Zofia Janiszewska Urząd Regulacji Energetyki

2. Zofia JaniszewskaUrząd Regulacji Energetyki Perspektywy liberalizacji rynku energii elektrycznej w Polsce - – szanse i zagrożenia Warszawa, czerwiec 2005

3. O czym będzie mowa? • Po co i komu potrzebna jest liberalizacja • Prawne i instytucjonalne uwarunkowania liberalizacji rynku energii elektrycznej w Polsce • Przeszkody w drodze do wolnego rynku • Odpowiedzi na pojawiające się trudności

4. Po co i komu potrzebna jest liberalizacja? • Szansa dla odbiorcy… szansa na usługę łatwo dostępną, tańszą i lepiej zorganizowaną • Mobilizacja dla przedsiębiorcy… działania proefektywnościowe szansą na uzyskanie dobrej pozycji konkurencyjnej na rynku międzynarodowym • Nadzieja na lepsze jutro – innowacyjność, ochrona środowiska… Liberalizacja – wszędzie tam, gdzie to jest możliwe Regulacja – tylko tam, gdzie to jest konieczne

5. Co ogranicza liberalizację? Bariery rozwoju konkurencyjnego rynku energii: • prawne(ramy legislacyjne), • instytucjonalne(struktura rynków), • organizacyjne(przygotowanie do uczestnictwa w rynku), • ekonomiczne(ograniczenie swobody kształtowania cen), • psychologiczne(niechęć do podejmowania ryzyka).

6. Ramy prawne procesu liberalizacji – - regulacje europejskie Dyrektywa 2003/54 - Preambuła • Strategia Lizbońska - wezwanie do przyspieszenia liberalizacji elektroenergetyki • Swobody gwarantowane obywatelom przez Traktat: • swobodny przepływ towarów, • wolność świadczenia usług, • prawo do swobodnego przepływu osób możliwe są tylko w warunkach w pełni otwartego rynku, zapewniającego wszystkim konsumentom swobodny wybór sprzedawców, a wszystkim sprzedawcom swobodną dostawę dla własnych odbiorców

7. Ramy prawne procesu liberalizacji – - regulacje krajowe • Dostęp stron trzecich do sieci • Zatwierdzanie IRiES (przesyłowej i dystrybucyjnych) w zakresie bilansowania systemu i zarządzania ograniczeniami systemowymi, • Zwalnianie z obowiązku przedstawiana taryf do zatwierdzenia • Kontrola rynku - możliwość cofnięcia udzielonego zwolnienia • Ustawowe przesłanki podjęcia decyzji o zwolnieniu - art. 49 ust. 3.

8. Ramy instytucjonalne rynku energii – wytwarzanie energii elektrycznej (1) • około 120 koncesjonowanych wytwórców • 12 elektrowni lub zespołów elektrowni • 18 elektrociepłowni lub zespołów elektrociepłowni Udział w wolumenie sprzedaży energii wytwórców systemowych w 2004 r. - największy wytwórca - 38,76% - trzej najwięksi wytwórcy - 65,54%

9. Ramy instytucjonalne rynku energii – wytwarzanie energii elektrycznej (2) Podział rynków wytwórców i odbiorców w Polsce na podstawie danych statystycznych za rok 2004 Rynek wytwórców systemowych Rynek odbiorców

10. Ramy instytucjonalne rynku energii – przesyłanie energii elektrycznej • naturalny monopol sieciowy • szeroki zakres regulacji, m.in. w zakresie: • koncesjonowania • zatwierdzania taryf • zatwierdzania zasad wymiany transgranicznej • uzgadniania planów rozwoju sieci • zatwierdzania IRiESP (w części dotyczącej zasad bilansowania i zarządzania ograniczeniami) • Operator Systemu Przesyłowego - PSE-Operator S.A. – wydzielenie i plan „uskarbowienia”

11. Ramy instytucjonalne rynku energii – dystrybucja energii elektrycznej (1) • naturalne monopole sieciowe o zasięgu lokalnym –- 14 Spółek Dystrybucyjnych • zakres regulacji – podobny jak w przypadku działalności przesyłowej • brak prawnego rozdziału działalności dystrybucyjnej i obrotowej (wyłącznie rozdział księgowy) ↔ brak niezależnych Operatorów Systemów Dystrybucyjnych • planowana dalsza konsolidacja - 9 skonsolidowanych spółek dystrybucyjnych…

12. Ramy instytucjonalne rynku energii – dystrybucja energii elektrycznej (2) Przewidywany podział rynku skonsolidowanych spółek dystrybucyjnych Uwaga: dane dotyczące wolumenu sprzedaży pochodzą ze sprawozdań spółek dystrybucyjnych i dotyczą wyłącznie sprzedaży do odbiorcy końcowego

13. Ramy instytucjonalne rynku energii – obrót energią elektryczną • ok. 300 koncesjonowanych przedsiębiorstw, z czego… • …ok. 20 aktywnych na rynku spółek obrotu… • …o rocznym wolumenie sprzedaży ok. 30-35 TWh (ok. 22-25 % całkowitego zapotrzebowania).

14. Zagrożenia dla procesu liberalizacji – konsolidacja pionowa (1) „unbundling” i (2) niezależność operatorów sieci są podstawami skutecznego działania rynku

15. Odpowiedź - operatorzy systemów elektroenergetycznych • 28 lipca 2004 r. - wyznaczenie OSP (PSE - Operator S.A.) - odpowiedzialny za przesył energii w sieciach wysokich napięć oraz bezpieczeństwo systemu • 1 lipca 2007 r. - ostateczny termin wydzielenia OSD – odpowiedzialnych za dystrybucję energii w sieciach średnich i niskich napięć – ze spółek dystrybucyjnych

16. Zagrożenia dla procesu liberalizacji – kontrakty długoterminowe (KDT) • KDT wiążą około 50% produkowanej energii • energia objęta KDT jest dostępna wyłącznie dla PSE SA, konserwując duży udział tego przedsiębiorstwa w zakupie energii w kraju • wytwórcy posiadający KDT nie odczuwają konieczności zwiększania efektywności, ponieważ kształtują ceny w oparciu o własne koszty • wytwórcy ci mają zapewniony odbiór energii - nie muszą pozyskiwać odbiorców

17. Odpowiedź – nowy projekt rozwiązania KDT (podstawowe informacje) • Warunek rozwiązania kontraktu - wyrażenie zgody przez wytwórcę, który w zamian otrzyma… • …środki na pokrycie kosztów osieroconych powstałych w wyniku rozwiązania kontraktów… • …w wysokości i na zasadach określonych zgodnie z metodologią Komisji Europejskiej, czyli… • …wypłata „z góry” bazowej wysokości kosztów osieroconych i… • …coroczna korekta wypłaconej kwoty w zależności od poziomu cen rynkowych.

18. Zagrożenia dla procesu liberalizacji – karygodne praktyki przedsiębiorstw… … głównie Spółek Dystrybucyjnych, utrudniających uprawnionym odbiorcom zmianę dostawcy poprzez: • narzucanie nieuzasadnionych wymagań technicznych, np. w zakresie opomiarowania lub dróg transmisji danych • niekorzystną zmianę warunków dostarczania energii odbiorcom odchodzącym „na rynek”

19. Odpowiedź – działania Prezesa URE, w zakresie: • rozstrzygania sporów (art. 8 ustawy – Prawo energetyczne) – na wniosek strony • tworzenia standardów zmiany dostawcy • publikowania stanowisk • wydawania opinii w sprawach indywidualnych Prezes URE zachęca do składania wniosków o rozstrzygnięcie sporów w sprawie TPA…

20. Zagrożenia dla procesu liberalizacji – mankamenty rozwiązań systemowych • brak dywersyfikacji źródeł wytwarzania w wyniku spłaszczania profilu dobowego cen na rynku energii • zakłócone działanie konkurencji cenowej wskutek subsydiowania produkcji niektórych wytwórców przychodami z „gry ograniczeniami technicznymi” • brak właściwych sygnałów ekonomicznych dla lokalizacji nowych źródeł energii elektrycznej i dużych odbiorców • brak motywacji do działań inwestycyjnych nastawionych na usuwanie ograniczeń technicznych • wysoki udział opłaty przesyłowej w kosztach pozyskania energii elektrycznej przez odbiorców

21. Odpowiedź – Zespół do spraw Rozwiązań Systemowych Rynku Energii Elektrycznej …powołany 14 marca b.r. przez ZPE • Cel - opracowanie rozwiązań zmierzających do eliminacji negatywnych skutków obecnego modelu i ustalenie harmonogramu wdrożenia nowych rozwiązań • Skład: - przewodniczący - Prezes URE - członkowie – przedstawiciele MGiP, UOKiK, UKIE, PSE-Operator S.A., TGPE, PTEZ, PTPiREE i TOE