KAN BASINCI (TANSİYON) VE SAĞLIK

1. KAN BASINCI (TANSİYON) VE SAĞLIK Prof. Dr. Erdal ZORBA

2. KAN BASINCI (TANSİYON) VE SAĞLIK • Kalbimiz günde 24 saat hiç durmamaksızın kan pompalama görevini yerine getirir. Kan basıncı, kalbin kanı vücudun her bölgesine göndermek için kan damarları üzerine yarattığı basınçtır. Başka bir değişle; kan basıncını, kalp ve kan damarlarının duvarlarına, kan tarafından yapılan bir zorlama olarak tanımlayabiliriz. Bu zorlama gücü, kalp atışı tarafından yapılır. Kalbin çalışması bir pompanın çalışmasına benzer.

3. KAN BASINCI (TANSİYON) VE SAĞLIK • Kendisine kulakçıklardan gelen kanı karıncıklar yolu ile büyük ve küçük dolaşıma pompalar. Bu pompalama boyun ve el bilekleri damarlarında nabız atması şeklinde hissedilir. Sol karıncıktan atılan temiz kan yüksek basınçla bütün vücuda dağıtılır. İşte bizim “tansiyon” diye ölçtüğümüz, damar içindeki bu kanın basıncıdır. Büyük dolaşım sistemi ile dokuların gereksinimini karşılamak için dağıtılan bu kan kullanıldıktan sonra tekrar temizlenmek üzere, küçük dolaşım yardımı ile akciğerden geçer. • Kan basıncı ölçümünde iki sayı vardır. Yüksek olan sayı “sistolik” basınç ya da büyük tansiyon adı ile anılır. Bu basınç kalbin içindeki kanın damarlara pompalandığı anda oluşur. Bu pompalama nabız sayısı gibi dakikada 70-100 civarındadır. İki pompalama arasında kalp kası içine kanı doldurmak için gevşer ve bu sırada damardaki basınç düşer, buna “diastolik” ya da küçük tansiyon denir.

4. Yüksek Kan Basıncının Yedi Nedeni • Beslenme düzeninde aşırı protein. Çok fazla protein, yapışkan bir kan anlamına yol açar. • Hayvansal yağların aşırı derecede kullanımı, kan damarları duvarları üzerinde kolesterol oluşumunu hızlandırır. • Salgı bezleri dengesini bozan, vitaminlerden yoksun besin. • Aşırı derecede uyarıcı yiyecek ve içecekler(Baharat, alkol, sigara) • 1,3 ve 4. maddelerin yol açtığı yetersiz bir böbrek çalışması. • Kalsiyum ve B kompleks vitaminleri yetersizliğinde ileri gelen aç bir sinir yapısı. • Kan damarları duvarları üstünde ürik asit tuzlarının tortulaşmasına yol açan dışarı atım yetersizliğinin meydana getirdiği zehirlenmiş kan dolaşımı.

5. Yüksek Kan Basıncının Etkileri • Yüksek kan basıncı, bir çok kötürüm edici ve ölüm nedeni durumlarının öncüsüdür. Yüksek kan basıncı, solunum güçlüğüne, göğüste ve kulaklarda yankısı duyulan bir kalp vuruşuna, baş dönmesine, kulakta uğultulara, derinin kızarmasına, burun kanamasına vb. yol açabilir. Baş içerisindeki zonklamalar, kalp atımı ile aynı düzenle atan bir çarpıntı gibi işitilebilir.

7. Yüksek Kan Basıncı İçin Yapabileceğiniz Şeyler • Yüksek tansiyonda doktorunuzun önerilerini dinlemeniz gerekir. Bu, tansiyonunuzu normal düzeye çeker ve orada tutar • Diyet • Tuzu Azaltma • Kilo Verme • Sigarayı Bırak • Egzersiz

8. Egzersiz Sırasında Kan Basıncı Değişimi • Egzersiz kalp atımının ölçülmesi kadar kan basıncının ölçülmesi de önemlidir. Eğer sadece kalp atımı ölçülürse, kan basıncı kalbin sahip olduğu toplam güç verimine katkıda bulunan bir etken olarak ihmal edilir. • Nabız basıncı (pulse pressure) yani sistolik ve diastolik basınçlar arasındaki farklılık, egzersizdeki ortalama basıncın (mean pressure) hesaplanması için temel oluşturur. • Egzersiz sonrası toparlanma sırasındaki kan basıncının ölçümü denekte oluşabilecek baygınlığın önlenmesine neden olabilir ve kalp atım oranının kan basıncına olan oranı sonucunun hesaplanması kalbin güç çıkışının bir göstergesini sunar.

9. Aerobik Egzersiz Sırasındaki Kan Basıncı • Genelde sistolik basıncın daha çok doğrusal olarak artması beklenir ve diastolik basınç çok az değişir. (eğer bütün bunlar, derece derece artan aerobik egzersiz süresinde oluyorsa) • Ortalama kan basıncı (MBP) nabız basıncından (PP) yani sistolik ve diastolik basınç arasındaki farktan hesaplanır. Dinlenim ortalama kan basıncı geleneksel hesaplanır yani; MBP = PP / 3 + DP ve PP = SP – DP olduğundan, MBP = SP- DP /3 + DP olur. (1. denklem) • Buna karşın egzersiz anındaki ortalama basınç geleneksel denklemden üretildiğinden daha yüksek görünmektedir. Bu eşitlikte ortalama basınç hesabı şöyledir: MBP (mmHg) = (SP – DP) / 2 + DP  (2. denklem) Veya = (PP / 2) + DP

10. Kalp Atım Oranı (HR) ve Kan Basıncı (BP) Arasındaki Etkileşim • Önceden de bahsedildiği gibi, kalp hem kendi pompalama oranı hem de karşısında pompalama yapmak zorunda olduğu direnç veya güç (mm Hg) tarafından etkilenir. Kalbin bu güç çıkışı bu iki faktörün yani kalp atım oranı ve sistolik basıncın çarpılmasından dolayı çift ürün veya oran-basınç ürünü (RPP) olarak adlandırılır RPP = (HR x SP) / 100 veya HR = b.dk-1(dakikadaki vuruş) SP = mm Hg = HR x SP x 10-2 • Örneğin, HR, 150 b.dk ve SP, 200mm Hg ise o zaman egzersiz sırasındaki RPP şöyledir; (150 x 200)100 = 30.000 / 100 = 300