Loja dhe procesi i te mesuarit

1. Loja dheprocesiitemesuarit EdonaBerisha Kida UniversitetiiPrishtines

2. Rendesia e mosheskronologjike • Shumica e studiuesve përkrahin idenë se vitet prej 0 deri në 5 paraqesin periudhen më kritike në zhvillimin e aftësive të lexuarit dhe shkruarit tek fëmijët si dhe aftësitë matematikore. • Kurikulat aktuale pro zhvillimit te aftesive gjuhesoro-matematikore.

3. 6 aftësitëpërshkrimdheleximtekfëmijët ne moshateherëshme • Fjalori 2. MotivimindajLibrave 3. Njohuritëpërlibrin 4. Aftësitë e të Treguarit të Ngjarjeve 5. Njohja e Shkronjave 6. Të Njohurit Fonologjik

4. Fjalori • Fjaloriapotënjohurit e emravedhegjëraveështënjëshkathtësishumë e rendësishmepërfëmijëtgjatëkohëskuratamësojnëshkrimdhelexim. Shumica e fëmijëve e fillojnëshkollën duke njohur 3,000 derinë 5,000 fjalë. • Fëmijët e epasurojnëfjalorin e tyrekuratyreiulexohenlibratëndryshëm, dhe duke emruargjëratqëgjenedenpërrethtijetj.

5. MotivimindajLibrave • Ndajkohëtëlexonilibra me ta. • Mundësoniqasjenëlibra. • Ndanieksperiencattuaja me shkrimindheleximin.

6. Njohuritëpërlibrin Njohja e rregullave: • Fillohetprejsëlartiposhtë, • ngae majtanëtëdjathtë, • pastajndjekja e rreshtave me gisht, • ndërrimiifaqesetj.

7. Aftësitë e të Treguarit të Ngjarjeve Aftësitë narrative • Aftësive për të kuptuar dhe treguar një ngjarje apo histori. • Per te pershkruar gjerat (p.sh ditelindjen, pushimet verore etj.). • Mbeshtetja qe ta kuptojne ate qe eshte shkruar.

8. Njohja e Shkronjave Përfshin të mësuarin se: • shkronjat emërohen, • ndryshojnë njëra prej tjetrës dhe • se secila shkronjë ka tingullin e caktuar. Njohja e shkronjave mund të zhvillohet duke përdorur e aktiviteteve të ndryshme argëtuese të të lexuarit dhe shkruarit, sikurse të piaksurit dhe emërimi i shkronjave në abetare, në librat e ndryshme me figura etj.

9. Të Njohurit Fonologjik • Aftësi për të manipuluar tingujt në fjalë. • Kjo përfshin aftësinë • për të dëgjuar dhe krijuar ritëm, • për t’i shqiptuar fjalët me tinguj • t’i bashkuar dy pjesëza të fjalës në një fjalë të vetme. Shumica e fëmijëev që kanë vështirësi në të lexuar paraqesin vështirësi edhe në të njohurit e tingujve.

10. Zhvillonjohjenfonologjike: • Krijofjalëqesharake p.sh.. makina, pakina, takina , ratina etj . • Fjalët të thuhen me një pause mes rrokjeve ( le…pu….ri…) duke ia mundësuar fëmijë t’ia qëllojë fjalën të cilën ju dëshironi ta thuani . • Tëlexuarit e vjershave me ritëmosetingujvetëtjerë

11. Loja dheaftësitë e tëlexuaritdheshkruarittekfëmijët • FridrihFroebel • Piazhe • Loja përkrahnëmënyrëtëpadiskutueshmeqëllimet e tëmësuarit duke ofruarmundësipërzhvillimin e aftësive e tëlexuarit, forcimin e shkathtësivetëtëshkruaritsidhetëaftësivevetë-rregulluese

12. Kurlojaaplikohetnëambientetakademikefëmijëtmundt’apëlqejnëmëtepërprocesin e tëmësuarit e cilagjëindihmonatatëbehenvetë-drejtuesdhenxënëstëvetë-motivuar • Loja e fantazuar(bejedhebeso) përbën17% tëlojësgjatëviteveparashkolloredhe 33% gjatëlojësnëkopsht.

13. Rendesia e mesuesit/mesueses • Fjaloriipasuriedukatores: • Përdorinifjalëjoshumëtënjohuratëcilatfëmijëtjocdohere mundt’Idëgjojnëgjatëpërdithsmërisë • Zgjatnikomentetqëfëmijëtjapinnëkomentëmëpërshkruesesidhekenikujdesqëfjalitëtëshqiptohen me gramatikëtërregullt • Diskutonitemasfiduesepërfëmijët – tëcilatpërmbajnënjohuritëpërbotëndhetëcilatinkurojojnëshprehjenverbaletëfëmijëve • Emëronigjëratqëgjendenpërrethfëmijëve – përdornisamëshumëpërshkrimepërobjektetqëgjendenpërreth p.sh..sillmatopin me ngjyrëtëkuqeaposillmalibrin e ciligjendetmbitavolinën e verdhënë fund tëklasës ne vend të : “sillmaatëlibrinatjenë fund” etj • Dëgjonifëmijënderinë fund dhekthejanipërgjigjen e duhur. .

14. Aktivitetet e tënjohuritfonologjik • Ofroniaktivitetetëcilatrsisinnjohuritë e fëmijëvepërtingujtdhegjuhën. Këtoaktivitetemundtëpërfshijnë: luajtja e lojëravedhetëdëgjuarit e historive, vjershavedhekëngëveqëpërmbajnëritëm • Aliteracioni– njohja e disafjalëvetëcilatfillojnë me tingulltënjëjtë ( vijnëvajzatvallevalle)

15. Përputhja e tingujve • Renditja e fotove (iategojmëfëmijësnjëfotografikujanëtëvizatorzogu, qeni, macja, dheipyesim se emir icilëskafshëfillonme m)

16. Aktivitetet e Alfabetit • Abetaret; letratngjitëse; blloqe me shkronjadhe puzzle; tabelame shkronjat e alfabetit. • Përkrahniaktivitetet e tëlexuarittekfëmijët; • Përkrahnitëshkruarin e fëmijëve; tëpërkrahenfëmijëtqëtëbëjnëshkarravina; shkruarjen e shkronjaveqënjohin, etj

17. Aftesitematematikore • Tëkuptuarit e madhësisë, formësdhemodeleveUnderstanding size, shape, and patterns • Aftësiapërtënumëruarverbalisht (Aftësiapërtënumruarparadhembrapsht) • Njohja e numrave • IdentifikimiinjëapomëshumëpjesëveIdentifying more and less of a quantity • Tëkuptuarit e ndërlidhjesnjë-nganjë (p.sh përputhja e blloqeve; njohja se ciligrup ka 4 elemente e cili 5 etj)