1 / 87

BDP – DRUŠTVENI PROIZVOD I DOHODAK

BDP – DRUŠTVENI PROIZVOD I DOHODAK. Doc. dr Zoran Mastilo. PREDMET MAKROEKONOMIJE. Razlika mikroekonomije i makroekonomije. U dijelu bavljenja mikroekonomijom bavili smo se individualnim tržištima, odnosno tržištima pojedinih proizvoda i usluga (pšenica, automobili, turističke agencije).

brooklyn
Download Presentation

BDP – DRUŠTVENI PROIZVOD I DOHODAK

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. BDP – DRUŠTVENI PROIZVOD I DOHODAK Doc. dr Zoran Mastilo

  2. PREDMET MAKROEKONOMIJE

  3. Razlika mikroekonomije i makroekonomije. U dijelu bavljenja mikroekonomijom bavili smo se individualnim tržištima, odnosno tržištima pojedinih proizvoda i usluga (pšenica, automobili, turističke agencije). To su bila pitanja potrošačkog izbora kao i šta određuje visinu cijene pojedinog proizvoda ili faktora proizvodnje i visinu ponude. Bavili smo se pitanjima maksimuma profita preduzeća i maksinuma koristi za potrošača.

  4. Nevidljiva ruka tržišta • Svako radi u svom interesu • Razmјena povezuje interese pojedinačnih privrednih subjekata • Cijene su najvažniji indikatori za tržišno odlučivanje • (Potpuna) konkurencija podiže efikasnost upotrebe oskudnih resursa • Savremena ekonomska kriza radja sumnje o efikasnosti tržišta

  5. Poslednja tri načela: Opšte okolnosti • Životni standard zavisi od produktivnosti i lokacije na svetskom tržištu • Insitucije uredjuju poslovanje u svakoj privredi i smanjuju neizvesnost • Privredne odluke imaju multiplikativne efekte i dugoročne efekte

  6. Životni standard zavisi od produktivnosti • Bruto domaći proizvod meri životni standard • U svetu ne postoji ravnomerna raspodela BDP-a • Najbogatije zemlje su, medjutim, najproduktivnije • Blizina razvijenim tržištima je, takodje, značajna jer smanjuje transakcione troškove trgovine i investiranja

  7. U makroekonomiji je pogled mnogo širi. Ovdje se bavimo ekonomijom kao cjelinom. Kada je u pitanju odnos ponude i tražnje, ovdje se ne bavimo tržištima pojedinačnih proizvoda, nego ukupnom ponudom na jednoj, i ukupnom tražnjom, na drugoj strani. Drugim riječima, u makroekonomiji se bavimo agregatnom ponudom i agregatnom tražnjom. Kada govorimo o cijenama, ne govorimo o cijenama pojedinog proizvoda ili usluge, nego o cijena cjeline, o opštem nivou cijena. Cijene su vezane ne samo za obim proizvodnje nego i za monetarno tržište, pa se postavlja i pitanje nivoa inflacije.

  8. Makroekonomija se zapravo bavi: • ukupnim obimom proizvodnje dobara i usluga, • ukupnom tražnjom za ovim proizvodima i uslugama, • ukupnom zaposlenosti i nezaposlenosti, • opštim nivoima cijena, • platnim bilansom, • stopom ekonomskog rasta.

  9. Ciljevi makroekonomije: • maksimalan rast proizvodnje, • ostvarenje pune zaposlenosti, • stabilne cijene i • ravnoteža uvoza i izvoza.

  10. Maksimalan rast proizvodnje.Postoje dva načina za mjerenje bruto društvenog proizvoda. Nominalni BDP izražava se u tekućim cijenama, a realni u stalnim cijenama, čime rast realnog BDP zapravo izražava rast fizičkog obima proizvodnje. Bruto društveni proizvod (BDP), predstavlja ukupno proizvedenu količinu materijalnih dobara i izvršenih usluga u jednoj državi (društvenoj zajednici) tokom jedne godine. BDP se može izraziti: • Naturalno ili količinski • Vrednosno (u novcu)

  11. Potrebno je razlikovati potencijalni od realnogBDP. Potencijalni BDPpredstavlja mogućnost proizvodnje. Dva su ključna faktora koja utiču na rast potencijalnogBDP: • porast resursa i • porast efikasnosti korištenja raspoloživih resursa. Realan BDPje ispod potencijalnog. Kada je kretanje nizbrdično blago, kada kratko traje i kada je udaljenost od potencijalnog BDP mala, to stanje u privredi se naziva recesijom, a kada je kretanje okomitije, kada dugo traje i kada je udaljenost od potencijalnog BDP velika, stanje u privredi se naziva depresijom.

  12. Odnos potencijalnog i realnog BDP mogao bi se grafički prikazati na sljedeći način: Potencijalni BDP BDP Realni BDP VRIJEME

  13. Nominalni BDP, I stope rasta realnog BDP-a u BIH Izvor: Centralna Banka BIH, Godišnji izvještaj 2010, str.14 Ovaj grafički prikaz pokazuje, da je BDP u BIH od 2006. do 2008. godine imao rast, a dolaskom globalne krize u 2009. godini, BDP je imao smanjenje, dok je u 2010. godini, imao blagi oporavak, te 2012., 2013, očekuje se blagi rast.

  14. Realni BDP, godišnja stopa rasta Izvor: World Economic Outlook, IMF, Apr 11 Ova analiza pokazuje pad BDP-a, od 2009. i procjene rasta u 2010., 2011., i 2012. godini, u svijetu, SAD-u, Zoni eura, Japanu, Centralnoj i Istočnoj Evropi i BIH.

  15. Projekcija razvoja: stope rasta BDP

  16. Osnovni makroekonomski indikatori RS 2006 - 2010 Izvor: Privredna Komora Republike Srpske - www.komorars.ba

  17. BDP (u 000 KM) I BDP PER CAPITA (KM) 2006-2010 Izvor: Republički zavod za statistiku Republike Srpske

  18. STOPA REALNOG RASTA BDP (u %), ZA PERIOD 2006-2010 Izvor: Republički zavod za statistiku Republike Srpske

  19. STRUKTURA BDP RS U 2010. GODINI Izvor: Republički zavod za statistiku Republike Srpske

  20. U Saveznoj Republici Njemačkoj, npr., odnos potencijalnog i realnog BDP je sledeći:

  21. Razlika između potencijalnog i stvarnog BDP naziva se jaz (odnosno GAP). Ostvarenje pune zaposlenosti.Osnovna je potreba ljudi da rade, te vlada koja ne može da zaposli svoje ljude, ne treba ni da vlada. Stopa nezaposlenostije postotak radne snage koja ne može da nađe zaposlenje.

  22. Stabilne cijene.Cilj je da se održe stabilne cijene na slobodnom tržištu, odnosno da se održe stabilne cijene na osnovi odnosa ponude i tražnje, sa što je moguće manjim uplitanjem države. Kretanje opšteg nivoa cijena mjeri se indeksom cijena na malo. Rast cijena se mjeri stopom inflacije koja se dobije kada se od indeksa cijena ove godine oduzme indeks cijena prosle godine i razlika podijeli sa indeksom cijena iz prošle godine, te pomnoži sa sto. Stopa inflacije =

  23. Uporedni prikaz inflacije merene rastom maloprodajnih cena kao i stopa rasta BDP na prethodnu godinu, prosečnog i kumulativnog rasta 2010/2000.

  24. Počeci druge decenije XXI veka su, za Srbiju, u znaku ogromnog rizika od rastuće inflacije i opšte ekonomske nestabilnosti, daljeg „pada“ dinara. Opasnost od kratkoročne upotrebe sredstava od prodaje Telekoma, velika iskušenja vlade u suočavanju sa štrajkovima zaposlenih u javnim službama i sve to u situaciji kada su godišnji anuiteti za servis stranog duga dospeli do nivoa jedne desetine BDP-a. Stopa nezaposlenosti je bila u padu kratko vreme nakon 2007. da bi u vreme krize opet eskalirala, ka vrednosti od čak preko 19%.

  25. Pozicije Srbije u globalnoj konkurentnosti na osnovu godišnjih izveštaja WEF Na slicidata je grafička informacija o tome da je Srbija nakon blagog poboljšanja pozicije na globalnoj rang listi 2008/9. kada je dospela na 85. poziciju, u svim kasnijim vrednovanjima padala sve do 96. mesta, od ukupno 136 zemalja za 2010/11.

  26. Relativne pozicije u globalnoj skali konkurentnosti (prema WEF) Srbije i nekih zemalja u okruženju tokom proteklih četiri godine Na osnovu pozicije ukupno 12 pojedinih „stubova“ koji uslovljavaju bolju ili slabiju međunarodnu konkurentnost, evo prikaza najslabije ocenjenih indikatora za Srbiju na skali WEF.

  27. Stubovi Rang od ukupno 139 zemalja 1. Institucije 120 3. Makro-ekonomsko okruženje 109 6. Efikasnost tržišta dobara 125 7. Efikasnost tržišta rada 1021 1. The Global Competitiveness Raport, World Economic Forum, Geneva, Switzerland 2010 Table 4: Global Competitiveness Index 2010–2011 rankings and 2009–2010 comparisons,

  28. Srbija i svet: BDP tokom poslednje dve decenija sa projekcijama za narednu (4,5% rasta - plavi i 5,8% - crveni indikatori)

  29. Ako se dogodi opšti pad cijena, onda je riječ o deflaciji. Ravnoteža uvoza izvoza. Razlika između izvoza i uvoza naziva se neto izvoz.Kada je vrijednost izvoza veća od vrijednosti uvoza, onda je neto izvoz pozitivan, odnosno radi se o trgovinskom suficitu. Trgovinski deficit je stanje u platnom bilansu kada je vrijednost uvoza veća od vrijednosti izvoza.

  30. Instrumenti ekonomske politike. Uglavnom se odnose na četiri instrumenta, odnosno četiri politike koje provodi država: • fiskalna politika, • monetarna politika, • međunarodna ekonomska politika i • politika dohodaka.

  31. Fiskalna politika.Dvije su strane sa kojih fiskalna politika utiče na privredni razvoj, odnosno rast dohotka. Monetarna politikaje drugi moćni instrument makroeko-nomske politike. To je upravljanje ponudom novca, uslovima kreditiranja i bankarskim sistemom. Međunarodna ekonomska politika.Nužnost uključenja u međunarodnu razmjenu daje poseban značaj ovom instrume-ntu makroekonomske politike. Politika dohodaka. Djelovanje vlade putem direktne kontrole na visine cijena i nadnica, poznato kao politika dohodaka.

  32. MAKROEKONOMSKA RAVNOTEŽA

  33. U okviru mikroekonomske analize upotrebljavali smo krivu ponude, krivu tražnje, kako bi odredili (analizirali) cijene i količine pojedinačnih proizvoda. Agaregatna tražnja je tražnja svih dobara i usluga u određenoj ekonomiji za vrijeme od jedne godine. To je suma potrošnje gdje se sva dobra sabiraju (agregiraju) u jedno jedino dobro (AD) koje se onda, prema namjenama troše za zadovoljenje potreba stanovništva (C), za investicionu potrošnju u privredi (I), za potrošnju države (G) i neto izvoz (X-M). AD = C + I + G + (X - M)

  34. Kriva agregatne tražnjepokazuje sve količine dobara koje su potrošači spremni da kupe po različitim cijenama. Agregatna ponuda je ukupna vrijednost svih finalnih dobara usluga koje je privreda spremna da ponudi u određenom vremenu, uglavnom za godinu dana. Kriva agregatne ponudepokazuje sve količine outputa koje su preduzeća spremna da isporuče po različitim cijenama (P). Funkcija agregatne ponude je tako proizvodna funkcija: AS = f (P,L,K,G.S,T).

  35. Uravnoteženje je postignuto kada je agregatna ponuda jednaka agregatnoj tražnji (AS = AD), kada ni kupci ni prodavci ne žele da promijene to stanje. Makroekonomska ravnoteža je kombinacija opšteg nivoa cijena i agregatnog proizvoda kojim se maksimalno zadovoljavaju potrebe i kupaca i prodavaca.

  36. P AD’’ AD’ E 250 U potpunijoj ekonomskoj interpretaciji makroekonomska ravnoteža znači zapravo stanje kada nemamo snage da dostignuti nivo realnog bruto društvenog proizvoda pomjerimo na više. To znači da je ravnotežu moguće ostvariti na svakom nivou privrednog razvoja. AD 200 potencijalni bruto društveni proizvod indeks cijena za sve robe 150 AS G 100 50 0 10000 20000 250000 Y realni bruto društveni proizvod

  37. MJERENJE DRUŠTVENOG PROIZVODA I DOHODKA

  38. Kružni tok u privredi.Osnovna karakteristika savremene privrede je u visokoj podjeli rada i intezivnoj razmjeni proizvoda. Dohodci Domaćinstva Preduzeća Potrošnja Štednja Investicije Banke Porezi Porezi Vlada Transferna plaćanja Subvencije i potrošnja Vlade Inostranstvo Uvoz Izvoz

  39. Kružni tok između preduzeća i domaćinstva bez štednje.Najintezivnija razmjena se odvija između preduzeća i domaćinstva. Domaćinstvasu vlasnici faktora proizvodnje, koje iznajmljuju preduzecima u cilju proizvodnje određenih roba. Preduzeća, na drugoj strani, proizvode robe koje prodaju domaćinstvima, za čiju kupovinu domaćinstva troše ostvarene dohotke (robni tok).

  40. Kružni tok između preduzeća i domaćinstava uključujući i štednju.Ovo usaglasavanje štednje (domaćinstva) i investicija (preduzeća) u vezi sa visinom kamatne stope, obzirom da za to usaglašavanje postoji vremenski pomak, predstavlja osnovu talasanja privrede, odnosno formiranja konjuktornih (poslovnih) ciklusa.  Kružni tok između preduzeća, domaćinstava i države. Kružni tok između domaćinstava, preduzeća i inostranstva.Ovaj dio ukupnog kružnog toka se ostvaruje po osnovu uvoza, odnosno izvoza.

  41. Sadržaj pojmova društveni proizvod i nacionalni dohodak. Društveni proizvod, odnosno društveni bruto i društveni neto proizvod predstavlja polazni pojam mjerenja ekonomskog uspjeha određene privrede. To je zbir tržišnih vrijednosti svih flnalnih dobara i usluga. U finalna dobra i usluge ubrajaju se: • potrošna dobra koja služe konačnom zadovoljenju konačnih potrošača i • ostvarene investicije. U račun ne ulaze takozvana intermedijarna dobra.

  42. Bruto investicijepredstavljaju vrijednost svih proizvodnih investicionih dobara u godini dana; • Neto investicijesu bruto investicije umanjene za amortizaciju. Ako se od bruto društvenog proizvoda oduzime amortizacija dobije se društveni neto proizvod ili samo društveni proizvod kao pouzdanija mjera nacionalnog bogatstva; • Nacionalni dohodak; • dohodak stanovništva; • rapoloživi dohodak domaćinstva.

  43. Ako sve ovo sumiramo, dobijamo sljedeći pregled: Ukupna vrijednost prodaje (po tržišnim cijenama). - Vrijednost nabavki od strane preduzeća = Bruto društveni proizvod po tržišnim cijenama - Amortizacija = Društveni (neto) proizvod po tržišnim cijenama - Indirektni porezi + Subvencije = Nacionalni dohodak ili društveni neto proizvod po tržišnim cijenama - Profit preduzeća - Direktni porezi preduzeća - Iznos socijalnog osiguranja koji plaćaju preduzeća +Subvencije = Dohodak domaćinstva (stanovništva) - Direktni porezi građana - Iznos socijalnog osiguranja koji plaćaju radnici = Raspolozivi dohodak domacinstava.

  44. Metodi obračuna društvenog proizvoda: • proizvodni metod (račun troškova faktora u proizvodnji), • dohodni metod (račun raspodjele) i • potrošni metod (račun upotrebe).

  45. Proizvodni metod Bruto društveni proizvod je veličina je ne samo vremenski (godinu dana) nego i teritorijalno određena. To je ukupna vrijednost stvorena na teritoriji određene zemlje bez obzira da li je stvarali domaći ili strani građani.

  46. Dohodni metod. Poseban interes za ovaj metod obračuna društvenog proizvoda je pitanje raspodjele. Pri tome se posebno misli na: • dio radnih dohodaka, odnosno dio koji pripada radnicima u formi nadnica, i • dio neradnih dohodaka koji pripada vlasnicima kapitala (kamate, rente, profiti).

  47. Raniji primjer dobija sledeći oblik obračuna po metodu dohotka. Društveni proizvod u tekućim cijenama - Dohoci od rada ("radni dohoci") 3500 - Dohoci od imovine i preduzetništva (dohoci ostalih faktora ,,neradni dohoci") 1500 Nacionalni dohodak 5000 + Indirektni porezi } +550 - Subvencije Društveni proizvod po tržišnim cijenama 5550 + Amortizacija 1000 Bruto društveni proizvod po tržišnim cijenama 6550

  48. Potrošni metod. Ovaj metod mjerenja, odnosno obra-čuna društvenog proizvoda odnosi se na trošenje, odnosno na njegovu konačnu upotrebu. Društveniproizvod po tekućim cijenama - Potrošnja stanovništva 2500 - Potrošnja države 1000 - Investicije 1500 Potrošnja u zemlji 5000 Izvoz 2550 Uvoz 1000 Neto izvoz +1550 Društveni proizvod po tržišnim cijenama 6550

  49. Društveni proizvodkao pokazatelj stepena ekonomske razvijenosti. promjena realnog DP Stopa rasta= realni DP u prethodnoj godini

More Related