De rechten van de patiënt, in het bijzonder de ‘oudere’ patiënt

1. De rechten van de patiënt, in het bijzonder de ‘oudere’ patiënt

2. Herman NysCentrum voor biomedische en recht KU Leuven

3. Rechten van de patiënt • De wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt regelt “de” rechten van “de” patiënt. • Ze werd gewijzigd door de wet van 24 november 2004 (invoeging van artikel 11bis) en van 13 december 2006 (wijziging van meerdere bepalingen)

4. “Patiënt” « DE PERSOON AAN WIE GEZONDHEIDSZORG WORDT VERSTREKT AL DAN NIET OP EIGEN VERZOEK » (art.2, 1°) Niet op eigen verzoek : wilsonbekwame patiënten/minderjarigen/personen die een medische controle/expertise moeten ondergaan

5. “Gezondheidszorg” “Diensten verstrekt door een beroepsbeoefenaar met het oog op het bevorderen, vaststellen, behouden, herstellen of verbeteren van de gezondheidstoestand van een patiënt of om de patiënt bij het sterven te begeleiden”(art. 2, 2°).

6. “beroepsbeoefenaar” Alle zogenaamde W.U.G. beroepen: Artsen, tandartsen, apothekers, kinesitherapeuten, verpleegkundigen en vroedvrouwen, paramedici, zorgkundigen en hulpverleners-ambulanciers Niet : (klinisch) psychologen; psychotherapeuten voorzover geen w.u.g. beroep; niet-conventionele hulpverleners;

7. Nood aan specifieke bescherming Teneinde rekening te houden met de nood aan specifieke bescherming kan de koning na advies van de federale commissie voor de rechten van de patiënt “nadere regels” bepalen inzake de toepassing van de patiëntenrechtenwet (art.3 §2). De koning heeft deze bevoegdheid nog niet gebruikt.

8. Wie moet de rechten respecteren? • “ De beroepsbeoefenaar leeft de bepalingen van deze wet na binnen de hem door of krachtens de wet toegewezen bevoegdheden” (art.4, eerste lid) Het maakt niet uit waar deze beroepsbeoefenaar werkzaam is : in de eigen praktijk; instelling die onder federale of gemeenschapsbevoegheid valt enz. De wet “viseert” beroepsbeoefenaars en niet de voorzieningen. Eén uitzondering (volgende slide) Het maakt evenmin uit of er een contractuele relatie bestaat tussen de beroepsbeoefenaar en de patiënt of niet ( art.3 §1)

9. Wie moet rechten respecteren? • “Ieder ziekenhuis leeft, binnen zijn wettelijke mogelijkheden de bepalingen na van de wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt wat betreft de medische, verpleegkundige en andere gezondheidszorgberoepsmatige aspecten in zijn rechtsverhoudingen jegens de patiënt”

10. Plichten van de patiënt IN DE MATE WAARIN DE PATIENT HIERAAN ZIJN MEDEWERKING VERLEENT, EERBIEDIGT DE HULPVERLENER DE RECHTEN VAN DE PATIENT (art.4) Bv. Informatieverstrekken; therapietrouw; zich niet verzettentegenhetaanleggen van eenpatiëntendossier; gematigdomgaan met inzagerecht en recht op afschrift; kortomzichalseen ‘goedepatiënt’ gedragen.

11. KWALITEITSVOLLE DIENSTVERSTREKKING PATIENT HEEFT RECHT OP KWALITEITSVOLLE DIENSTVERSTREKKING DIE BEANTWOORDT AAN ZIJN BEHOEFTEN (art.5) Behoeften; niet : eisen, grillen, verlangens -> dialoogmodel, geen consumentenmodel

12. VRIJE KEUZE PATIENT HEEFT RECHT OP VRIJE KEUZE EN RECHT OP WIJZIGING VAN DIE KEUZE BEHOUDENS WETTELIJKE BEPERKINGEN (art.6) Vrije keuze is belangrijk met het oog op de vertrouwensrelatie tussen arts en patiënt. Maar die vrije keuze is niet absoluut: zij betekent dat een derde (overheid; ziekenfonds; verzekeraar enz) een patiënt niet kan dwingen zich door een bepaalde zorgverlener te laten behandelen. Dat is wat anders dan te kunnen kiezen tussen 30 soorten joghurt…

13. INFORMATIE GEZONDHEIDSTOESTAND RECHT OP ALLE HEM BETREFENDE INFORMATIE DIE NODIG IS OM INZICHT TE KRIJGEN IN DE GEZONDHEIDSTOESTAND EN DE VERMOEDELIJKE EVOLUTIE ERVAN (art.7) In duidelijketaal/ op verzoek van de patiëntschriftelijk en op verzoek van de patiëntaandiensvertrouwenspersoon <-> vertegenwoordiger

14. INFORMATIE GEZONDHEIDSTOESTAND • RECHT NIET TE WETEN OP UITDRUKKELIJK VERZOEK • TENZIJ ERNSTIG NADEEL VOOR GEZONDHEID PATIENT OF DERDEN NA RAADPLEGING COLLEGA

15. INFORMATIE GEZONDHEIDSTOESTAND • THERAPEUTISCHE EXCEPTIE = GEEN INFORMATIE ZO ERNSTIG NADEEL VOOR GEZONDHEID PATIENT EN MITS OVERLEG MET EEN COLLEGA EN NOTA IN PATIENTENDOSSIER

16. TOESTEMMING NA INFORMATIE (art.8) • PATIENT HEET RECHT OM VOORGELICHT – VOORAF – EN VRIJ TOE TE STEMMEN IN IEDERE TUSSENKOMST • UITDRUKKELIJK BEHALVE INDIEN GEDRAGING PATIENT DUIDELIJK • SCHRIFTELIJK MITS TOESTEMMING BEIDE PARTIJEN

17. TOESTEMMING NA INFORMATIE • DOEL – AARD – URGENTIE – DUUR • FREQUENTIE • VOOR DE PATIENT RELEVANTE TEGENAANWIJZINGEN – NEVENWERKINGEN EN RISICO’S (Hof van cassatie 26 juni 2009!) • NAZORG • ALTERNATIEVEN • FINANCIELE GEVOLGEN • GEVOLGEN WEIGERING

18. WEIGERING VAN TOESTEMMING (art.8 §4) • PATIENT HEEFT RECHT EEN TUSSENKOMST TE WEIGEREN • SCHRIFTELIJKE BEVESTIGING OP VERZOEK VAN IEDERE PARTIJ • MAAKT GEEN EINDE AAN RECHT OP KWALITEITSVOLLE DIENSTVERLENING

19. VOORAFGAANDE WEIGERING • INDIEN PATIENT TOEN HIJ NOG BEKWAAM WAS EEN WELBEPAALDE TUSSENKOMST HEEFT GEWEIGERD DIENT DEZE WEIGERING TE WORDEN GERESPECTEERD INDIEN PATIENT ONBEKWAAM IS GEWORDEN (art.8 §4)

20. Recht op een zorgvuldig bijgehouden patiëntendossier Elke patiëntheeftrecht op eenzorgvuldigbijgehouden en veiligbewaardpatiëntendossier (art. 9 §1 WP) • Bevorderen van continuïteit en kwaliteit van hulpverlening • Patiëntheeftrecht op toevoeging van documenten (bijv. Eenvoorafgaandeweigering)

21. Recht op inzage (art. 9, § 2) • Principieelrechtstreeksrecht op inzage • Patiënt kan dossier zelfinzien • Kan zichlatenbijstaandoorvertrouwenspersoon • Kan inzagerechtzelfsoverlatenaanvertrouwenspersoon • Inzage moet uitzonderlijk onrechtstreeks via een wug beroepsbeoefenaar wanneer tevoren de therapeutische exceptie werd ingeroepen en de motivering daarvoor nog steeds geldig is.

22. Recht op inzage (art.9 §2) • Verzoektotinzagemoet • In beginsel ‘onverwijld’ wordeningewilligd • Ten laatste ‘binnenvijftiendagen’ • VolgensMvT: slechtsbinnen ‘redelijketermijn’ na vorigeaanvraag

23. Uitzonderingen op inzage • Uitzonderingsregime • Voor persoonlijkenotities • Gegevensbetreffendederden • Persoonlijkenotities en gegevensbetreffendederdenzijn in beginseluitgesloten van inzage • Persoonlijkenotitieskunnenwelingezienwordendooreen WUG beroepsbeoefenaar (die dan rapporteertaanpatiënt)

24. Recht op afschrift van patiëntendossier • Patiëntheeftrecht op afschrift van dossier • ‘Afschrift’ isfotokopie, cd-rom, … • Afschriftisniet mogelijkvoor • Persoonlijkenotities • Gegevens over derden • Gegevenswaaropnoggeldigetherapeutischeexceptievan toegepassingis

25. Recht op afschrift (kopie) • “Strikt persoonlijk en vertrouwelijk” !!! • Tegen maximumkostprijs • Afschrift MOET geweigerdworden • Bijduidelijkeaanwijzingendatpatiëntonderdrukwordtgezet om afschriftaanderdenmee te delen

26. Post mortem-inzage (art.9 • Verwantenhebbenrecht op inzage: • Indien verzoekgemotiveerd en ‘gespecifieerd’ is • Indien patiëntzich niet uitdrukkelijkverzetheeft • Via wug- beroepsbeoefenaar (onrechtstreeks) • Verwantentot en met de 2egraad

27. BESCHERMING PRIVE LEVEN EN INTIMITEIT (art.10° ENKEL PERSONEN VAN WIE DE AANWEZIGHEID IS VERANTWOORD IN HET KADER VAN DE DIENSTVERSTREKKING MOGEN AANWEZIG ZIJN BIJ DE ZORG, DE ONDERZOEKEN EN DE BEHANDELINGEN BEHOUDENS TOESTEMMING PATIENT

28. KLACHTRECHT (art.11) • PATIENT HEEFT HET RECHT EEN KLACHT NEER TE LEGGEN BIJ DE BEVOEGDE OMBUDSFUNCTIE • OMBUDSFUNCTIE VOORKOMT KLACHTEN EN BEMIDDELT BIJ KLACHTEN • IN IEDER ZIEKENHUIS VERPLICHT EEN OMBUDSFUNCTIE • BIJ COMMISSIE RECHTEN VAN DE PATIENT EEN RESIDUAIRE OMBUDSFUNCTIE

29. Vertegenwoordiging van de patiënt • 3 groepen • Minderjarige patiënten • Wettelijk onbekwaamverklaarde patiënten • Feitelijk onbekwame patiënt • Coma • Dementie • ….

30. Vertegenwoordiging van een minderjarige (art.12) • Doorouder(s) / voogd • Betrokkenbijbeslissing in functie van de leeftijd en maturiteit van hetkind • Zelfstandigeuitoefening van de rechten indien de minderjarigetoteenredelijkebeoordeling van zijnbelangen in staatis

31. Vertegenwoordiging van eenmeerderjarigeonderbeschermingsstatuut • Onderhetbeschermingsstatuut van verlengdminderjarige of onbekwaamverklaring(art.13) • De rechtenwordenuitgeoefenddoor de voogd

32. Vertegenwoordigingzonderbeschermingsstatuut (artikel 14) CASCADEREGELING: • De ‘door de patiëntbenoemdevertegenwoordiger’ • Aanwijzinggeschiedtdoorbijzondermandaat • Ondertekenddoorpatiënt • Ènvertegenwoordiger • Doorbeidenherroepbaar

33. Vertegenwoordiging zonder beschermingsstatuut • Samenwonendeechtgenoot/ wettelijksamenwonendepartner / feitelijksamenwonendepartner • Eenmeerderjarigkind • Eenouder • Eenmeerderjarigebroer of zus • Indien geenfamilieledenaanwezig of beschikbaar of eenconflict: de arts treedt op alsbelangenbehartiger, na multidisciplinairoverleg • Cascaderegelingmoet niet wordengevolgdbijhetuitoefenen van hetklachtrecht (artikel 14 §4)

34. Grenzenvertegenwoordiging(art.15 §2) • IN HET BELANG VAN DE PATIENT EN OM EEN BEDREIGING VAN DIENS LEVEN OF EEN ERNSTIGE AANTASTING VAN DIENS GEZONDHEID AF TE WENDEN WIJKT DE HULPVERLENER AF VAN DE BESLISSING VAN DE VERTEGENWOORDIGER (art.15)

35. Grenzenvertegenwoording (art.15 §1) • Aanvertegenwoordiger kan inzage en afschrift van dossier geweigerdworden indien dit nodigisvoorbescherming van privélevenvan patiënt • Inzage kan nogdoorwugberoepsbeoefenaaraangeduiddoorvertegenwoordiger