Agresja – zachowanie, którego intencją jest wyrządzenie szkody, krzywdy. Agresja to nie to samo co przemoc, bo w przemo

3. Agresja – zachowanie, którego intencją jest wyrządzenie szkody, krzywdy. Agresja to nie to samo co przemoc, bo w przemocy celem jest wywieranie wpływu.

4. Mobbing – trwające przez dłuższy czas wielokrotne narażanie jakiejś osoby (ofiary) na negatywne działania ze strony innej osoby lub osób. Podstawą jest nierównowaga sił ofiary i atakującego. Bliskoznaczne polskie pojęcia: Mobbing bezpośredni – polega na otwartych atakach Mobbing pośredni - doprowadzenie do wyobcowania ofiary i odizolowania od reszty społeczności np. niedopuszczanie do towarzystwa, wykluczanie, Bullying ( tyranizowanie,dokuczanie ,dręczenie) powtarzające się ataki fizyczne lub psychiczne może to przybrać postać fizyczną ,werbalną, lub psychologicznego ataku na osobę. Cechą ego zjawiska jest : dysproporcja siły między sprawcą i ofiarą Bezpodstawne nękanie Powtarzalność ataków Wyraźny zamiar wywołania strachu lub chęć skrzywdzenia kogoś. Zachowania tego typu dają sprawcy wyraźną przyjemność.

5. Dan Olweus - jeden z czołowych psychologów skandynawskich od ponad 20 lat zajmujący się tym zagadnieniem - podaje taką definicję mobbingu: „O zjawisku mobbingu można mówić wówczas, gdy ofiara przez dłuższy czas jest wielokrotnie narażana na negatywne działania ze strony innej osoby lub osób" (Olweus 1998). Autor tej definicji dodaje, że cechą charakterystyczną mobbingu jest nierównowaga sił. Osoba „atakująca" ma pozycję silniejszą od ofiary. Nie można więc mówić o szykanach czy prześladowaniach w przypadku konfliktów między dwiema osobami mniej więcej równie silnymi (fizycznie lub psychicznie). Należy także rozróżnić prześladowania bezpośrednie i pośrednie. Pierwsze polegają na otwartych atakach, drugie — na doprowadzeniu do wyobcowania ofiary i odizolowania od reszty uczniów. Szykanowane w ten sposób dziecko nie jest dopuszczane do „towarzystwa", trudno mu jest znaleźć przyjaciół

6. Przyczyny skłonności do zachowań agresywnych u dzieci w opinii psychologówi pedagogów: • emocjonalne nastawienie rodziców, a zwłaszcza głównego opiekuna dziecka • Negatywne nastawienie rodziców, brak ciepła i bliskich więzi zwiększa ryzyko, że dziecko będzie agresywne i wrogie wobec otoczenia; • przyzwalanie na agresywne zachowania dziecka. • Opiekunowie zbyt tolerancyjni wobec agresywnych zachowań dziecka w stosunku do rodzeń­stwa, kolegów i dorosłych przyczyniają się do wzrostu agresji. Do powstawania agresywnych schematów reakcji bardzo przyczynia się zbyt mało miłości i opieki, a za dużo swobody w okresie dzieciństwa; • stosowanie przez rodziców metod wychowawczych opartych na sile, takich jak kary cielesne, którym towarzyszą wybuchy złości i agresji. • Jest to zgodne z zasadą, że przemoc rodzi przemoc. Bardzo istotne jest wyznaczanie dziecku wyraźnych granic, określenie, co mu wolno, a czego nie. Nie można jednak uciekać się przy tym do przemocy fizycznej lub metod zbliżonych; • charakter samego dziecka, czyli rola czynników temperamentu

7. Przyczyny skłonności do zachowań agresywnych u dzieci w opinii uczniów: • chęć popisania się przed innymi, • robienie tego dla przyjemności, • brak kultury i obycia • robienie tego dla szpanu.

8. „Wychowanie, w którym jest dużo miłości i zaangażowania ze strony rodziców (opiekuna), wyraźne wytyczanie granic, jak dziecku wolno, a jak nie wolno zachowywać się, oraz niestosowanie metod wychowawczych opartych na sile przyczynia się do harmonijnego rozwoju dziecka i do wzrostu jego samodzielności„ (Olweus 1998). Rodzice, którzy dbają o psychikę dziecka, w żadnym przypadku nie mogą pozwolić, by uczestniczyło ono w ich wewnętrznych sporach. Powołując się na wyniki badań socjologicznych Olweus uważa, że na poziom agresji dziecka nie ma wpływu pochodzenie społeczne. Badania socjologiczne wykazały, że sytuacja socjalno-ekonomiczna rodziny, czyli dochody, wykształcenie rodziców, standard mieszkania itp. nie odgrywają żadnej roli i nie mają wpływu na skłonność do prezentowania zachowań agresywnych.

10. Inne czynniki sprzyjające agresji i mobbingowi • preferowanie wartości konsumpcyjnych i niedocenianie wartości egzysten­cjalnych i sensotwórczych, zbytnie zaabsorbowanie pracą przynoszącą materialne i finansowe korzyści; • pogarszanie się sytuacji ekonomiczno-społecznej coraz większej liczby rodzin, co skutkuje ograniczeniem możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb, w tym potrzeby prestiżu, uznania, sukcesu; • narastającą w społeczeństwie polskim frustrację z racji wysokich kosztów transformacji, co wywołuje nawet wzrost emocjonalnej agresji w codzien­nych stosunkach międzyludzkich; • akcentowanie relatywizmu etycznego jako podstawy tworzenia zasad współ­życia społecznego; powoduje to odrzucenie norm moralnych, w szczegól­ności tych, które są niewygodne dla realizacji aktualnego celu; • czynniki emocjonalne z elementami agresji werbalnej, obserwowane m.in. w środkach masowego przekazu; • totalną krytykę autorytetów, • powszechny w skali społecznej brak umiejętności w zakresie negocjowania i rozwiązywania problemów;

11. Oznaki podstawowe rozpoznania agresji i mobbingu w szkole: przezywanie, upokarzanie, wyśmiewanie, wyszydzanie, zastraszanie, zakrzykiwanie, grożenie, zaczepianie, popychanie, szturchanie, wciąganie w kłótnie i bójki, w których są stroną słabszą, takie dzieci nie bronią się, lecz próbują uciec lub się wycofać (często płacząc), zabieranie książek, pieniędzy i innych rzeczy, siniaki, zadrapania, podarte ubrania.

12. Oznaki drugorzędne rozpoznawania agresji i mobbingu w szkole : • samotność w czasie przerw i niedopuszczanie do grupy, • jako ostatni wybierani są do składu drużyny w grach zespołowych, • w czasie przerw starają się trzymać w pobliżu nauczyciela lub innych dorosłych, • mają problemy z głośniejszymi wypowiedziami na lekcjach, a odpowiadając sprawiają wrażenie niepewnych, nerwowych, • wyglądają na sfrustrowane, nieszczęśliwe, smutne i łatwo płaczą.

13. Oznaki rozpoznawania agresji i mobbingu w domu to: > przychodzą do domu w podartych ubraniach, mają zniszczone podręczniki, > nie są odwiedzani przez kolegów, rzadko są do nich zapraszani, > nie lubią lub boją się chodzić do szkoły, z oporami wychodzą z domu, > skarżą się na brak apetytu, bóle głowy i żołądka, zwłaszcza rano, > do szkoły często bez uzasadnienia chodzą dłuższą drogą, > mają kłopoty ze snem, koszmarne sny, płaczą w nocy, > maleje ich zainteresowanie szkołą, > sprawiają wrażenie nieszczęśliwych, samotnych w depresji, zdarzają się im nagłe zmiany nastroju, > proszą rodziców o pieniądze lub je kradną.

14. Cechy ogólne ofiar w ocenie nauczycieli : • Potencjalnie ofiary mogą być fizycznie słabsze od swoich rówieśników. • Boją się urazów fizycznych i dlatego unikają niebezpiecznych zabaw, niektórych dyscyplin sportowych, bójek. • Mają słabą koordynację ruchową. • Są ostrożne, wrażliwe, ciche, wycofane z życia, mało aktywne, nieśmiałe, często płaczą. • Są niepewne, zalęknione, nieszczęśliwe, mają niską samoocenę, podświadomie i pośrednio pokazują innym, że są nieszczęśliwe i mało wartościowe, okazują swoją bezradność - widać, że są łatwym celem. • Mają trudności z pokazywaniem się w grupie towarzyskiej. • Łatwiej przychodzi im nawiązanie kontaktu z dorosłymi niż z rówieśnikami

15. Cechy ogólne ofiar w ocenie uczniów : • osoby nieśmiałe i delikatne, • dobrze się uczące i uprzejme wobec nauczycieli, • mające jakąś ułomność fizyczną, • popisujące się bogactwem

16. Charakterystyka ofiar prowokujących: > Mają one porywczy temperament, bronią się, gdy ktoś je zaatakuje, chcą się bić i próbują oddać, najczęściej z żałosnym skutkiem. > Mogą być nadaktywne, ciągle w ruchu, nie potrafią się skupić — ogólnie są to dzieci uciążliwe, wprowadzające zamieszanie i niepokój. Często są niedojrzałe i niezdarne, miewają przyzwyczajenia drażniące otoczenie. > Są nielubiane przez dorosłych, z nauczycielami włącznie. > Mogą same usiłować dokuczać innym uczniom.

17. Obraz sprawcy mobbingu w szkole: >Łatwo się irytuje, szydzi z innych, celowo mówi rzeczy, które mogą kogoś zranić, grozi, wyśmiewa się, popycha innych, szturcha, bije, znęca się, niszczy cudze rzeczy. >Ma potrzebę dominowania i tyranizowania innych, chętnie ucieka się do przemocy i groźby, dąży do realizacji swojej woli za wszelką cenę. Chełpi się swoją faktyczną lub wyimaginowaną władzą nad pozostałymi uczniami. > jest porywczy, impulsywny, cechuje go niski próg frustracji, ma trudności z przystosowaniem się do panujących norm i zasad. >Aby osiągnąć korzyści, chętnie oszukuje. > Ogólnie jest zbuntowany, nieposłuszny i agresywny. > Sprytnie wykręca się z trudnych sytuacji. > Ma opinię twardego. Nie współczuje dręczonym uczniom. Ma dość wysokie mniemanie o sobie. >Stosunkowo wcześnie zaczyna łamać normy prawne i społeczne. Wpada w złe towarzystwo, staje się chuliganem.

18. Kategoryzacje zachowań agresywnych , które wykształciły formy agresji typowe dla społeczności szkolnej • przemoc z powodu zawiści lub zazdrości Rodzi się z racji przedmiotu, który inna osoba posiada lub faworyzowania kogoś przez osobę, na której zdaniu nam zależy. W szkole często źródłem tej przemocy jest sam nauczyciel, który faworyzuje niektórych uczniów. Lekarstwem może być jak najdalej idące rezygnowanie z uznaniowości, standaryzacja oceny pracy. Kontakt nauczyciela i ucznia jest mocny i długotrwały. Kontakt nauczyciela z uczniem ustaje po zakończeniu lekcji. Zaś kontakt ucznia z nauczycielem trwa , podczas odrabiania zadań domowych, uczenia się materiału , odpytywania itp. • przemoc kompensacyjna Jest wynikiem zemsty za to, że czegoś nie udało się zrealizować. Najbardziej spektakularne ataki agresji w szkole mają ten podtekst. Zródłem jest coś co często znajduje się poza szkoła. Dlatego należy dążyć do nawiązania trwałego kontaktu z domem rodzinnym ,moe zmienić forme wywiadówek na dyskusje ,spotkania z udziałem uczniów i rodziców.

19. • przemoc rywalizacyjna; Przemoc tego typu ma swoje podłoże w różnicy w statusie materialnym i pozycji społecznej rodziców. Rywalizacja jest podsycana jest w domu rodzinnym, zwłaszcza , gdy kierowana przeciwko innemu uczniowie, pochodzącemu z najbliższego otoczenia ( krewni, znajomi). Przemoc ta opiera się na chęci poniżenia rywala, nie chęci zniszczenia. Jednak budzi bardzo poważne emocje i może stać się źródłem głębokich kompleksów. Szkoła ze względu na konieczność codziennego kontaktu naraża osobę dotkniętą na przeżywanie trudności cały czas. Rywalizacja może dotyczyć ( ocen, wyglądu, zręczności, posiadania różnych dóbr , w tym przyjaciół) • przemoc frustracyjna; Źródłem przemocy frustracyjnej jest najczęściej niemożność osiągnięcia celu, lub sytuacja, gdy jego realizacja staje się trudna. Przemoc frustra­cyjna może przybierać różne formy: od intryg skierowanych przeciwko osobie uznawanej za przeszkodę, po autoagresję (również w formie chęci zwrócenia na siebie uwagi). Przemoc frustracyjna dotyczy osób czynnie zaangażowanych, dlatego w szkole zdarza się raczej pośród uczniów posiadających cele naukowe (dobre oceny), bądź społeczne (stanowisko w ciałach uczniowskich lub możliwość reprezentowania szkoły np. w za­wodach sportowych).

20. 2.Kategorie zachowań agresywnych, które nie podlegają formalnym zmianom ze względu na płaszczyznę występowania: • przemoc reaktywna; celem tej przemocy jest obrona, a nie zniszczenie. Przemoc reaktywna po­wstaje w obronie wolności, godności, własności osobistej lub innych lu­dzi. Przemoc ta ma raczej wydźwięk moralnie akceptowalny. Rodzi się ze strachu, który może być rzeczywisty lub wyobrażony, świadomy lub nie­świadomy. Pochodzi też często z manipulacji wzmagającej czyjeś poczucie zagrożenia. Może być więc efektem docierających plotek, czy pomówień. Forma fizyczna tej przemocy zdarza się rzadko, jeśli ma miejsce - zdradza głęboką frustrację, stanowi raczej efekt świadomości wyczerpania wszyst­kich innych dostępnych środków zakończenie danego problemu. • przemoc wynikająca z pragnienia zemsty; zemsta należy do jednego z poważniejszych rodzajów przemocy. Zazwy­czaj wymaga starannego przygotowania, snucia planów i ich precyzyjnego wykonania. Oznacza konieczność dużego zaangażowania w sprawę, dla­tego posługuje się niemal całą osobowością i jest źródłem wewnętrznej pielęgnacji złości. • przemoc wynikająca z zachwiania wiary w kogoś lub w coś; przemoc ta ma miejsce w chwili, gdy łamana jest wiara w życie, pokładana w kimś ufność. Poprzedza ją głębokie rozczarowanie - rujnacja świata, cios w plecy. Z jej powodu dochodzi często do wyzbycia się wszystkiego co przypomina daną osobę, jak również znienawidzenia życia i chęci udo­wodnienia swej niezależności poprzez cynizm i pęd niszczycielski.

21. Środki zaradcze na poziomie szkoły to: >Przeprowadzenie ankiety wśród uczniów. Analiza sytuacji. > Dzień poświęcony problemowi mobbingu w szkole (zamiast zwykłych lekcji). > Większa kontrola podczas przerw (dyżury), częstsze interwencje. > Więcej ciekawych zajęć pozalekcyjnych. > Uruchomienie telefonu kontaktowego czynnego przez kilka godzin w tygodniu, aby anonimowo porozmawiać o zaistniałych problemach. > Ogólnoszkolne zebranie rodziców, panel z udziałem dorosłych i dzieci.. > Doskonalenie i samodoskonalenie nauczycieli i rodziców (grupy rozwojowe). > Współpraca dom – szkoła oparta na rzeczywistym partnerstwie ,bez gier

22. Środki zaradcze na poziomie klasy: • Regulamin klasowy, zawierający normy postępowania zapobiegające mobbingowi, • wyjaśnienie problemu, • nagradzanie i sankcje. • Godzina wychowawcza. • Nauka poprzez współpracę. • Wspólne zajęcia wzmacniające więzi między uczniami • Zebranie rodziców, indywidualne rozmowy.

23. Środki zaradcze na poziomie jednostki: • Rozmowy ze sprawcami i ofiarami mobbingu. • Rozmowy z rodzicami, których problem dotyczy, ewentualnie także • w obecności dzieci. • Wykorzystanie pomocy ze strony „neutralnych" uczniów. • Pomoc i wsparcie dla rodziców ze strony szkoły. • Fachowa pomoc psychologa (psychoterapeuty) dla rodziców i uczniów szykanowanych (także szykanujących). • Zmiana klasy lub szkoły.

24. Ćwiczenie: Do klasy, po skończonych zajęciach prowadzonych przez Ciebie wpada zdenerwowana matka, krzyczy ,że ocena wystawiona jest niesprawiedliwa. Ewidentnie zachowanie tej kobiety jest agresywne , jesteś w trudnej sytuacji , bo kobieta jest bardzo zdesperowana i nie ma mowy o jakiejkolwiek dyskusji Najpierw musisz doprowadzić do tego aby się uspokoiła .

25. krok I Nazwanie zachowania – ( PANI NA MNIE …… ) KRZYCZY

26. Krok II Prośba - na mnie NIE ( proszę krzyczeć )

27. Krok III ( jest mi przykro kiedy pani na mnie krzyczy) Informacja zwrotna

28. Krok IV (nie życzę sobie, aby pani na mnie krzyczała) Żądanie

29. Krok V Zapowiedź sankcji (jeśli będzie pani na mnie krzyczała nie będę z panią rozmawiać)

30. Krok VI Wykonanie sankcji ( )

31. Zalecana literatura : Czyż E., Szymańczak M. (1995), Dziecko krzywdzone, próba opisu zjawiska. Warszawa, Funda­cja Dzieci Niczyje Dahl R.(202) Matylda. Zysk i S-ka Poznań Olweus D. (1998), Mobbingfala przemocy w szkole. Jak ją powstrzymać. Warszawa, Wyd. Jacek Santorski & Co, Ostrowska K. (2003), Agresja i przemoc w polskiej szkole — diagnoza zjawiska. „Niebieska Linia", 4(27), s. 25-27. Ostrowska K. (2004), Środowisko szkolne i jego bezpieczeństwo. Agresja i przemoc w szkole. Wyniki badań 2003„Edukacja dla bezpieczeństwa", 5(21) listopad-grudzień 2004. Pufal - Struzik I., (2007) pz Agresja i przemoc w szkole . Rylke H., Węgrzynowska }., Milczarek A. (1998), Wychowanie przeciw przemocy. Warszawa, Fundaq'a Bene Vobis. Surzykiewicz J. (2000), Agresja i przemoc w szkole. Uwarunkowania socjoekologiczne. Warszawa, CMPP-P, Fromm E., Niech się stanie człowiek, Warszawa ,PWN 1994 Fromm E., Serce człowieka, jego niezwykła zdolność do dobra i zła, Warszawa ,PWN 1996 Legutko R., Spory o kapitalizm, Kraków, WUJ 1994 Stróżewski W., W kręgu wartości, Kraków, WUJ 1991