Dilek Temel TÜRKBESD Yönetim Kurulu Başkanı

1. Dilek Temel TÜRKBESD Yönetim Kurulu Başkanı

2. Kapsam • Oyuncaklardan beyaz eşyalara kadar, • elektrik akımına veya elektromanyetik alana bağlı eşyalar

3. Temel Yükümlülükler Elektrikli ve elektronik eşya atıkları, • Diğer atıklardan ayrı bir şekilde toplanacak, • (ülke genelinde kişi başı 4 kg) • (İrlanda, Yunanistan, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Malta, Polonya, Çek C., Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya ve Slovakya’ya 2 yıl erteleme imkanı verilmiştir) • Belirlenen standartlara göre geri kazanılacak Toplama noktalarında biriktirilen atıkların geri kazanılması sorumluluğu “üretici”ye aittir.

4. Atık akış diyagramı Üretim tesisi Ürün tüketiciye satılır Ömrünü tamamlar ? Toplama merkezleri Satış noktası Geri dönüşüm tesisi ÜRETİCİ Lojistik Ayrıştırma Üretici sorumluluğu toplama noktasının arka kapısında başlar!

5. WEEE direktifinin Türkiye’de uyumlaştırılması AB'de de henüz, kayıt, yaptırım, denetim, garanti hususları halen netlik kazanmamıştır. Benzeri uygulamayı yıllardır yapan Belçika, Hollanda, Norveç gibi küçük ülkeler dışında piyasalarda bir kaos hakimdir ve bazı ülkelerde hiçbir uygulama yoktur. WEEE direktifinin ülkemizde etkin olarak uygulanması için planlı bir ön hazırlık süresi ve toplama potansiyeli çalışması sağlanmalıdır. Bunun için fiili olarak ve özellikle toplamaya yönelik pilot çalışmalar yapılması gereklidir. Yönetmeliğin yaratacağı ortam, Çevre Bakanlığı’nın sorumlu olduğu alanlar dışında, makro ekonomiye, dış ticarete ve sanayi ortamına etkileri sebebiyle; Maliye Bakanlığı, Sanayi Bakanlığı ve DTM ile de görüşülmelidir.

6. Türkiye’de EEE Atık Akışı

7. ATIK TOPLAMA HEDEFLERİNE ULAŞMADA GÜÇLÜKLER AB’ye oranla, elektrikli ve elektronik ürün penetrasyonunun düşüklüğü Elektrikli ve elektronik eşyaların değerlendirilme alışkanlığı Bazı bölgelerimizdeki coğrafi ve demografik koşullar Geri dönüşüm alt yapımızdaki eksiklikler “Çevrenin korunması” bilincinin ve eğitiminin eksikliği Lojistik sorunları

8. TÜRKİYE’DE ATIK TOPLAMA ARAŞTIRMALARI • Atık toplama üzerine ise, özellikle servisler kanalıyla çalışmalar yapılmıştır • Türkiye’de sanıldığı gibi çok miktarda atık veya atık haline gelmek üzere olan eski beyaz eşya bulunmamaktadır, zira sektör tarafından çok sık ve fazla sayıda yapılan “eskisini getir yenisini götür” kampanyalarıyla eski ürünlerin çok büyük bir çoğunluğu toplanmış ve geri dönüştürülmüştür, • WEEE direktifi, Avrupa’da atık olarak alıcı ortama verilen eski ürünlerin birikerek çevreye zarar vermesi üzerine hazırlanmıştır. Türkiye’de ise bu atıklar alıcı ortamda birikmek bir yana, ortaya bırakılması durumunda yarım saatten az zamanda ortadan kaybolmaktadır. (aslında geri dönüştürülmek üzere toplanmaktadır). Tüketiciler, bayiler veya servisler bu atıkları hurdacılara para karşılığı (20-50 YTL) satmaktadırlar, • Bu durumda yine Avrupa’daki durumla tam bir tezat şeklinde; bu atıkları atık sahibinden toplayabilmek için kendisine para vermeniz gerekmektedir. (Avrupa’da ve Amerika’da bir çok ürün için atık sahibi atığını verebilmek için para ödemektedir) • Bu süreçte lojistik maliyetlerinin recycle maliyetlerine eşit seviyede gerçekleşeceği ortaya çıkmıştır.

9. 5 YILLIK AB WEEE UYGULAMALARI • Atık toplama üzerine ise, özellikle servisler kanalıyla çalışmalar yapılmıştır • Türkiye’de sanıldığı gibi çok miktarda atık veya atık haline gelmek üzere olan eski beyaz eşya bulunmamaktadır, zira sektör tarafından çok sık ve fazla sayıda yapılan “eskisini getir yenisini götür” kampanyalarıyla eski ürünlerin çok büyük bir çoğunluğu toplanmış ve geri dönüştürülmüştür, • WEEE direktifi, Avrupa’da atık olarak alıcı ortama verilen eski ürünlerin birikerek çevreye zarar vermesi üzerine hazırlanmıştır. Türkiye’de ise bu atıklar alıcı ortamda birikmek bir yana, ortaya bırakılması durumunda yarım saatten az zamanda ortadan kaybolmaktadır. (aslında geri dönüştürülmek üzere toplanmaktadır). Tüketiciler, bayiler veya servisler bu atıkları hurdacılara para karşılığı (20-50 YTL) satmaktadırlar, • Bu durumda yine Avrupa’daki durumla tam bir tezat şeklinde; bu atıkları atık sahibinden toplayabilmek için kendisine para vermeniz gerekmektedir. (Avrupa’da ve Amerika’da bir çok ürün için atık sahibi atığını verebilmek için para ödemektedir) • Bu süreçte lojistik maliyetlerinin recycle maliyetlerine eşit seviyede gerçekleşeceği ortaya çıkmıştır.

10. Üretici sorumluluğu ve toplama noktaları Sorumlulukların paylaşımı Yönetmelik’te çok açık bir şekilde belirtilmelidir. WEEE direktifinde çok kesin bir şekilde;“üretici sorumluluğunun toplama merkezlerinden itibaren başladığı” hükmedilmektedir. Toplama merkezlerini üreticilerin kurması mümkün değildir; talep durumunda üretici birliklerinin toplama alanı olarak kullanması veya kullandırması için, belediyeler ücretsiz olarak, gerekli ulaşım imkanlarına ve altyapıya sahip yerler tahsis etmelidir.

11. Kayıt AB ülkelerinde “kayıt” fonksiyonu için ayrı bir birim kurulmaktadır. Resmi nitelikteki bu kurum bütün üreticilerin kaydını yapmaktadır. AB’de sadece “kayıt” işlemleri için resmi kurumlar üzerinde yıllık 50 Milyon Euro maliyet oluşmuştur. Ülkemizde de bu fonksiyon Bakanlık bünyesinde ve ciddi bir uygulamayla gerçekleştirilmelidir. (Yıllık yaklaşık 3 ila 5 milyon Euro’luk bir maliyet) Kayıtla ilgili hükümler yönetmelikte açıkça belirtilmelidir.

12. Uyum sistemleri Sektör, gerekli ve uygun yasal alt yapının oluşması durumunda, aşağıdaki fonksiyonları yerine getirmek üzere ortak bir çatı altında (platform, birlik, dernek) hareket etme niyetindedir. Geri kazanım yükümlülükleriyle ilgili faaliyetlerin organizasyonu, koordinasyonu ve konsolidasyonu, Üyeleri adına Bakanlığa gerekli bildirimlerin ve raporlamaların yapılması, Bilinçlendirme ve eğitim faaliyetlerine katkıda bulunulması. Rekabet kuralları çerçevesinde gerekli denetim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi.

13. Denetim Yönetmelik ile, üreticilerin de katılımıyla, geçerli ve işler bir denetim mekanizması tesis edilmelidir. Lisanslandırma kriterleri WEEE kapsamına özel olarak düzenlenmelidir. Lisanslandırmada sektörün görüşü alınmalıdır. Gümrüklerde ve piyasada etkin denetim gereklidir. “Kayıt dışı”nın önünü tıkayacak önlemler yönetmelik ile belirlenmelidir.

14. ÖZET 1. Benzeri uygulamayı yıllardır yapan Belçika, Hollanda, Norveç gibi küçük ülkeler dışında piyasalarda bir kaos hakimdir ve bazı ülkelerde uygulamaya dair hiçbir emare yoktur. WEEE direktifinin uyumlaştırılması; idari kuruluşlarımıza, üreticilere, yerel yönetimlere ve tüketicilere yüksek maliyetler (yıllık 500 milyon Euro) getirecek, üreticilerimizin dış piyasalardaki rekabet gücü olumsuz şekilde etkilenecektir. Öte yandan maliyetler tüketicilere yansıtıldığında, bir çevre vergisi etkisi yaratılmış olacaktır, talep daralacak, enflasyonist bir baskı oluşacaktır. 2. Bilindiği gibi ülkemizde ciddi boyutta bir maliyet ve haksız rekabet yaratmapotansiyeli olan WEEE direktifi, ulusal programımızda yer almayan, AB’nin bizi henüz zorlamadığı bir direktiftir. Yürürlük ve geçiş süreci, çevre başlığı altında AB ile müzakere edilecek konulardan biri olmalıdır. 3. Türkiye’deki farklı sosyo-ekonomik yapı ve altyapı eksikliklerinin yanı sıra, yaklaşık on yıldır tüm şirketlerimizce uygulanan değiştirme kampanyaları, piyasada bulunan 10-15 yaş civarı ürünlerin önemli ölçüde geri döndüğünü göstermektedir. Son zamanlardaki kampanyalarda tüketicilerin “eski ürün” getiremedikleri gözlenmektedir. Zira AB’de de WEEE’nin temeli olan hedefler sorgulanmaktadır. 4.

15. SANAYİNİN ÖNERİSİ • Henüz AB’de uygulanamayan ve değiştirilmesi düşünülen AKSAK bir sistemi Türkiye’ye getirmek, • sanayiye, ekonomiye, ihracata, tüketiciye zarar verecektir. • Maliyetler • Satışlar • İstidam • enflasyon • İhracattaki • rekabet • gücümüz • Alım gücü • Ne yapmalıyız? • WEEE sorunsuz olarak AB’de uygulanmaya başlayana kadar WEEE uyumlaştırmasını bekletmek • Ancak bu arada elektrikli ve elektronik atıkların geri kazanım kriterlerini belirleyen ve lisans zorunluluğu getiren bir yönetmelik çıkarmak

16. TEŞEKKÜRLER turkbesd@ttnet.net.tr