DOKUMENTACJA PRACY NAUCZYCIELA

1. DOKUMENTACJA PRACY NAUCZYCIELA Opracowała: Iwona Dobies

2. SPIS TREŚCI • Kiedy nauczyciel ma uczyć…? • Uczyć czy dokumentować…? • Dokumentacja w dodatku • Z dokumentem do nauczyciela • W oparach papierowego absurdu. • Bibliografia ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

3. Kiedy nauczyciel ma uczyć…? Współczesny nauczyciel musi pełnić w szkole kilka ról zawodowych, które są ze sobą nierozerwalne, należą do nich: • rola nauczyciela przedmiotu, • członka rady pedagogicznej, • wychowawcy i opiekuna • oraz pracownika. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

4. Nie należy zapominać, że szkoła jako instytucja w określonym stopniu biurokratyzowana wymaga od nauczycieli różnych czynności normalnoprawnych, prowadzenia wymaganej dokumentacji szkolnej i pedagogicznej, wystawiania ocen, egzaminowania, protokołowania itp. Są to czynności w swej treści i formie najczęściej administracyjne lub prawno organizacyjne, a ich niekompetentne realizowanie może grozić skutkami służbowymi lub prawnymi. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

5. Okazuje się zwykle, że podczas pierwszej pracy w szkole pojawiają się problemy, o których świeżo upieczony absolwent nie miał wcześniej pojęcia, i o których nie mówiono w czasie studiów. Młodzi nauczyciele uważają często, że ich zadaniem jest uczyć i nie zdają sobie sprawy, że już na początku swojej pracy zostaną „zbombardowani” ogromem dokumentów szkolnych, z którymi nie tylko muszą się zapoznać, ale również je prowadzić. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

6. Uczyć czy dokumentować…? Podstawowymi dokumentami szkolnymi, z którymi musi zaznajomić się nauczyciel są: • podstawa programowa dla określonego przedmiotu i etapu edukacyjnego, • program nauczania, • rozkład materiału lub plan wynikowy, • wewnątrzszkolny i przedmiotowy system oceniania, • scenariusz lekcji (konspekt), • arkusze ocen • i najbardziej oczywisty dokument – dziennik szkolny. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

7. Program nauczania jest to opis sposobu realizacji zadań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego; obejmuje co najmniej jeden etap edukacyjny i dotyczy kształcenia integrowanego, przedmiotu, ścieżki edukacyjnej, bloku przedmiotowego lub ich części. Struktura programów szkolnych jest zazwyczaj dwuelementowa, składa się ona z celów kształcenia i treści kształcenia. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

8. Treści kształcenia są dość jednolicie i podobnie formułowane przez większość autorów programów w postaci tzw. haseł programowych lub tematów zajęć, podczas, gdy podejście autorów do celów programowych jest bardzo niejednolite i często niekonsekwentne. Niejednolitość ta polega na ujmowaniu celów w sposób ogólny albo szczegółowy, niekonkretny albo operacyjny, odnoszący się tylko do wiedzy i umiejętności albo poszerzony o wartości i postawy, łagodny co do wymagań wobec uczniów albo kategoryczny. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

9. Cele są czasem określane po każdym etapie kształcenia, czasem zaś nie precyzuje się struktury czasowej ich osiągania. Nauczyciel sam dokonuje wyboru programu nauczania dla swego przedmiotu. Wydawnictwa edukacyjne oferują ich mnogość, kusząc dodatkowo atrakcyjną obudową dydaktyczną, opracowanymi rozkładami czy planami wynikowymi, oferując pomoce dydaktyczne ściśle związane z zakresem materiału programowego. Na co należy zwrócić uwagę dokonując wyboru programu? ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

10. Program powinien byś zatwierdzony przez MEN i posiadać tzw. numer dopuszczenia. Autora (autorów), tytuł i numer programu wpisuje się potem do szkolnego zestawu programów oraz do dziennika klasowego. Wybierając program nauczania, należy wziąć pod uwagę konkretną grupę uczniów, z którymi się będzie pracowało; poznać ich możliwości, potencjał intelektualny, zainteresowania, aspiracje, gdyż celem staje się rozwój kompetencji ucznia. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

11. Należy również pamiętać, że kreatywny nauczyciel niekoniecznie trzyma się ściśle ram wytyczonych w wybranym programie nauczania. Oczywiście powinien go realizować zgodnie z założeniami – jednak warto, by wprowadzał modyfikacje i innowacje programowe zmiany programu nauczania nie można dokonywać w czasie trwającego roku szkolnego. Jeżeli zaistnieje taka potrzeba, należy zgłosić dyrektorowi tę chęć jeszcze w czerwcu roku poprzedzającego nowy rok szkolny. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

12. Podstawa programowa jest to natomiast akt prawny ogłoszony przez ministra do spraw oświaty i wychowania. Zawiera obowiązkowy zestaw treści nauczania na danym etapie edukacyjnym, a także wymienia cele edukacyjne, zadania szkoły oraz jakie umiejętności powinien opanować uczeń. Wytyczne z podstawy programowej są podstawą do opracowania programów nauczania dla przedmiotów, bloków przedmiotowych, programów wychowawczych. Jest to podstawowy dokument, który powinien być znany nauczycielowi zanim dokona wyboru programu nauczania i sporządzi plan wynikowy. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

13. Dyrektorzy szkoły często wymagają od nauczyciela przedmiotu sporządzenia planu dydaktycznego (nauczania) – rozkładu materiału. Dokument ten napisany najczęściej w formie tabelarycznej i zawiera np. następujące informacje: • tematy lekcji, • ilość godzin przewidzianych na ich realizację, • metody i formy pracy, pomoce dydaktyczne itp. Jednak obecnie odchodzi się już od pisania tradycyjnych rozkładów nauczania i zaleca sformułowanie wymagań edukacyjnych w formie planu wynikowego. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

14. W planie wynikowym powinny się znaleźć zapisy określające: • treści kształcenia, • cele nauczania, • wymagania edukacyjne na poszczególne poziomy (np. podstawowy i ponadpodstawowy) • oraz sposoby sprawdzania osiągnięć uczniów. Plan dydaktyczny (rozkład materiału czy plan wynikowy) ułatwia pracę nauczycielowi: pozwala na planowanie pracy dydaktycznej w poszczególnych zespołach klasowych, dostosowanie treści edukacyjnych do możliwości uczniów i specyfiki szkoły. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

15. Kolejnymi bardzo ważnymi dokumentami szkolnymi regulującymi system oceniania i promowania uczniów są wewnątrzszkolny system oceniania i przedmiotowy system oceniania. Wewnątrzszkolny system oceniania jest dokumentem nadrzędnym wobec przedmiotowego systemu oceniania. WSO jest opracowany przez nauczycieli danej szkoły i zatwierdzony przez radę pedagogiczną. Stanowi dokument, na podstawie którego nauczyciele opracowują swoje przedmiotowe systemy oceniania ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

16. Zapisy w WSO i PSO nie mogą się różnić. Konstruując przedmiotowy system nauczania, nauczyciel bierze pod uwagę: • cele oceniania, • wybrany program, • kryteria i zasady oceniania, • metody i narzędzia sprawdzania osiągnięć i postępów, • sposób dokumentowania oraz powiadamiania rodziców; • zasady poprawiania ocen niedostatecznych, • metody ewaluacji. Gdy w szkole funkcjonuje zespół przedmiotowy, jego członkowie mogą opracować wspólny przedmiotowy system oceniania. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

17. Dokumentem szczególnie przydatnym dla każdego nauczyciela jest scenariusz lekcji (konspekt). Według MEN scenariusz lekcji jest to szczegółowo opracowany plan prowadzenia lekcji zawierający takie elementy jak cel ogólny i cele operacyjne lekcji, stosowane środki dydaktyczne, metody i formy pracy oraz określający czas trwania lekcji. Struktura i opis zajęć powinna zawierać wprowadzenie (wstęp), część główną oraz podsumowanie. Przygotowanie przez nauczycieli konspektu lekcji jest szczególnie użyteczne w początkowym okresie pracy, gdyż ułatwia ono swobodne prowadzenie lekcji, nawet, jeśli ewentualny stres „przeszkadza nam” w pracy. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

18. Najbardziej powszechnym dokumentem szkolnym, funkcjonującym w szkole niemalże od początku jej istnienia jest dziennik szkolny. To w nim możemy znaleźć podstawowe informacje o uczniach, tematy lekcji, frekwencję no i przede wszystkim oceny szkolne. Dziennik szkolny jest niezbędnym dokumentem w pracy nauczyciela, ale systematycznie narastająca ilość obowiązków nauczyciela w procesie wychowania "nowej szkoły" wymaga ustawicznego doskonalenia siebie i warsztatu własnej pracy. Stąd zrodził się pomysł opracowania szkolnego dziennika internetowego. Szkolny dziennik internetowy jest aplikacją internetową, której zadaniem jest poprawa komunikacji między szkołą a rodzicami. Dzięki dziennikowi internetowemu oceny, uwagi, informacje oraz frekwencja mogą być śledzone przez rodzica na bieżąco. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

19. Dokumentacja w dodatku W ramach dokumentacji przebiegu nauczania szkoła prowadzi dla każdego ucznia, przez okres jego nauki w danej szkole, arkusz ocen nauczania. Arkusz dokumentuje przebieg nauczania w całym cyklu kształcenia ucznia w szkole. Na podstawie dokumentacji przebiegu nauczania szkoła wydaje uczniom zaświadczenia o spełnianiu obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego oraz świadectwa promocyjne i świadectwa ukończenia szkoły. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

20. Jako członek rady pedagogicznej, nauczyciel może pełnić funkcję protokolanta jej posiedzeń. Protokół posiedzeniarady pedagogicznej jest rodzajem pisanego na bieżąco sprawozdania z przebiegu posiedzenia rady. Jeśli nauczyciel sprawuje opiekę nad samorządem szkolnym lub innymi organizacjami uczniowskimi, jego rolą jest zadbać o pełne dokumentowanie działalności organizacji oraz odpowiednie zabezpieczenie tejże dokumentacji. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

21. Także efekty pracy nauczycielskich zespołów problemowo – zadaniowych warto w jakiś sposób utrwalić. Najprostsza, choć nie najmniej pracochłonna, forma udokumentowania pracy zespołu to sprawozdanie z pracy, jednak zespół może dokumentować swoją pracę w sposób dowolny. Dyrektor szkoły może powołać nauczyciela do pracy w szkolnej komisji stypendialnej. Z prac komisji sporządza się protokół. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

22. O obowiązku udziału nauczyciela w pracach zespołów nadzorujących przeprowadzenie sprawdzianów i egzaminów zewnętrznych przesądzają przepisy Karty Nauczyciela. Do zadań nauczycieli powołanych w skład zespołu należy między innymi złożenie podpisu w protokole przebiegu sprawdzianu/egzaminu. Sporządzenie tego protokołu należy do dyrektora szkoły – jako przewodniczącego szkolnego zespołu egzaminacyjnego. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

23. Nauczyciel mianowany lub dyplomowany, zatrudniony w szkole, w której staż odbywają nauczyciele stażyści i nauczyciele kontraktowi, może pełnić funkcję opiekuna stażu. Jego zadaniem jest udzielenie pomocy nauczycielowi odbywającemu staż w przygotowaniu i realizacji w okresie stażu planu rozwoju zawodowego oraz opracowanie projektu oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

24. Z dokumentem do nauczyciela Zagadnienie dokumentacji w pracy nauczyciela rozważyć należy również w kontekście jego prawa dostępu do dokumentacji szkolnej. Podstawowym dokumentem w szkole jest jej statut. Praca kolegialnych organów szkoły – rady pedagogicznej, rady szkoły, rady rodziców – dokumentowana jest w postaci uchwał przez nie podjętych. Przy planowaniu pracy dydaktycznej niezbędna jest też pełna znajomość takich dokumentów organizacyjnych szkoły, jak arkusz organizacji czy szkolne plany nauczania. Zgodnie z przepisami o ochronie danych osobowych, nauczyciel ma pełne prawo dostępu do swoich danych zgromadzonych w dokumentacji szkoły. Kolejną częścią dokumentacji, której udostępnianie nauczycielowi wynika z przepisów prawa, są dane dotyczące uczniów i wychowanków oraz ich rodzin, które szkoła pozyskuje zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

25. W oparach papierowego absurdu Zaprezentowany katalog dokumentacyjnych powinności nauczyciela oparto na założeniach zawartych w obowiązujących w szkole przepisach prawa. Analiza ta wykazała zasadność narzekań nauczycieli na duże obciążenie ich tzw. papierkową robotą. Szkodzi pracy nauczyciela ten, kto żąda od niego tworzenia dokumentów niekoniecznych i niewymaganych przepisami prawa (rozbudowanych konspektów lekcji, dodatkowego dokumentowania realizacji ścieżek edukacyjnych itp.) na przykład na potrzeby doraźnej kontroli placówki. Dobry nauczyciel to przecież nie ten, który opracowuje doskonale dokumenty, lecz ten, który właściwie zorganizuje, przeprowadzi proces edukacji, wychowania i opieki oraz weźmie odpowiedzialność za efekty swojej pracy. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU

26. BIBLIOGRAFIA: 1) I. Król Nauczyciel i jego warsztat pracy. Poznań 1997. 2) T. Komorowski Prawo w praktyce oświatowej. Poznań 2003. 3) C. Kupisiewicz Podstawy dydaktyki ogólnej. Warszawa 1980. 4) W. Kobyliński ABC organizacji pracy nauczyciela. Warszawa 1989. 5) D. Michalak Dokumentacja w pracy nauczyciela publicznej szkoły i przedszkola. Warszawa 2010. ZESPÓŁ SZKÓŁ W LUBOWIDZU