Yasemin PARLAK

1. Yasemin PARLAK TLD ile DXA Dozunun Degerlendirilmesi

2. Ama� DXA tetkiki yapan �alisanin maruz kaldigi dozun TLD ile retrospektif degerlendirilmesi �alisanin tetkiki yaptigi konsolda maruz kaldigi radyasyon doz hizinin tespiti

4. Medikal Uygulamalarda Personel Dozimetresi Hizmetinin Ama�lari Genis bir pop�lasyonda yapilmasi planlanan tarama �alismalari �ncesinde Personele radyasyon bakimindan sagliginin korundugu g�vencesini vermek Kurulus ve personel arasindaki fazla doz alma anlasmazliklarinda kanuni koruma olanagi saglamak.

5. TEMEL �ALISMA PRENSIPLERIMIZ

6. RADYASYONDAN KORUNMA (M�saade Edilen Maksimum Doz) Radyasyona karsi korunmada ana fikir, tahamm�l edilebilen (tolere edilebilen) dozlari bilmek ve radyasyon �alisanlari ile �evre halkinin bunun �st�nde doz almasini �nlemektir. Radyasyon korunmasinin hedefi ise; Doku hasarina sebep olan deterministik etkileri �nlemek, Stokastik etkilerin meydana gelme olasiliklarini kabul edilebilir d�zeyde sinirlamak.

7. Uluslararasi Radyolojik Korunma Komisyonu (ICRP) tarafindan M�saade Edilebilir Maksimum Doz (MEMD), bir insanda �m�r boyunca hi�bir �nemli v�cut arazi ve bir genetik etki meydana getirmesi beklenmeyen iyonlastirici radyasyon dozu olarak tarif edilir. ICRP�nin �nerilerine g�re; radyasyon �alisanlari i�in m�saade edilen maksimum doz siniri, birbirini takip eden bes yilin ortalamasi 20 mSv�i ge�emezken (yilda en fazla 50 mSv), toplum �yesi diger kisiler (halk) i�in ayni sartlardaki bu sinir 1 mSv�in altinda tutulmaktadir

8. 8 DOZ LIMITLERI (2005 ICRP) Radyasyon ile �alisanlar Halk G�zler 150 mSv 15 mSv Deri 500 mSv 50 mSv Eller 500 mSv 50mSv T�m v�cut 20 mSv 1 mSv

9. Dual enerjili X ray ABSORBSIYOMETRI (DEXA)

10. DEXA Dansitometri cihazlari, X isinlarinin kemik ve yumusak dokuda farkli sogurulmasi ile standart kalibrasyonun kiyaslanarak kemik mineral yogunlugunu (BMD= Bone mineral density) �l�en cihazlardir. Kemik mineral yogunlugu gr/cm2 olarak verilir.

11. Kemik yogunlugu �l��m�, osteoporoz hastaliginin teshisi i�in kullanilan tetkikler arasinda en yaygin y�ntemdir.

12. Osteoporoz Kemik kitlesinde azalma Kemik dokusunun mikro yapisinda bozulma Kirilmaya egilim

13. These images illustrate the microarchitecture of vertebrae of normal bone, osteoporosis and severe osteoporosis. In the normal bone, note the perpendicular orientation between the horizontal and vertical trabeculae. This interconnectivity of the three-dimensional lattice of the trabeculae makes the vertebral bodies particularly well suited to support compressive loads. In the osteoporotic vertebrae, one sees loss of connectivity, with interrupted or truncated rods, and thinning of trabecular plates. Note that the loss of horizontal or lateral struts occurs before loss of vertical struts, resulting in reduced load-bearing capacity, decreased bone strength and a greater susceptibility to fracture. This helps us understand why the definition of osteoporosis includes a reference to both a loss in mass or bone density as well as microarchitectural deterioration. These images illustrate the microarchitecture of vertebrae of normal bone, osteoporosis and severe osteoporosis. In the normal bone, note the perpendicular orientation between the horizontal and vertical trabeculae. This interconnectivity of the three-dimensional lattice of the trabeculae makes the vertebral bodies particularly well suited to support compressive loads. In the osteoporotic vertebrae, one sees loss of connectivity, with interrupted or truncated rods, and thinning of trabecular plates. Note that the loss of horizontal or lateral struts occurs before loss of vertical struts, resulting in reduced load-bearing capacity, decreased bone strength and a greater susceptibility to fracture. This helps us understand why the definition of osteoporosis includes a reference to both a loss in mass or bone density as well as microarchitectural deterioration.

14. KEMIK DANSITOMETRESI Kemik densitometre cihazlarinin genel �alisma prensibi iki enerji seviyesinde (genelde 38 ve 70 keV) �retilen x isininin farkli yogunluklardaki dokularda farkli oranlarda aten�asyonu prensibine dayanir.

15. X isini kaynagi olarak X-ray t�p� kullanilmaktadir. X isinini direk karsi noktaya veren t�plere pencil beam (kalem isin); yelpaze tarzinda veren X-isini t�plerine fan beam (yelpaze isin) denilmektedir.Kalem isin kullanan cihazlarda dedekt�r rektilineer tarzda ilgi alanini tarayarak g�r�nt�y� olusturmaktadir.Bu sayede nokta nokta t�m kemik dokusunu atlamadan tarama yapilir.

18. Deneysel �alisma Retrospektif olarak DXA tetkiki yapan teknisyenin maruz kaldigi radyasyon dozunu �grenebilmek i�in 6 adet TLD 2 aylik periyotlarla degistirmek �zere 6 d�nem teknisyene yerlestirilmistir. Daha sonra bu TLD ler degerlendirilmistir.

19. Iyonlastirici radyasyonla �alisan kisilerin almis olduklari dozu� belirlemek amaciyla termol�minesans dozimetreler kullanilmaktadir. Kullandigimiz dozimetre modeli panasonic UD 802 ve i�erisinde bulunan kristaller LiB4O7: Cu ve� CaSO4: Tm�

20. Panasonic UD 802 dozimetre

22. B�l�m�m�zde bulunan kemik dansitometresi Lunar Pro-NT pencil beam modeldir Tarayicidan operat�r masasina mesafesi 100 cm dir. Bu noktadan rutin �ekim modlarina g�re (AP Spine, L Femur) doz hizi �l��m� yapilmistir.

23. Degerlendirme 1- Bir DXA incelemesinden gelen tipik �alisan dozu nedir? Elde edilen TLD sonu�larina g�re DXA �ekimi yapan personelin maruz kaldigi doz �ok d�s�kt�r.(Yapilan �alismalarda burada bulunan cihazin tarama modeli �nemlidir. Fan beam cihazlarda sa�ilan radyasyon pencil beam den daha fazladir.) Hasta masasinin merkez ekseninden 1m mesafede tarama tipine bagli olarak sa�ilan radyasyon doz hizi 0,02-0,09 mR /h araligindadir. Hesaplanan ve �l��len bu degerlerden DeXA�dan 1 m mesafede g�nl�k ortalama 20 hasta i�in yillik doz 0,1-1,5mSv aralignda degismektedir.

24. Operat�r deskinin konumu pencil beam cihaz i�in en az 1 m mesafede olmalidir. B�ylece operat�r dozunun kabul edilebilir �evre maruziyeti d�s�k aralikta tutmak i�in uygun olacaktir. Her ne kadar DXA taramasi kismen d�s�k dozlu diagnostik prosed�r olsada , radyasyon korunmasi ile ilgili �alisan egitimi gerektirmektedir ve bu bazi �lkelerde d�zenlemeler yapilmaktadir.

25. 2- DXA taramasi yapilirken kursun zirh gerekirmi? DXA tarayici pencil beam i�in 1m mesafede herhangi bir zirhlamaya gerek yoktur. Burada radyasyon korunmasi yeterli mesafe ile yapilmaktadir

26. Referanslar LARKIN, A., SHEAHAN, N., GRAY, L., O�CONNOR, U., DOWLING, A., VANO, E., TORBICA, P., SALAT, D., SCHREINER, A., NEOFOTISTOU, V., MALONE, J.F., Commissioning and Quality Assurance of Dual Energy X-ray Absorptiometry (DEXA) systems, Rad. Prot. Dosim. 2008 (in press). NJEH, C.F., FUERST, T., HANS, D., BLEKE, G.M., GENANT, H.K., Radiation exposure in bone mineral assessment, Appl. Radiat. Isot. 50 (1999) 215-236. PATEL, R., BLAKE, G.M., BATCHELOR, S., FOGELMAN, I., Occupational dose to the radiographer in dual X-ray absorptiometry: A comparison of pencil-beam and fan-beam systems, Br. J. Radiol. 69 (1996) 539-543. SHEAHAN,N.F., DOWLING, A.,O�REILLY, G., MALONE, J.F., Commisioning and quality assurance protocol for dual energy x-ray absorptiometry systems, Rad.Prot.Dosim.117 (2005) 288-290 STEEL, S.A., BAKER, A.J., SAUNDERSON, J.R., An assessment of the radiation dose to patients and staff from a Lunar Expert-XL fan beam densitometer, Physiol. Meas. 19 (1998) 17�26.

27. Ilginiz i�in tesekk�r ederim