İş hijyeninin temel ilkeleri sık rastlanılan iş kazaları

1. İş hijyeninin temel ilkeleri sık rastlanılan iş kazaları Doç.Dr.M.Nihal ESİN Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi, Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı mnesin@istanbul.edu.tr

2. İçerik • İş hijyeninin tanımı • Çalışma ortamı tehlike ve riskleri • İş kazaları • Yapılması gereken çalışmalar • Çalışanlara düşen görevler

3. Konunun Genel Amacı Üniversitemiz iş sağlığı ve güvenliği kurullarında yer alan kurul üyelerinin; İş sağlığının temel konuları olan iş hijyeni ve iş kazaları konusunda bilgilenmelerini sağlamak

4. Kişisel hijyen ve iş hijyeni: aynı anlamda kullanılabilir mi? İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarında ; “kişisel hijyen" ile "iş Hijyeni"nin bire bir örtüştüğü, aynı şeyi ifade ettiği sanılmaktadır.

5. Kişisel hijyen genel olarak bilindiği gibi ; sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan temizlik önlemlerinin tümü kişisel hijyen olarak tanımlanır

6. Çalışma ortamında kişisel hijyen ek uygulamaları gerektirir. • İşyerindeki lavaboları, duşları, tuvaletleri, soyunma odalarını en iyi şekilde kullanmak her bir çalışanın sorumluluğudur. • Zehirli kimyasal maddelerle, sıcakta ve kirli işlerde çalışan işçileri için iyi bir hijyen (temizlik) temel şarttır

7. iş hijyeni  (endüstriyel hijyen) İşyerinde oluşan, çalışanın sağlık ve iyilik halini etkileyen, çalışanlar ve toplumdaki bireyler arasında önemli ölçüde huzursuzluk ve verimsizlik yaratan işyeri ortam tehlikelerini ve risklerini; belirleme, kontrol altına alma. Kontrol stratejilerini geliştirme ve izleme faaliyetlerini içeren iş sağlığı bilim dalıdır.

8. İŞYERİ ORTAM TEHLİKELERİ VE RİSKLERİ

9. İnsan yaşamının önemli bir bölümü çalışma ortamında geçiyor

10. TEHLİKE! çalışma koşulları • SAĞLIK SORUNLARI • uyku düzensizlikleri, • gastrointestinal sorunlar, • kardiyovasküler sorunlar, • kanser, • psikolojik sorunlar, • sosyal yaşamın olumsuz etkilenmesi, • yorgunluk, • mesleki doyumsuzluk, • dikkatsizlik RİSKLER • vardiyalı çalışma, • uzun süre ayakta durma, • fazla saat çalışma Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

11. gece çalışması • Gece çalışma ile ilgili olarak son 20 yıl yapılan çalışmalar değerlendirildiğinde gece çalışan hemşirelerin meme kanserine yakalanma riskinin fazla olduğu belirtilmiştir. • Bunun nedeni olarak geceleri koyu karanlıkta salgılanan melatonin hormonunun gece vardiyası sırasında ışığa maruz kalınması nedeniyle az yada hiç salgılanmaması olduğu belirtilmektedir (Hansen 2012). Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

12. TEHLİKE! Kimyasal etkenler Kimyasal maddeler çalışma ortamı ve günlük yaşantımızın içinde bir çok alanda yer almaktadır ve katı, sıvı ve gaz hallerinde kullanılmaktadırlar. Dünyada her yıl en az 400 milyon ton kimyasal madde üretilmekte ve her tür endüstride kullanılmaktadır Günümüzde çalışanların birçoğu kimyasal tehlikeye şu ya da bu şekilde maruz kalmaktadır. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

13. Kimyasalların sağlık üzerine etkileri Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

14. TEHLİKE! Biyolojik etkenler • SAĞLIK SORUNLARI • konjoktivit(adenovirüsler) • sitomegolavirus • difteri • hepatit A/B/C • kızamık • meningokoksik menenjit • kızamıkçık • tüberküloz • su çiçeği RİSKLER • Hastalar, • Kontamine araç ve gereçler Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

15. TEHLİKE! Ergonomik etkenler • SAĞLIK SORUNLARI • bel ve sırt ağrıları • kas iskelet sistemi hastalıkları • Ayak sağlığı sorunları RİSKLER • Tekrarlamalı, zorlayıcı hareketler • İtme,çekme,ağır yük kaldırma • Oturma • Bilgisayar kullanma Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

16. TEHLİKE! Fiziksel etkenler • SAĞLIK SORUNLARI • psikolojik, • fizyolojik sağlık sorunları • iş kazaları RİSKLER • Gürültü • Isı • Işık • radyasyon Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

17. TEHLİKE! Sosyal Etkenler Sosyal etkenler olarak; annelik, ev kadınlığı rolleri, kurum içi sosyal olanakların yetersizliği, Yetersiz ücret sayılabilir. Bu etkenler tükenmişlik, rol karmaşası, mesleği terk etme gibi sorunlar yaratabilmektedir Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

18. TEHLİKE! Psikolojik etkenler • SAĞLIK SORUNLARI • iş stresi • unutkanlık, kararsızlık, • olumsuz kişilerarası ilişkiler • mobing RİSKLER • ekip iletişimi, • bağımsız karar alma ve uygulamalar Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

19. TEHLİKE ve RİSKLER MESLEK HASTALIĞI ve İŞ KAZALARINA YOL AÇIYOR Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

20. İş kazaları “İş kazası, işin yapılması sırasında meydana gelen ve çalışanı hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olaydır. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

21. Eksik olanı bulun Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

22. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) İş kazasını, “Önceden planlanmamış, çoğu kişisel yaralanmalara, makinelerin ve araç gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olay“ olarak tanımlamaktadır. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

23. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO ) İş kazasını, Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınmamış olan, etrafa zarar verecek nitelikteki olaylar” olarak tanımlamaktadır. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

24. Kaza Kaza, dıştan ve ani bir etkiyle meydana gelen ve kişilere zarar veren istenmeyen bir olaydır. Kazanın oluşumunu inceleyen araştırmacıların, “dik duran domino taşları” modelini kullandıkları görülmektedir. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

25. Bu modele göre, kaza zinciri faktörleri şöyle sıralanmaktadır: 1.aşama: Doğa koşulları (doğal yapı), 2.aşama: Kişisel eksiklikler, 3.aşama: Güvensiz durum ve davranışlar, 4.aşama: Kaza, 5.aşama: Zarar (ölüm veya yaralanma). Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

26. Kazaların Temel Nedenleri (4M) 1- İnsan (Man) : Hatalara neden olan insan faktörü, 2- Makine (Machine) : Uygun olmayan, koruyucusuz ekipman, makine, tezgah, tesisi gibi fiziksel faktörler, 3- Ortam-Çevre (Media) : Bilgi, bilgilendirme, çalışma metotları ve çevresel faktörler, 4- Yönetim (Management): Yönetimsel faktörler, Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

27. EN ÇOK ZARAR GÖREN ORGANLARIMIZ %15 % 15 %8 %10 %3 %15 %15 %34 Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

28. Ne yapılmalı? İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİ Bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerini sürdürme ve daha üst düzeye çıkarma çalışmalarıdır (ILO-WHO,1951) Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

29. İnsanın, iş yerlerinde, işin yürütülmesi sırasında oluşan veya oluşabilecek tehlikelerden ve sağlığına zarar verebilecek unsurlardan korunmasını, aynı zamanda iş yeri ortamının iyileştirilmesini hedef alan sistemli ve bilimsel çalışmaların tümüne “İş Sağlığı ve Güvenliği” denir. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

30. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

31. Gerekli yasal düzenlemeleri ve uygulamadaki denetim ve kontrolünü yapmak, eğitim vermek yetkisi ve görevi. Devlet İSG yönünden kendisine verilen talimatlara harfiyen uymak sorumluluğu. Çalışan Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı hazırlamak ve mevcut yasa ve yönetmelikleri uygulama yükümlülüğü. İşveren SORUMLULUKLARIMIZ… Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

32. İş sağlığı ve güvenliği kanunu Tüm çalışanlara iş sağlığı hizmeti sunulması gerekliliği belirlendi İşverenlerin Yükümlülükleri Ayrıntılı Tanımlandı Çalışanların Yükümlülükleri Ayrıntılı Tanımlandı Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

33. İş sağlığı ve güvenliği kanunu Tüm İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonellerinin Görevlendirilmesi Sağlandı Çalışanların Tamamı Sağlık Gözetimine Tabi Tutulacak Çalışanlara İş Sağlığı ve Güvenliği İçin Bilgi ve Eğitim verilmeli Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

34. Tehlike Sınıfları • İşyerleri; • Az tehlikeli • Tehlikeli • Çok tehlikeli • İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

35. Tüm işyerlerinde yapılması gereken uygulamalar Risk analizlerinin yapılması Çalışanların eğitiminin yapılması Çalışanların sağlık muayenelerinin yapılması Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

36. RİSK ANALİZLERİ ; İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları ifade etmektedir. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

37. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014 Faaliyet Tehlike Risk Acil yangın tatbikatlarının yapılmaması Yangın Yangın sırasında çalışanların binayı boşaltamaması, olası yaralanma ve ölümler 1.Tatbikat için ön hazırlık yapılaması (alarm,yangın hortumları, sorumluların hazırlanması) 2.çalışanalrın,öğrencilerin nasıl davranacakları konusunda eğitilmesi 3. Tatbikatın yapılması 3.Tatbikatın sonuçlarının değerlendirilmesi RİSK ORTADAN KALDIRILDI Olasılık Şiddet Risk Skoru Öncelik 5 5 25 1

38. İŞ SAĞLIĞI EĞİTİM KONULAR ; ◈ Çalışanlara verilecek eğitim, işyerinin faaliyet alanına göre aşağıdaki konulardan seçilir. Risk analizi eğitimi ( Seçilen gruba verilir ) Genel İş Sağlığı ve Güvenliği Konuları İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Sebepleri ve İşyerindeki Riskler Kaza, Yaralanma ve Hastalıktan Korunma Prensipleri ve Korunma Tekniklerinin uygulanması, İş Ekipmanlarının Güvenli Kullanımı, Çalışanların Yasal Hak ve Sorumlulukları, Yasal Mevzuat ile İlgili Konular, İşyerinde Güvenli Ortam ve Sistemleri Kurma, Kişisel Koruyucu Alet Kullanımı, Ekranlı Ekipmanlarla Çalışma, Uyarı İşaretleri, Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Maddelerle Ortaya Çıkan Riskler, Temizlik ve Düzen, Yangın Olayı ve Yangından Korunma, Termal Konfor Şartları, Ergonomi, Elektrik Tehlikeleri, Riskleri ve Önlemleri, İlk Yardım ve Kurtarma ( Çalışan personel sayısına göre sertifika alınması gereklidir. ) Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

39. ÇALIŞANLARIN SAĞLIK MUAYENELERİNİN YAPILMASI İşe giriş muayeneleri Periyodik muayeneler İşe dönüş muayeneleri Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

40. İş sağlığı hizmetlerinin sunumunda kimler görev alır? Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

41. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014 İŞ SAĞLIĞI HİZMET EKİBİ Tıp Bilimleri Hekim Hemşire Mühendislik Bilimleri İş Güvenliği Uzmanı İş Hijyenisti Sosyal Bilimler Ekonomist Sosyal antropolog Psikolog

42. Hizmet nerede sunulur? İşyeri sağlık birimleri Ortak güvenlik sağlık birimleri (OSGB) Toplum sağlığı merkezleri Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

43. ÇALIŞANLARIN GÖREVLERİ Kendi güvenliklerine ve birlikte çalıştığı kişilerin güvenliklerine özen göstermek; Kendilerinin ve diğerlerinin sağlık ve güvenlikleri için verilmiş talimatlara, sağlık ve güvenlik alanındaki işlem ve usullere uymak; Güvenlik araçlarını ve koruyucu donanımı doğru biçimde kullanmak ( bunları kullanılmaz hale getirmemek); Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

44. ÇALIŞANLARIN HAKLARI • Sağlık ve güvenliklerini tehdit edici tehlike ve durumları bilme ve bu konuda bilgilendirilme, • İşveren yada yetkili organ tarafından bilinen ve kendi sağlıkları ve güvenlikleri açısından önem taşıyan bilgileri edinme , • Sağlık ve güvenlik açısından kaygı verici durumlar görüldüğünde işveren ya da yetkili organ tarafından inceleme ve araştırma yapılmasını talep etme, • Toplu olarak sağlık ve güvenlik temsilcileri seçme. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

45. Bir tehlikenin ortaya çıktığını ve bunu kendi başlarına önlemelerinin mümkün olmadığını düşündükleri durumlarda hemen kendi amirlerine başvurmak; • İş sırasında ya da işyerinden kaynaklanan bir kaza ve yaralanma olması durumunda bunu amirine bildirmek Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

46. Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014

47. TEŞEKKÜRLER…… Doç.Dr.M.Nihal ESİN,Haziran 2014