Kurumsal Sorumluluk ve İşci Hakları Ortak Girişimi

1. Kurumsal Sorumluluk ve İşci Hakları Ortak Girişimi Eğitim Semineri Türkiye 2006 Modül 1

2. Neden buradayız? Seminerin amacı • Yerel paydaşları Jo-In ve 6 üye örgütü hakkında bilgilendirmek • Çalışma ortamlarında iyileştirme sistemlerinin verimli kullanılmasını teşvik etmek Giriş

3. Neden buradayız? Seminer ne sağlayacak • Ortak girişimi (Jo-In) kuran 6 uluslar arası örgüte genel bakış • Şikayet mekanizmaları nasıl kullanılır? • Türkiye’deki Ortak Girişim projesiyle ilgili bilgilenme Giriş

4. İçerik: Modül 1 • Küresel ortam • Bu alanda kullanılan özel terminoloji • 6 örgüt • Üyelik ve yönetim • Yaklaşımlar • Şartname içerikleri • Denetim ve iyileştirme • Açıklama ve halka raporlama Giriş

5. İçerik: Modül 2 • Türkiye’deki Jo-In projesi – nasıl çalışır • Çalışma yerindeki ihlalleri saptamak için şikayet sistemlerinin kullanılması • Bu sistemlerin kullanımı ile ilgili pratik yapmak için hayali senaryolar Giriş

6. Nasıl çalışır? Seminer temel kuralları • İki tam gün seminere katılmak • Başkalarının fikirlerine saygı duymak • Zaman sınırlarına saygılı olmak (molalar dahil!) • Soru sormak • Tecrübelerinizi paylaşmak • Yanlış cevap yoktur Giriş

7. “Raporlama becerimizi” test edelim Birbirimizi tanımak için • Tanımadığımız birer kişi bulalım. 7 dakika içinde aşağıdaki bilgileri paylaşalım: • İsim, hangi kuruluştan olduğu • Nereden geldiği • Bu seminerde ne öğrenmek istediği • Bu eğitimdeki 6 örgütün herhangi biri ile ilgili bir bilgi • Bu kişiyi gruba bir dakikadan az bir süre içinde tanıştıralım. Giriş

8. İçinde çalıştığımız yapı Küresel Ortam Bu bölümde, kısaca gözden geçireceklerimiz: • Uluslararası İşçi Hakları • Uluslararası standartlar nasıl geliştirildi • Uluslararası hukuk çerçevesinde uygulama • Küreselleşmenin getirdiği zorluklar • Küreselleşmeye, işçi haklarını destekleyen yenilikçi cevaplar

9. Temel İşçi Hakları Küresel Ortam • Örgütlenme özgürlüğü ve toplu iş sözleşmesi hakkı • Zorla çalıştırılmamak • Ayrımcılık yapılmaması • Çocuk işçiliğin olmaması Bunlar evrensel insan hakları olup, hemen hemen tüm dünya ülkelerinde tanınmışlardır.

10. Temel İşçi Hakları Küresel Ortam Aşağıdakiler de dahil olmak üzere, bir çok uluslararası anlaşmaya eklendi: BM İnsan Hakları Deklarasyonu (1948) ILO’nun (UluslararasıÇalışma Örgütü) İş Yerindeki Haklar ve Temel Prensipler Deklarasyonu (1998) 170’den fazla ülke tarafından tanındı

11. Çeşitli uluslararası anlaşmalarla yeniden konfirme olmuştur : Temel İşçi Hakları Küresel Ortam • BM Sözleşmeleri • ILO Anlaşmaları • AB Mukavelesi • OECD Yönetmelikleri • Yerel insan hakları anlaşmaları (Örneğin; Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Anlaşmasıüyesidir.) Onlarca yıldan fazla süredir uluslararası ortamda tasarlanmış ve kabul görmüştür.

12. ILO - İş dünyasına vakfedilmiş BM kuruluşu UluslararasıÇalışma Örgütü Küresel Ortam Temel bilgiler: • ILO Anlaşmaları, uluslararası birincil anlaşmalar olup çalışma standartlarını bir sisteme bağlar • ILO Anlaşmaları sözleşme statüsündedir • Anlaşmalar hükümetlerin sorumluluğuna odaklıdır. Bu çerçevede, Türkiye Hükümeti ülke çapında işçi haklarına saygının sağlanması ile ilgili uluslararası sorumluluk taşımaktadır.

13. Zorluklar Hükümet bazlı bu işçi hakları uygulama modeli son dönemlerde büyük zorluklarla karşılaşmaktadır Küresel Ortam Küreselleşme

14. Küreselleşme Küresel Ortam • Nakliyat ve iletişim masrafları azaldı • Ticaret engelleri (tarifeler, kotalar) azalma eğiliminde Bugünün küresel ekonomisinde, daha önce hiç olmadığı kadar fazla ürün ve para ülkeler arasında yer değiştirmektedir

15. Günümüz küresel ekonomisinde Küresel Ortam • Oyuncak, konfeksiyon ve ayakkabı dünyanın her yerinde üretiliyor. • Dünyanın bir çok yerinde işçi bolluğu var • Firmalar üretim masraflarını düşürmek için, çoğu zaman üretimi başka yere kaydırabilirler. İş ve üretimin başka yere kaymasını engellemek için, işçiler, yönetim ve hükümetler birbiriyle yarışmaktadır.

16. Günümüz küresel ekonomisinde Küresel Ortam • Düşük işçilik maliyeti ile rekabet etmek için teşvikler var • Hükümet tüzükleri, uluslararası sınırlara ulaşan tedarik zincirleri tarafından zorlanmaktadır • Şartlar ne olursa olsun, günümüz küresel ekonomisinde hükümetlerin uygulamaları hala önemlidir Uluslararası çalışma standartlarını korurken, hükümetleri destekleyen uluslararası yapılara gereksinim ortaya çıkmıştır.

17. Zorluklara cevaplar Küresel Ortam • İşçi haklarının uygulanmasında standartlaşmış bir yaklaşımı olan uluslararası örgütlerin oluşturulması Adil koşullarda üretimi sağlamak için, “merdivenaltı atölyelerdeüretilmeyen” giysilere yöneliktüketici talebi gibi pazar güçlerini kullanmak Jo-In’e katılan 6 örgütün her biri, işçi hakları uygulamasını desteklemek amacı ile, bu yaklaşımların birini veya her ikisini benimsemektedir.

18. Clean Clothes Campaign (Temiz Giysi Kampanyası) Ethical Trading Initiative (Etik Ticaret Girişimi) Fair Labor Association (Adil İş Derneği) Fair Wear Foundation (Adil Giyim Vakfı) Social Accountability International (Sosyal Sorumluluk Enternasyoneli) Workers Rights Consortium (İşçi Hakları Konsorsiyumu) Küresel ekonomide oluşan zorluklara cevap verir Ancak hükümetlerin görevini üstlenmeye CALIŞMAZLAR Zorluklara cevaplar Küresel Ortam Jo-In’deki 6 Örgüt

19. Zorluklara cevaplar Grup Tartışması Küresel Ortam Günümüz küresel ekonomisinde adil çalışma koşullarına duyulan uluslararası isteğe çeşitli paydaşların* cevapları nelerdir? Örn.: Tüketiciler– kötü çalışma koşullarından uluslararası medya ile haberdar olur. Merdiven altı atölyelerde üretilmemiş mallar ister. Büyük perakendiciler, markalar, vs. Sendikalar İşciler Hükümetler Fabrikalar STKlar (Sivil Toplum Kuruluşları) * Paydaş = Belirli bir oluş/aktiviteden etkilenen herhangi bir şahıs ya da grup

20. Anahtar Terimler Terimler Şartname uygulanması ile ilgili tartışmalarda kullanılan bazıözel terimleri gözden geçireceğiz. Örneğin: Alternatif terim Bu eğitimde kullanılan terim Paydaş – İlgili taraf: Bir oluş ya da aktiviteden -ki bu örnekte bir girişimin faaliyetlerinden- etkilenen herhangi bir şahış ya da grup. Tüm tanımlar eğitim kitabında yer almaktadir

21. Anahtar Terimler – Rol alanlar Terimler Paydaş – İlgili taraf: Bir oluş ya da aktiviteden -ki bu örnekte bir girişimin faaliyetlerinden- etkilenen herhangi bir şahış ya da grup. İşçiler çalışma ortamı ile ilgili tartışmalarda anahtar paydaşlardır. Diğer önemli paydaşlar kimlerdir?

22. Anahtar Terimler – Rol alanlar Terimler MSI – Multi-stakeholder Initiative (Çok Paydaşlı Girişim): Belirli sorunları saptamak amacı ile (örn. şartnamelerin verimli uygulanması), çeşitli paydaşları (örn. şirketler, sendikalar ve/veya STKları) bir araya getiren proje veya örgüt. Örn. Jo-In örgütlerinden sadece biri MSI değildir.

23. Anahtar Terimler – Rol alanlar Terimler Marka – satın alan şirket – alıcı –perakendeci: Malları, üretici ile yapılan sözleşme aracılığı ile satın alan şirketler. Örn.: • Bu projede Gap Inc. marka olarak adlandırılır ve X Fabrikası için satın alan şirkettir Bir marka (satın alan şirket ya da perakendeci) bir veya birden çok ‘marka isimlerine’ (firmanın kendi mallarıni belirlemek için kullandığı bir sözcük ya da isim) sahip olabilir . Örn.: • Gap Inc. çeşitli marka isimleri ile bilinir – Gap, Old Navy, Banana Republic. • Marks & Spencer perakendici olup şu marka isimleri ile ilişkilendirilir: Blue Harbour veyaAutograph.

24. Anahtar Terimler – Rol alanlar Terimler Tesis – üretici – tedarikçi – satıcı – taşeron: Bu projede ‘tesis’ terimi satın alan şirket ile yapılan sözleşme doğrultusunda konfeksiyon üretimi yapan herhangi bir şirket için kullanılır. Örn.: Yaklaşık 10 tesis bu pilot projeye katılıyor. Not : Çoğu zaman ‘çalışma ortamı’ ‘tesis’ yerine kullanılır. Bu projede ‘çalışma ortamı’ daha geniş anlam taşımakta olup, eve ve diğer taşeronlara verilen işleri de kapsamaktadır.

25. Anahtar Terimler – Rol alanlar Terimler Fason İmalatçı: Üretici/tesis tarafından kiralanmış olup, üretimin bir bölümünü yapan şirket. Bu proje kapsamında, marka ile sözleşmesi olmayanlar fason imalatçı sayılır.

26. Anahtar Terimler – Rol alanlar Terimler Lisans Sahibi: Bir başka şirketin (veya üniversitenin) markalı veya logulu mallarınıüretmek üzere lisans almış olan şirket. Örn.: Zephyr GrafX, Columbia University isimli ve logolu ürünleri üreten lisans sahibidir.

27. Anahtar Terimler – Rol alanlar Terimler STK– Sivil Toplum Kuruşları: Herhangi bir hükümet, şirket veya kar amaçlı kuruluş ile ilgisi olmayan örgütler. Bu ortamda sendika olmayan, fakat işçi haklarına destek veren yerel veya uluslararası örgütler için kullanılır.

28. Anahtar Terimler – Aktiviteler Terimler Sosyal denetim – gözetim – doğrulama: Belirli bir tesisteki çalışma koşullarını değerlendiren aktiviteler. Bu terimler aynı zamanda, daha geniş kapsamlı aktiviteler icin kullanılır (bir şirketin - çoğu zaman bir markanın - tedarik zincirinde, şartnamenin yerine getirilmesini değerlendirme çabaları).

29. Anahtar Terimler - Aktiviteler Terimler İyileştirme–düzeltici eylem: Çalışma standardı ihlalini iyileştirmek için yapılan eylem. Şartname ihlalini iyileştirmek için düzenlenen hareket planına düzeltici eylem planı denir. İyileştirme stratejileri Türkiye’deki projenin odak noktası olup, seminerin ilerleyen bölümlerinde konuşulacaktır .

30. Anahtar Terimler Terimler Şikayet – başvuru – bir örgütün şartname standartlarına saygı duyulmadığına ilişkin suçlamalar. Şikayet mekanizmasıbir şikayetin nasıl alınıp, değerlendirildiğini belirleyen sistemdir. Altı örgütün her birinin kendi şikayet ve başvuru sistemleri var olup, ikinci modülde gözden geçirilecektir. Diger terimler ve tanımlar için lütfen çalışma kitabına bakınız.

31. “6 Örgüt”

32. Küçük grup aktivitesi “6 Örgüt” • Örgütün yaklaşımı ve önemine göre aktivitelerini sıralayalım (1-4) • Örgütün çalıştığı ülkelerde yerel katılımcıların kapasitesini geliştirmek • Şartnamenin en iyi uygulama alanlarını oluşturacak deneysel projeler • Çalışma koşulları ve şirket prosedürlerinin denetimi • Fabrika/marka performansı hakkında raporlama • Hangi ülkelere odaklanıyoruz ve merkez nerede olacak? • Kimler tarafından oluşturulacak (örn. Paydaş gruplar) • Lütfen bu örgütü oluştururken hangi sorunlarla karşılaşabileceginizi hayal edin. (Örn.: Farklı çıkarlar, işleri öneme göre sıralamak, maddi destek, vs.) • Örgütünüze bir isim verin Uluslarası işyeri koşullarını iyileştirmeyi hedefleyen, ideal bir hayali örgüt tasarlayalım. Beraberce hayal edelim: 20 dakikanız var. Tercihlerinizin nedenlerini açıklamaya hazırlanın.

33. Bu ‘6’lar kimdir? “6 Örgüt” Bu bölümde 6 örgütü gözden geçiriyoruz • Genel yaklaşımları • Üyeler ve yönetimleri • Şartnameleri • Sosyal denetime yaklaşımları • Açıklama/raporlama Paylaştıkları bir çok noktaya ve bazen de önemli farklılıklarına bakacağız

34. Jo-In’in 6 üyesi “6 Örgüt” Clean Clothes Campaign (CCC) - Hollanda Ethical Trading Initiative (ETI) – İngiltere Fair Labor Association (FLA) – ABD Fair Wear Foundation (FWF) - Hollanda Social Accountability International (SAI) – ABD Workers Rights Consortium (WRC) – ABD

35. 6’ların paylaştığı noktalar “6 Örgüt” Hepsi çalışma koşullarını iyileştirme çalışmalarını uluslararası boyutta yapıyorlar. Amaçları herhangi bir ülke yerine, tüm dünyada standartları yükseltmek

36. 6’ların paylaştığı noktalar “6 Örgüt” Genel bakış • Küresel ekonomideki değişikler doğrultusunda 1991-2000 yılları arasında kuruldular • Hepsinin ortak amacı, dünyadaki çalışma koşullarını iyileştirmeyi hedeflemekti • Bu hedefi gerçekleştirmek için hepsi şartnameler tasarlayıp kabul ettiler • Daha fazla öğrenmek ve daha verimli çalışmak için işbirliği istediler Önemli farklılıklar şartnamelerin uygulanması sırasında ortaya çıktı... ….ve örgütleri kim yönlendirmeli konusunda.

37. Genel yaklaşımlar “6 Örgüt” Genel şikayet başvuruları ile işçi hakları konusunda kamuoyu farkındalığı yaratıyor CCC ETI FLA FWF SAI WRC Pilot projeler ve forumlarla iyi uygulamaların öğrenilmesini sağlıyor Markaların standartlara uyumunu kontrolediyor SA 8000 uygulayan tesisleri belgelendiriyor; markaların uygunluk çabalarını destekliyor. Üniversite lisanslı konfeksiyon üreten tesislerin şartlarını araştırıyor Zaman içinde örgütler daha fazla benzer faaliyetlerde bulunmaya başladı.

38. Şirket üyeliği Marka üyeleri olanlar “6 Örgüt” Marka üyesi olmayanlar

39. Üyeler & karar alma “6 Örgüt”

40. Üyeler ve karar almak “6 Örgüt” Önemli noktalar • Tüm 6 organizasyonun STK üyeleri vardır • FLA ve WRC’nin üniversite üyeleri vardır • 6 örgütün kurullarının en az yarısışirket olmayan üyelerden oluşur • CCC ve WRC’nin şirket üyesi yoktur • FLA’ninkarar alma yapılarında sendikalar bulunmaz

41. Endüstri “6 Örgüt” Örgütler çalıştıkları sektörlere göre farklılık gösterirler. 3 tanesi yalnızca konfeksiyon konusunda uzman olup, diğer 3 örgüt başka sektörlerde de çalışmaktadır. SadeceKonfeksiyon • CCC • FWF • WRC Konfeksiyon ve başka sektörler • ETI • FLA • SAI

42. Yerel paydaşların katılımı “6 Örgüt” Özet olarak Danışma kurulları ve komiteler Eğitim ve kapasite geliştirme Çeşitli ülkelerde projeler Gayri resmi ve resmi müzakereler Üçüncü taraf şikayet mekanizmaları

43. “6 Örgüt” Grup tartışması “6 Örgüt” 6 örgütten herhangi biri ile daha önce ilginiz oldu mu veya başka aktivitelerinde yer aldınız mı? Hangi aktivite? Aktivite örgütün misyonu ve yaklaşımı ile nasıl örtüşüyordu?

44. “6 Örgüt”Jo-In’deki altı örgüt Şartnameler ve Sosyal Denetim

45. Davranış kuralları Şartnameler 6 örgüt - 6 şartname CCC – İş Uygulaması Şartnamesi ETI – Temel Şartname FLA – Çalışma Yeri Davranış Kuralları FWF – İş Uygulaması Şartnamesi SAI – SA8000 Standardı WRC – Örnek Davranış Kuralları

46. Şartname temel koşulları Şartnameler Hepsinin içerdikleri Örgütlenme özgürlüğü Toplu iş sözleşmeleri Zorla çalıştırmamak Çocuk işçilik olmaması Ayrımcılık yapılmaması İş sağlığı ve güvenliği Çalışma saatleri Ücret koşulları (“asgari ücretten” “yaşam ücretine” kadar)

47. Şartname temel koşulları Şartnameler Ek koşullar Yasal iş ilişkisi (CCC, ETI, FWF) Kadın hakları(WRC) Yönetim sistemleri (SAI) İnsanlık dışı davranış olmaması (ETI)* Taciz veya kötü davranış olmaması (FLA, SAI, WRC)* *Şartnamelerde insanlık dışı davranış veya taciz ve kötü davranış ile ilgili ayrı koşullar yoksa, bunlar sağlık ve güvenlik koşulları içinde bulunur.

48. Şartname koşullarının içeriği Şartnameler Temel farklar Ücretler Çalışma saatleri Örgütlenme özgürlüğü Neden bu 3 şartname koşulunun Jo-In projesinin odak noktası olduğunu kısmen açıklar.

49. Şartname koşullarının içeriği Ücretler Şartnameler “Standart çalışma haftası için ödenen ücretler ve ek ödemeler en az asgari veya endüstri asgari düzeyinde olmalı ve her zaman işçilerin ve ailelerinin temel ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli olup, ayrıca belli ölçüde serbest harcamaya izin vermeli.” -- FWF İş Uygulaması Şartnamesi • CCC, ETI, FWF, SAI şartnamelerinde benzer yaşama ücret yazıları yer alır • WRC şartnamesi - “onurlu yaşama ücreti” -- “temel ihtiyaçlar” ücretinden farklı olabilir • FLA şartnamesi - hangisi daha yüksek ise, “asgari ücret” veya “geçerli endüstri ücreti”

50. Şartname koşullarının içeriği Şartnameler Çalışma saatleri Çalışma saatleri geçerli yasalar ve endüstri standartlarıyla uyumlu olmalı. Şartlar ne olursa olsun, işçiler düzenli olarak haftada 48 saatten fazla çalıştırılamaz ve her 7 günlük dönemde en az bir gün tatil verilir. Fazla mesai gönüllü olup, haftada 12 saatten fazla olmayıp, düzenli olarak istenemez ve ayrıca fazla ücret ödenir. -- CCC İş Uygulaması Şartnamesi CCC, ETI, FWF, SAI şartnameleri benzer ifadeler taşır WRC şartnamesi - fazla mesai gönüllü olmalı, fakat en fazla limiti yoktur (örn. 60 saat) FLA şartnamesi - 60 saatten fazla sadece işin yoğun olduğu dönemlerde olabilir; fazla mesainin gönüllü olması gerektiğine ilişkin bir ifade yok