında kendi kendinize “Buna sadece birkaç saniye daha dayan” deyin. Bu işlem uykunun kontrolü yavaşça ele geçirmesini sağlar.

10. İstenmeyen Düşünceler ileMücadele Etme-II • İlgisiz düşünceleri dikkate almamaya çalışın • Hoş bir manzarayı gözünüzün önüne getirin veya birkaç saniyede bir içinizden nötral bir kelimeyi tekrarlayın

11. Tekrarlama vePlanlama Seansları-I • Akşam yemeğinden sonra bir yirmi dakikanızı ayırın • Sakin bir odaya oturun • Bu seansı günlük aktiviteler ile akşamınız arasında önemli bir nokta olarak kabul edin • Geçen günü iyice düşünün. Amaçlarınıza göre ulaştıklarınızı değerlendirin. Ulaştıklarınız ile kendinizi cesaretlendirin.

12. Tekrarlama vePlanlama Seansları-II • Problem alanları ve yarım kalmış işleri düşünün. Bunlarla ilgilenmek için zaman ayırın. İşin kendisini yapmayın. Ulaşılan kararları not edin. • Uyku döneminde sizi rahatsız edecek başka sorunları da düşünün. • Yatakta aklınıza yeni düşünceler takılırsa bunları yarına erteleyin.

13. Farmakolojik olmayan tedaviler • Uyaran kontrol tedavisi (uyku hijyeni) • Uyku kısaltma tedavisi • Paradoksal niyetlenme • Gevşeme eğitimi ve geri bildirim teknikleri • Bilişsel tedaviler • Parlak ışık tedavisi • Maliyetleri düşük, yan etki yok. • Özellikle hızlı bir etkinlik istenmeyen, davranışsal değişiklik istenen kronik durumlarda • Uyaran kontrol tedavisi diğerlerinden daha etkin • Uyku başlangıç süresi açısından farmakoterapi ile eşit etkinlik • AMAÇ: Uykuyu düzenleyen iki mekanizma olan sirkadiyen ritmi ve homeostatik mekanizmayı olağan haline döndürmeye çalışmaktır.

14. Uyaran Kontrol Tedavisi • Uyku alışkanlıklarının düzenlenmesi amacına dayanan bir tekniktir. (Bootzin RR, Nicassio PM, 1978) Nicassio PM, 1978) • Uykuya başlamada güçlük çeken hastalarda etkindir. • Gevşeme teknikleri ve uyku kısaltma tedavisine göre kolay anlaşılır ve uygulanabilir bir tekniktir. • Biraz önce tarif edilen uyku hijyeni kurallarını içerir

15. Sadece uyku geldiğinde yatağa yat • 20 dakika içinde uyuyamazsan, yataktan kalk, başka bir odaya geçerek rahatlatıcı bazı aktivitelerde bulun • Uykun geldiğinde yatağa dön • Uyuyamazsan ilk iki maddeyi tekrar uygula • Kaçta uyursan uyu her sabah aynı saatte kalk • Gün içinde ve akşam erken saatlerde uyuma Uyaran Kontrol Tedavisi (Tekrar)

16. Amaç kısmi uyku deprivasyonu yaparak uykuya eğilimi artırmaktır. • Hastanın tutacağı bir uyku günlüğü ile uyku süreleri tespit edilir. • Hastanın bu uyku sürelerinde yatakta olması sağlanır. • Uyku etkinliği kişinin bildirimine göre % 90’a ulaştığında, hastanın bir önceki güne göre on beş dakika erken yatması önerilir. • Tedavi, uygun uyku süresine ulaşılıncaya kadar devam ettirilir. Uyku Kısaltma Tedavisi

17. Uyku Kısaltma Tedavisi • Uyku günlüğü tutarak ortalama uyku süreni belirle • Uyku süresi kadar yatakta kalmaya çalış • Uyku etkinliği %90’nın üzerinde ise yatakta kalma süresini 5 günde bir 15 dakika olacak tarzda arttır • Uyku etkinliği %85 ve altında ise yatakta kalma süresini 5 günde bir 15 dakika azalt • Uyku etkinliği % 85-90 arasında ise değişiklik yapma

18. Otomatik Düşüncelerin Belirlenmesi Otomatik ve yanlış düşüncelerin değerlendirilip, yerine işlevsel olanlarının konması esasına dayanır. Ön yargılı veya yanlış düşüncelere örnekler: • Uyku sorunum yaşımla ilgili, tedavi edilebilecek bir konu değil. • Bozuk uyku yaşlılığın kaçınılmaz bir sonucudur. • Kötü uyku uyursam bütün günüm kötü geçer. • Günde mutlaka 8 saat uyumalıyım. • Yeterli bir uyku en az 8 saatten oluşur. • Eşim yastığa başını koyar koymaz uyuyor. • Herkes aynı şekilde uyur. • Uykumu kontrol edemiyorum. • Yaşamımızın her alanı kontrol altında olmalıdır. • Yatakta daha uzun kalırsam daha iyi dinlenirim. • Uyanık olmasam da yatakta kalmak dinlendiricidir.

19. Aşırı Uykululuk • Kuzey Amerika’da her yedi kişiden birinde kronik bir uyku hastalığı rapor edilmekte. • Gündüz aşırı uykululuk (GAU) batı toplumlarının %5’ini etkilemekte. • Ciddi ölçüde hipersomnisi olanların yarısından fazlasında işini kaybetme veya aile yaşamında sorunlar bildiriliyor. • GAU, trafik kazalarıyla yüksek oranda ilişkili bulunuyor.

20. Uykuda Solunum Bozuklukları • Gündüz uyuklama yakınmasının en sık nedeni OSAS • AHI >5 ve gündüz uyuklama artışı: OSAS

21. Hava yolu

22. Tıkayıcı Tip Uyku-Apne Sendromu • OSAS nedir? • Solunum eforunun devam etmesine karşın, ağız ve burundan geçen hava akımının durması

23. OSAS’ın Tanımı • Uykuda üst solunum yolunun tıkanmasına bağlı olarak ağız-burun solunumunun durduğu • Ancak solunum hareketlerinin (eforun) sürdüğü • Bu sırada kan O2 satürasyonunun düştüğü • Tekrarlayıcı epizodlarla karakterize • Bunların sonucunda sistemik ve uykuyla ilişkili belirtilerle ortaya çıkan bir hastalıktır.