Biblioterapia, a osoby niepełnosprawne

1. Biblioterapia, a osoby niepełnosprawne

2. Materiały alternatywne stosowane w biblioterapii: • „Książki łatwe w czytaniu” (sztywna oprawa, sztywne kartki, duża czcionka, nowe zdanie rozpoczęte od nowego wiersza, język prosty, zrozumiały, jednoznaczne ilustracje. • Książki zabawki (kształt maskotki, klocka itp.) • Książki drukowane dużą czcionką lub pismem Braille’a. • Audiobook • Książki uzupełnione o płytę CD, na której nagrano tekst lub efekty (np. odgłos przyrody • Karty do nauki czytania, niezbędne do rehabilitacji dzieci z porażeniem dziecięcym • Zabawki edukacyjne i gry dydaktyczne • Filmy animowane lub fabularne • Edukacyjne i terapeutyczne programy komputerowe

3. Zagrożenia w pracy z książką: Biblioterapeuta powinien mieć świadomość, które książki mogą mieć niekorzystny wpływ na osoby w konkretnych sytuacjach psychicznych. Nieodpowiednia książka, szczególnie w młodym czytelniku, może niekorzystnie wpłynąć na jego rozwój. Należy pamiętać o tym, że odbiorca może mieć negatywne wspomnienia odnośnie samego czytania. Powoduje to niechęć do korzystania z takiej formy spędzania czasu. Należy odnaleźć przyczynę (wywiad, obserwacja) i odpowiednio ją zmodyfikować. W procesie biblioterapii istnieje niebezpieczeństwo pojawienia się nieformalnego lidera, oddziałującego negatywnie na grupę. Cechy tej osoby należy ukierunkować na pomoc w prowadzeniu zajęć (np. lektor, obsługa sprzętu, pomoc przy tworzeniu kart pracy itd.) Nie mogą funkcjonować czynniki zewnętrzne zakłócające przebieg terapii (nieodpowiednia sala, nieprawidłowy dobór muzyki relaksacyjnej, nikt nie może przeszkadzać, nieograniczony czas).

4. Cele biblioteki w szkole: - realizuje zadania dydaktyczno-wychowawcze - pełni funkcje kształcąco-wychowawczą, opiekuńczo-wychowawczą, kulturalno-rekreacyjną - ogólnoszkolnej pracowni (nauczyciele, uczniowie) służącej do zaspokojenia wielostronnych potrzeb - przygotowuje uczniów do korzystania z bibliotek i ich zbiorów - rozwija zainteresowań i czytelnictwa Metodyka biblioterapii Zajęcia należy opracować zgodnie do potrzeb grupy, inaczej dla dzieci lub dorosłych, dla sprawnych fizycznie i umysłowo, inna dla młodych, inna dla starszych. Uzależnione jest to od rodzaju biblioterapii: klinicznej, wychowawczej (indywidualna, grupowa) oraz reminiscencyjnej. Czytanie ze zrozumieniem (głośne, ciche) Metody pracy z tekstem (konkursy, quizy, inscenizacje itd.)

5. Metodyka biblioterapii dzieci niepełnosprawnych fizycznie: Większość dzieci spędziła długi czas w placówkach leczniczych. Brały one udział głównie w rehabilitacji fizycznej. Funkcja szkoły związana jest ze wspieraniem ucznia w procesie akceptacji siebie. Dzieci niepełnosprawne fizycznie w szkole przeżywają silne napięcia psychiczne, narażeni są na śmieszność, brak akceptacji od grupy rówieśniczej. Propozycja nazwy programu: Wszyscy jesteśmy w pewnym stopniu niepełnosprawni lub Sprawni inaczej. Pamiętaj: program zaczynamy od zajęć o charakterze integracyjnym.

6. Maria Borowa „Ogrody” (relacje pomiędzy siostrami, zdrową, która aby mogła się opiekować młodszą siostrą, rezygnuje ze studiów. Pokazuje czym jest przyjaźń, miłość, samotność, rozpacz i radość. Odpowiednia do terapii rodzinnej) • Jan Baranowicz „Przyjaźń o zmierzchu” (bohaterka 40letnia niepełnosprawna kobieta, w listach do przyjaciela, opowiada o cierpieniach, o poczuciu osamotnienia. Silny związek z osieroconą dziewczynką pozwala się bohaterce otrząsnąć ze smutku) • Ludwik Bronisz „Sny puszyste, migdałowe” (zbór opowiadań o niepełnosprawnych sportowcach, ukazuje hart ducha) • Zbigniew Brzozowski „Opowieść o Ewie” (książka o silnych związkach pomiędzy rodzeństwem. Ewa ratując brata, wpada pod samochód. Dzięki operacjom i silnej woli udaje jej się przezwyciężyć niepełnosprawność. • Eugenia Chajęcka „Syn. Będzie szczęśliwy” (matka walczy o życie sparaliżowanego syna, zajęcia korygujące zachowania dzieci niepełnosprawnych wobec siebie i swoich najbliższych)

7. JoasianeCrisculo „Słońce świeci dla wszystkich” (autobiograficzna opowieść młodej dziewczyny, sparaliżowanej na skutek choroby. Rejestr stanów psychicznych. Dużo czytała, uzyskała stopień doktora, poświęciła się pomocy ludziom potrzebującym) • JoniEarecson „Joni”, „Krok dalej”, „Egzamin z przyjaźni” (autobiograficzne opowieści, sparaliżowanej na skutek skoku do wody. Zapis życia pełnego twórczej pasji i codziennych kłopotów. Momentów zwątpienia i pretensji do Boga, samej siebie. • Edmund Hildick „Tropiciele”, „Wzywam Czterech Tropicieli” (przygody chłopców, którymi kieruje niepełnosprawny Peter. Poszukują skarbu. Niepełnosprawność nie przeszkadza w zawieraniu i umacnianiu się prawdziwych przyjaźni. • Kazimierz Kordas „Zbój” (wyobcowanie, ze szkolnej społeczności, niepełnosprawnego chłopca. Brak przyjaciół rekompensuje sobie przyjaźnią ze zwierzętami. Przydatna do zajęć poświęconym integracji w klasie lub środowisku rówieśniczym. • Stanisław Kowalewski „Dzikie ptaki lecą najdalej” (dziewczynka po wypadku, przeniesiona do nowej szkoły. Doświadcza brutalnych docinków ze strony nowych kolegów. Długie rozmowy z Maćkiem, pozwalają jej odzyskać wiarę w siebie i w innych ludzi)

8. Maria Ewa Letka „Jutro znowu pójdę w świat” (niespodziewana przyjaźń pozwala chłopcu wyjść ze świata fantazji) • Jadwiga Ruth-Charlewska „Dziewczynka spoza szyby” (sparaliżowana dziewczynka ogląda świat przez okienną szybę. Przełom jej w życiu następuje pod wpływem kontaktów z harcerzami oraz kontakt z osobą niepełnosprawną, która zaakceptowała swój stan zdrowia i stara się żyć jak najaktywniej) • Wiesława Antochowa „Mój los ostrzega. Podręcznik silnej woli” (nauczyciel wychowania fizycznego ulega wypadkowi na rowerze. Opisuje on pobyt w różnych placówkach leczniczych. Ukazuje pewne mechanizmy funkcjonowania służb medycznych i rolę pacjenta w zrutynizowanej opiece medycznej. Zachęta dla osób niepełnosprawnych, aby nie tracili wiary w siebie i możliwości medycyny)

9. Metodyka biblioterapii dzieci niepełnosprawnych intelektualnie Najczęściej dzieci mają trudności z opanowaniem materiału, osiągają gorsze wyniki nauczania, w konsekwencji prowadzi to do utrudnionych relacji z uczniami, nauczycielami, rodzicami. Biblioterapia będzie miała formę wsparcia psychicznego, odnalezienie mocnych stron podmiotu, pomoc w nabyciu podstawowych umiejętności życiowych. Poszczególne programy początkowo powinny mieć krótki przebieg, oparte o fragmenty utworów, czytane przez biblioterapeutę. Cel: zainteresowanie książką. Miła atmosfera czytelnicza i indywidualne podejście do każdego czytelnika, seria tzw. „Książki Łatwe w Czytaniu”. Dobór literatury związany jest z problematyką kolejnych spotkań: • Samodzielnie idę na pocztę: książka „Na poczcie” • I ja tak potrafię: Kodeks Ruchu drogowego • Uprzejmość ułatwia życie: utrwalenie norm zachowań i zwrotów grzecznościowych. Uświadomienie uczestnikom, dlaczego warto być uprzejmym i jak to jest, gdy ktoś jest nieuprzejmy. • Dlaczego trzeba chronić przyrodę?: wykorzystanie albumów przyrodniczych

10. Metodyka biblioterapii dzieci przewlekle chorych • Dzieci przewlekle chore przebywają wiele czasu w szpitalach i sanatoriach. Jeśli ich pobyt jest kilku lub kilkunastotygodniowy uczą się w przyszpitalnej szkole, korzystają także z przyszpitalnej biblioteki. • Dzieci unieruchomionym w łóżku trzeba dostarczyć literaturę rozwijającą wyobraźnię i fantazję. • Należy kształtować właściwe postawy wobec siebie i swojej choroby, gdyż w przeciwnym razie powrót do własnego środowiska może być trudny. • Bibliotekarz powinien współpracować ze szkołą przyszpitalną, utrwalać wiedzę, poprzez różnorodne zajęcia dodatkowe. Może wykorzystać formy pracy zbliżone metodyką do pracy z młodszym czytelnikiem (konkursy, quizy, krzyżówki, zgaduj-zgadula itp.)

11. Biblioterapia dzieci niesłyszących i niedosłyszących • Proces utrwalania się tekstu literackiego jest u osób z wadami słuchu, procesem długotrwałym, wymagającym znacznego wysiłku. Rozwijanie zainteresowań czytelniczych sprzyja rozwojowi osobowości i funkcjonowanie w społeczności słyszących. • Biblioterapeuta musi znać język migowy, rozumieć specyfikę kontaktów pomiędzy niesłyszącymi, a słyszącymi. • Najłatwiej zacząć proces biblioterapii od zabaw logopedycznych (aktywizujące uczestników), następnie ruch związany z oglądaniem ilustracji książkowej i techniki pantomimiczne. Następnie poznawanie zbiorów bibliotecznych. Ewaluacja. Propozycje uatrakcyjnienia zajęć poprzez: - ćwiczenia ruchowe z elementami pantomimy - ćwiczenia orientacji przestrzennej - ćwiczenia orientacji w schemacie własnego ciała - ćwiczenia sprawności innych zmysłów niż słuch - ćwiczenia z zakresu komunikacji społecznej - ćwiczenia w poznawaniu „języka ciała” - ćwiczenia logopedyczne

12. Biblioterapia dzieci niedowidzących • Dzieci niedowidzące muszą współdziałać w grupie w trakcie zajęć, dzielić się swoimi przeżyciami: radościami, smutkami, osiągnięciami. Bardzo ważna jest współpraca z domem rodzinnym. Biblioterapia powinna sprzyjać rozwijaniu pewności siebie, zarówno od członków społeczności terapeutycznej i od bohaterów literackich. • Książka może być źródłem wiedzy o świecie, rozwija myślenie, pamięć, wyobraźnię, dostarcza głębokich przeżyć emocjonalnych. • Biblioterapia powinna być połączona z zabawami i ćwiczeniami o charakterze korekcyjnym, takimi jak: - ćwiczenia ruchowe - ćwiczenia ruchowe z elementami rytmiki i śpiewu - ćwiczenia orientacji w schemacie własnego ciała - ćwiczenia sprawności zmysłów innych niż wzrok - ćwiczenia usprawniającymi myślenie i mowę - ćwiczenia z zakresu samoobsługi, zaradności, lokomocji i komunikacji społecznej - ćwiczenia usprawniającymi motorykę - ćwiczenia i zabawy logopedyczne.

13. Michał Kaziów „Gdy moim oczom” (autobiograficzna opowieść, o życiu chłopca, który w czasie wojny stracił wzrok. Ukończył studia doktoranckie, pracował na rzecz osób niewidomych) • Michał Kaziów „Postać niewidomego w oczach poetów” (zawiera informacje o różnych utworach poświęconych niewidomym, które można wykorzystać do konkretnych zajęć biblioterapeutycznych) Formy dostępu osób niewidomych: • System Braille’a, syntezator mowy TeX, LaTeX • Audiobook, system Daisy itd. E-book

14. Biblioterapia dzieci nieprzystosowanych społecznie Nieprzystosowanie społeczne: • Zakłady dla nieletnich, kuratela sądowa, przestępstwo • Nieprzystosowanie do regulaminu szkolnego, zaburzone normy moralne i społeczne, zaniedbane wychowawczo Wspólne aspekty to częste wdawanie się w konflikty, na sytuacje trudne reagują agresją lub autoagresją. Na początek należy przełamać niechęć do kontaktów z literaturą, książką i czasopismem. Kolejnym etapem jest nawiązanie do problemów wynikających z niedostosowania społecznego. Terapia polega na dyskusji, rozmowie kierowanej oraz zastosowaniu technik dramowych, w celu werbalizacji swoich problemów i osiągnięcia katharsis.

15. Krystyna Boglar „Brent” (Rodzice wyjechali za granicę, chłopiec pozostaje pod opieką babci. Jego żal objawia się ucieczkami, poznaje nieodpowiednie towarzystwo) • Krystyna Boglar „Supergigant z motylem” (Nastolatek samotnie podróżuje po kraju, ociera się o środowisko narkomanów, demaskuje handlarza) • Ryszard Kowalski „Czarek” (książka o trudnym losie tzw. sieroty społecznej) • Gudrun Mebs „Niedzielne dziecko” (Historia dziecka, które widzi rodziców w weekend. Jest to studium tęsknoty za rodziną) • Janina Zającówna „Mój wielki dzień” (Historia 11 latka, którego wychowuje matka prostytutka. Kiedy ona trafia do więzienia, dziecko jest zabrana do domu dziecka. Zostaje przestępcą)