Inwazyjna choroba meningokokowa Sytuacja epidemiologiczna w województwie dolnośląskim

1. Inwazyjna choroba meningokokowa Sytuacja epidemiologiczna w województwie dolnośląskim Dział Epidemiologii Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej we Wrocławiu Wrocław, 18.06.2007

2. Inwazyjna choroba meningokokowa • Inwazyjnachoroba meningokokowa wywoływana jest przez Gram(-) tlenowe ziarniaki, dwoinki z gatunku Neisseria meningitidis (meningokoki).

3. Epidemiologia zakażeń meningokokowych • Choroba meningokokowa (UE)„Definicje przypadków chorób zakaźnych na potrzeby nadzoru epidemiologicznego (wersja robocza 3, grudzień 2004) PZH” Klasyfikacja przypadków • Prawdopodobny • Potwierdzony • kryteria laboratoryjne: • wyizolowanie Neisseria meningitidis • wykrycie kwasu nukleinowego • wykazanie N.meningitidis w badaniu mikroskopowym

4. Epidemiologia zakażeń meningokokowych Postaci kliniczne inwazyjnej choroby meningokokowej(IChM) • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych • posocznica (5-20%) • zapalenie płuc • ropne zapalenie stawów • zapalenie osierdzia • zapalenie kości, szpiku kostnego • zapalenie ucha środkowego, gardła, spojówek

5. Klasyfikacja Neisserii meningitidis • Meningokoki podzielono na 13 grup serologicznych, A, B, C, Y, W 135 - odpowiadają za prawie wszystkie przypadki zachorowań • Polska i Europa: najczęściej występują meningokoki grupy B i C • Różne typy i podtypy serologiczne oraz immunotypy

6. Epidemiologia zakażeń meningokokowych • Zakażenia Neisseria meningitidis są jedną z najczęstszych przyczyn zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych na świecie • Epidemie wywoływane są głównie przez szczepy z grupy A i C. • Szczepy grupy B są najczęściej związane z zachorowaniami sporadycznymi.

7. Klasyfikacja Neisserii meningitidis • Meningokoki podzielono ze względu na: • Polisacharyd otoczki • Białko błony zewnętrznej OMPs klasy 2 i 3 Porin B (na 8 serotypów:1,2a,2b,4,14,15,21,22) • Białko błony zewnętrznej OMPs klasy 1 Porin A (na 14 serotypów)

8. Klasyfikacja Neisserii meningitidis • Typy elektroforetyczne (ET) – ustalane na podstawie ruchliwości elektroforetycznej wybranych siedmiu enzymów • Typy sekwencyjne (ST) – ustalane na podstawie sekwencji nukleotydowej fragmentów siedmiu genów (multi-locus sequence typing, MLST) MLST pozwala określić przynależność poszczególnych izolatów do tzw. kompleksów klonalnych (CC)

9. Epidemiologia zakażeń meningokokowych • Otoczka polisacharydowa • Proteazy aktywne wobec IgA • Pile • Zmienność antygenowa (switching) • LPS - endotoksyna • Białka błony zewnętrznej • Pozyskiwanie żelaza z transferyny Czynniki zjadliwości N.meningitidis

10. Najgroźniejsze kompleksy klonalne N. meningitidis w Polsce • ST-11/ET-37complex (epidemiczny, pandemiczny – grupa C • ST-8/A4cluster (epidemiczny) – grupa C • ST-103complex (epidemiczny) – grupa C (ST-5133) • ST-32/ET-5complex (epidemiczny) – grupa B

11. Inwazyjna choroba meningokokowa • Meningokoki bytują w jamie nosowo-gardłowej i są przenoszone drogą kropelkową podczas kichania lub kaszlu, bezpośredni kontakt (pocałunek) lub także pośredni kontakt z osobą zakażoną (picie ze wspólnego naczynia, palenie jednego papierosa, jedzenie wspólnej kanapki).

12. Inwazyjna choroba meningokokowa • Meningokoki: • nie przeżywają poza organizmem człowieka • wykazują dużą wrażliwość na wysychanie i niższą temperaturę • zakażenia mogą być trudne do rozpoznania w pierwszej fazie choroby • objawy występujące przy zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicy meningokokowej różnią się w przypadku niemowląt, starszych dzieci i osób dorosłych.

13. Inwazyjna choroba meningokokowa • Objawy występujące u niemowląt: • gorączka – dłonie i stopy mogą być zimne, • brak apetytu, wymioty, biegunka, • rozpaczliwy płacz, kwilenie, • rozdrażnienie, • odgięcie głowy do tyłu, • osłupienie, • pulsujące ciemiączko, • senność, • wybroczyny (plamy) na skórze

14. Inwazyjna choroba meningokokowa • Objawy występujące u dorosłych i starszych dzieci: • wymioty • gorączka • gól głowy • sztywność karku • światłowstręt • senność • bóle stawów • drgawki • mogą występować także: zimne dłonie i stopy przy jednoczesnej wysokiej gorączce oraz wybroczyny na skórze (wysypka krwotoczna)

15. Inwazyjna choroba meningokokowa Wysypka krwotoczna występuje w postaci drobnych czerwonych punkcików, które: • nie bledną pod naciskiem • mogą wystąpić na każdej części ciała • w późniejszych stadiach choroby punkty te zlewają się w duże plamy • czasem występuje na powierzchni gałek ocznych, w miejscach częściowo zakrytych powiekami.

16. Inwazyjna choroba meningokokowa Wysypka krwotoczna

17. Inwazyjna choroba meningokokowa „Test szklankowy” - przyciskamy bok szklanki do zmian na skórze - w przypadku zakażenia meningokokowego plamki nie bledną pod naciskiem

18. Inwazyjna choroba meningokokowa • Cytokiny: • przyśpieszenie akcji serca, • obniżenie lub znaczne podwyższenie temperatury, • uszkodzenie wyściółki naczyń krwionośnych, powstają zakrzepy szczególnie w małych naczyniach

19. Inwazyjna choroba meningokokowa • Zaburzenia krzepnięcia: • niedotlenienie tkanek • zatrucie tkanek produktami przemiany materii • uszkodzenie naczyń

20. Inwazyjna choroba meningokokowa • Uszkodzenie naczyń: • przepuszczanie osocza krwi do tkanek • obniżenie ciśnienia tętniczego krwi • wybroczyny na skórze • upośledzenie lub nawet wyłączenie pracy narządów • zgon

21. Inwazyjna choroba meningokokowa • Leczenie inwazyjnej choroby meningokokowej wymaga: • natychmiastowego leczenia antybiotykami, • chemioprofilaktyki(najlepiej w ciągu 24 godzin) u osób, które miały bardzo bliski kontakt z chorym

22. Epidemiologia zakażeń meningokokowych • ekspozycja na szczep • kolonizacja nosogardła • przejście przez bł. śluzową • przeżycie i namnożenie siębakterii we krwi (sepsa) • pokonanie bariery krew- • mózg rozwój zakażenia

23. Epidemiologia zakażeń meningokokowych • Wyłączny, naturalnym rezerwuar meningokoków - człowiek • Źródła zakażenia: chory albo bezobjawowy nosiciel • Meningokoki kolonizują jamę nosowo-gardłową • Nosicielstwo: ok. 2 - 25 %, w środowiskach zamkniętych 40 – 80 % • Stosunkowo niska zakaźność – podczas epidemii 1/1000 do 1/5000

24. Epidemiologia zakażeń meningokokowych • Okres wylęgania: 2-10 dni, na ogół 3-4 dni • Śmiertelność 9 -12% (posocznica: 20-80%) • Zachorowania wywołane przez meningokoki występują najczęściej zimą i wiosną • W około 10 – 50 % przypadków występuje wysypka krwotoczna – głównie na skórze tułowia, kończyn, rzadziej na twarzy, dłoniach lub podeszwach (wykwity utrzymują się kilka dni) • Choroba może mieć przebieg piorunujący prowadzący w ciągu kilku godzin do zgonu • W Polsce u ok. 6 -13 % osób po przebyciu choroby pozostają trwałe uszkodzenia (m.in. powikłania neurologiczne, głuchota - 10% ozdrowieńców)

25. Epidemiologia zakażeń meningokokowych Epidemie • głównie grupy A i C, (USA – Y), W135 A – np. 1996 – meningitis belt – 250.000 przypadków, 25.000 zgonów (dane WHO) C – np. Kanada, Czechy, USA, Hiszpania W135 – np. 2000 - Mekka, meningitis belt, • rzadziej grupa B – np. Dania, Norwegia, Kuba, Brazylia

26. Epidemiologia zakażeń meningokokowych • W Europie niektóre kraje zostały szczególnie dotknięte zachorowaniami wywoływanymi przez meningokoki grupy C, należą do nich: Anglia, Walia, Szkocja, Irlandia Północna, Islandia, Hiszpania, Szwajcaria, Czechy i Słowacja • W Wielkiej Brytanii w roku 1999 zgłoszono 1.530 przypadków (150 zakończyło się śmiertelnie!) • W Niemczech co roku notuje się ok. 800 zachorowań.

27. Epidemiologia zakażeń meningokokowych • Dzieci w wieku od 3 miesięcy do 5 lat są, w porównaniu do innych grup wiekowych narażone najbardziej • Drugi szczyt zachorowań jest notowany u młodzieży między 14 a 19 rokiem życia • Ryzyko infekcji wzrasta w zbiorowiskach ludzkich, ogniska epidemiczne dotyczą zazwyczaj środowisk zamkniętych tj. szkoły, przedszkola, domy dziecka, akademiki, koszary, więzienia

28. Inwazyjna choroba meningokokowa zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych; zapalenie mózgu i/lub posocznica (sepsa); W 10% przypadków posocznica występuje bez jednoczesnego zajęcia OUN. Posocznica: śmiertelność wynosi ok.10-13 % sepsa meningokokowa o przebiegu piorunującym,śmiertelność do 50%. Epidemiologia zakażeń meningokokowych

29. Epidemiologia zakażeń meningokokowych Zapadalność • Kraje rozwinięte - 1-3/100 000 • Kraje rozwijające się - 25/100 000 • Epidemie w Afryce – 100-1000/100 tys. (co 8-12 lat) • Europa – 1,1/100 tys. • Polska – 0,3/100 tys. (2004 r.) meningitis • Polska -0,54 (2005) IChM

30. Epidemiologia zakażeń meningokokowych • W Polsce i w Europie ponad 90% wszystkich zachorowań wywołują meningokoki należące do grup serologicznych B i C • W ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost przypadków z wysoką śmiertelnością wywoływanych przez meningokoki z grupy C,zwłaszcza z kompleksu klonalnego ST11/ET

31. CHOROBA MENINGOKOKOWA - OGÓŁEM (A39) Liczba zachorowań (w kwartałach i ogółem), zapadalność oraz liczba zachorowań w latach 2004 - 2005

32. Posocznice: ogółem (A39.1-A39.4: A40-A41; P36 i inne)liczba zachorowań

33. Epidemiologia zakażeń meningokokowych Zapadalność na IChM potwierdzona laboratoryjnie przez KOROUN w roku 2006 • od 0,03 (woj.łódzkie) -1,19 (woj.warmińsko-mazurskie) • w przedziale wieku 0-5 od 0,75(woj.łódzkie) -11,5 (woj.warmińsko- mazurskie) • W przedziale wieku 10 -25 od 0,13 (woj.małopolskie) – 3,9 (woj.opolskie)

34. Epidemiologia zakażeń meningokokowych Zwiększone ryzyko zachorowań • Niedobory końcowych składników dopełniacza (C5-C9) • Zaburzenia układu properdyny • Funkcjonalna lub anatomiczna asplenia • Czynne bądź bierne palenie • Zakażenia wirusowe

35. Epidemiologia zakażeń meningokokowych Zwiększone ryzyko zachorowań • Zachorowanie w środowisku (800-1000 X zwiększone ryzyko) • Środowiska zamknięte (studenci, rekruci) • Złe warunki socjalne (zatłoczenie) • Styl życia (częste uczęszczanie do klubów, dyskotek, PUB-ów itp.) • najczęstsze zachorowania: dzieci (3/12 - 1) i młodzież (16-21) • nosicielstwo - ogólnie 2-25 % • u starszych dzieci i młodzieży- 20-40% • wyższe u bliskich kontaktów, podczas epidemii • w środowiskach zamkniętych (nawet >80%)

36. Epidemiologia zakażeń meningokokowych Definicja IChM wg ECDC Przypadek prawdopodobny to taki, gdy stwierdza się objawy kliniczne i związek epidemiologiczny z potwierdzonym przypadkiem zachorowania. Natomiast za przypadek możliwy uznaje się pacjenta z jednym z 5 objawów klinicznych takich jak: • objawy oponowe, • wysypka plamisto-rumieniowa, • wstrząs septyczny, • tętniące ciemiączko, • ropne zapalenie stawów. Przypadki potwierdzone lub prawdopodobne powinny być zgłaszane do UE (ECDC).

37. Epidemiologia zakażeń meningokokowych Rozkład grup serologicznych meningokokówodpowiedzialnych za IChM w Polsce (KOROUN)

38. <1m 1-11m 1-4r 5-9r 10-14r 16-19r 20-24r 25-44r 45-64r >64r wiek inne Epidemiologia zakażeń meningokokowych Częstość IChM w zależności od wieku (KOROUN)

39. Epidemiologia zakażeń meningokokowych Wiek pacjentów z bakteryjnym ZOMR (KOROUN)

40. Epidemiologia zakażeń meningokokowych Liczba meningokokowych zomr zarejestrowanych (PZH) i potwierdzonych przez KOROUN 2004 r. - 2 x więcej izolatów z IChM niż w 2003 r.

41. Epidemiologia zakażeń meningokokowych W 2006 roku zaobserwowano dramatyczny wzrost zakażeń wywoływanych przez N. meningitidis grupy C, należącej do kompleksu klonalnego ST-11/ET-37

42. Epidemiologia zakażeń meningokokowych Szczepy ST-11/ET-37 CCw grupie C meningokoków odpowiedzialnych za IChM w Polsce 100% 80% 60% 40% 40,9% 20% 14,3% 10,3% 9,1% 0,0% 7,5% 6,5% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Grupa C, inne szczepy Grupa C, kompleks ST-11/ET-37

43. Epidemiologia zakażeń meningokokowych Szczepy Neisseria meningitidis (grupa C, ST11) izolowane w 2006 roku( nosicielstwo, zachorowania, zgony ) wg KOROUN PRZYCZYNY ZGONÓW

44. Epidemiologia zakażeń meningokokowych

45. Epidemiologia zakażeń meningokokowych

46. głogowski górowski polkowicki milicki lubiński wołowski bolesławiecki trzebnicki zgorzelecki legnicki oleśnicki lubański złotoryjski lwówecki średzki jaworski wrocławski świdnicki oławski jeleniogórski kamienno-górski strzeliński dzierżo-niowski wałbrzyski Inwazyjna choroba meningokokowa (IChM)Zachorowania na terenie woj.dolnośląskiegow roku 2006 wg miejsca zamieszkania ząbkowicki Przypadki IChM kłodzki Przypadki IChM powiązane epidemiologicznie Zgony 1.I. 7.I. 23.I. 9.III 17.III 17.III. 21.III. 25.III. 31.III. 24.IV. 11.V. 24.V. 17.VI. 21.VIII. 1.XI. 14.XI. 16.XI. 23.XI. 25.XII.

47. Choroba meningokokowa – analiza zachorowań w województwie dolnośląskim w roku 2006

48. Choroba meningokokowa – analiza zachorowań w województwie dolnośląskim w roku 2006

49. Zgłoszenia przypadków inwazyjnej choroby meningokokowejw województwie dolnośląskim w roku 2006

50. Epidemiologia zakażeń meningokokowych • 2006 • Zapalenie opon meningokokowe • woj.dolnośląskie – 11 przypadków (0,4) • Polska – 136 przypadków (0,4) • Zapalenie mózgu meningokokowe • woj.dolnośląskie – 2 przypadki (0,1) • Polska – 16 przypadków (0,04) • Posocznice ogółem • woj.dolnośląskie 70 (2,4) w tym 11 o etiologii meningokokowej • Polska – 142 (0,4)