Türkiye’de Yaşlı Nüfusa Yönelik Sosyal Refah Hizmetleri

1. Türkiye’de Yaşlı Nüfusa Yönelik Sosyal Refah Hizmetleri Şadiye DÖNÜMCÜ Sosyal Hizmet Uzmanı Şubat’ 2009 İstanbul

2. “Esefsiz,güvenle emniyetle gölgeli bir bahçeye girer gibi girebilmek usulca ihtiyarlığa” Nazım HİKMET

3. yaşlanma doğal ve kaçınılmaz OYSA birey ve toplum için Sorun!!!

4. Yaşlılık, • Biyolojik bir süreç • Her bireyin yaşlanması değişik etkenler nedeniyle farklıdır. • Yaşam süresinin uzunluğu birey, toplum, çağ ve coğrafya bazında değişir. • Yaşlıların toplumsal statüsü toplumun değerlerine, gelenek ve kültürüne göre değişir. • Yaşlılığın getirisi farklılık ve değişiklikleri kabullenmek zor. Ya da çok yönlü bir sosyal sorun !!!

5. Yaşlılara yönelik negatif ayrımcılık evrenseldir.

6. Negatif ayrımcılık; • Azalan özgüven, • Artan göreli yoksulluk, • Kuşaklar arası gerilim • Bağımlılığın artması, • Düşük gelir, • Potansiyellerin tanınmaması ve kullanılmaması, • Damgalanma • Yaşlılığa hazırlanmama, • Çok yönlü sosyal yoksunluk, • Fiziksel ve zihinsel kayıpla, ortaya çıkar.

7. Toplumun bu kesimi için geliştirilmesi gereken sosyal politika ve stratejilerin yaşama geçirilmesini engelleyen Yaşlı Ayrımcılığı , yaşlıların diğer kesimlerle bütünleşmesini engeller.

8. Yaşlılığa ilişkin kalıp yargılar, ayrımcılığı besler!! “ Tüketici / memnuniyetsiz / müşkülpesent Bencil / hoşgörüsüz /geri kafalıdır.” -Elin ermez, gücün yetmez, -Artık köşende otur, -Yaşından başından utan -Çaptan düştü -Ununu elemiş, eleğini asmış

9. Yaşlı nüfus için örgütlenme gerekli Ama nasıl??????

10. Sosyal Refah Aile fonksiyonlarının toplum tarafından üstlenilerek bireylerin yaşam standartlarını korumayı ve yürütmeamaçlıdır. Odak toplum Sosyal Hizmet Bireylerin iyilik durumunu geliştirerek onları güçlendirme ve özgürleştirme amaçlıdır. Odak birey Örgütlenme

11. 2050 yılında • 60(+) yaş nüfusun 2 milyara çıkması, 2 milyar yaşlı • Yaşlı nüfusun çocuk nüfusunun iki katı olması, 1 çocuğa 2 yaşlı • 60( +) yaş kadın/erkek oranının 100/87’ye düşmesi, 100 kadına 87 erkek • 80(+) yaş ileri yaş grubunun beş kat artması beklenmektedir.

12. Yaşlı hakları; • 1. Dünya Yaşlanma Asamblesi 1982 - Yaşlılık İlkeleri • Dünya Uluslar Arası Yaşlılar Yılı - 1999 Sorunun dünya çapında fark edilmesi • 2.Dünya Yaşlılar Asamblesi Yaşlanma-2002: Uluslar Arası Eylem Planı

13. “Ummaktır yaşamakİbret al, ders al gecedenÇevir başını gökyüzüneYıldızlara bakGüneşli sabahların umududur yıldızlar...”Suat TAŞER

14. 65 yaş üzeri nüfus artıyor! • 1935 %3.9, • 2005 %5.6, • 2050 yılı tahmini 16 milyon Ülkemiz nüfus yapısı değişiyor!

15. “Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması(TNSA)-2003Bazı çarpıcı sonuçlar; • Eğitimi bulunmayan ve ilk okulu bitirmeyen kadın oranının %84, erkek oranının %70 olduğu, • Her 10 yaşlıdan 7’sinin çocukları ile aynı evde veya çocukları ile aynı bina-sokak-mahallede oturduğu, • Kadınların %38’inin, erkeklerin %75’inin gelir sahibi olduğu, • Yaşlı erkek nüfusun %46’sının, kadınların %6’sının emekli maaşı olduğu,

16. Bu demografik durum; yaşlılık alanı dahil, çalışma, ekonomi, eğitim, konut, sosyal hizmet ve sosyal güvenlik alanlarında yeni düzenlemelerin yapılmasını zorunlu kılmaktadır.

17. Cumhuriyet öncesi: Darülrehalar’da bakım, Aşevleri, tekkeler- sosyal yardım Cumhuriyet Dönemi Belediye Kanunu(1930) Anayasa (1960) SSYB Sosyal Hizmetler Genel Md. (1963) Kalkınma Planları Anayasa (1982) Ülkemizde yaşlıya yönelik hizmetlerin geçmişi

18. Sosyal Güvenlik hizmetleri; • Emekli Sandığı • SSK • Bağ-Kur • Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi • Sigorta Murakabe Sistemi

19. Emekli Sandığı • 1.637.464 kişi aylık almaktadır • 2011 kapasiteli üç huzurevi • 2022 sayılı Kanun • “65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz, Kimsesiz Türk Vatandaşına Aylık Bağlanması Hakkındaki Kanun”(1977) • Bu kanundan halen, 927.318 kişi yaşlılık, 86.361 kişi malüllük, 240.851 kişi sakatlık olmak üzere Toplam 1.254.530 kişi aylık almaktadır

20. SSK • Toplam 6.952.848 kişi emekli aylığı almaktadır. • Manisa Salihli Huzurevinde 50 yaşlıya bakım hizmeti verilmektedir.

21. Bağ-Kur • Tam ve kısmi aylık bağlanabiliyor. • 3.448.549 kişi emekli aylığı almaktadır. • Huzurevi yoktur.

22. Ülkemizdeki sosyal yardım hizmetleri • “Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu”(1986) • Sosyal güvencesi ve geliri olmayanlara gıda, yakacak, sağlık ve benzeri yardımlar İl, İlçe SYDV’lerince verilmektedir. • Yeşil Kart • Sosyal güvencesi olmayan yaşlılara sunulan sağlık yardımı

23. Yerel yönetimler • Ücretsiz poliklinik hizmeti, • İlaç yardımı, • Ambulans hizmeti, • Gıda - yakacak yardımı, • Ücretsiz/indirimli ulaşım hizmeti, • Nakdi yardım ve aşevi hizmeti, • Bazı sosyal etkinlikler , • Huzurevi açmak ve arsa temin etmek • 22 huzurevi -2104 kapasite.

24. SHÇEK Kanunu¹ • Mahalli ve ulusal düzeyde planlama, yönetim ve denetleme görevi • 7762 kapasiteli 78 kuruluşta yaşlılara yatılı bakım hizmeti verirken, gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişilerce açılan 8402 kapasiteli 153 Özel Huzurevinin ve toplam 4546 kapasiteli 28 Kamu kurum–kuruluşuna ait huzurevinin de takibi.

25. SHÇEK² • 5 Yaşlı Hizmet Merkezinden 914 yaşlı yararlanmaktadır. • Alzheimer Hastası Yaşlılar Gündüzlü Bakım Merkezi. • İki yeni gelişme – Temmuz 2008 • Özel Huzurevleri İle Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği • “Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Bakım İle Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Yönetmelik” özel huzurevleri ya da Yaşlı Hizmet Merkezleri bünyesindeki birimlerde  yaşlılara verilecek gündüzlü bakım hizmeti esasları düzenlenmiştir. • Bu düzenlemeler hayata geçtiğinde evinde yaşam sürdürmek isteyen yaşlıların yaşam kalitelerini arttıracağı, süreç içerisinde de yaşlılara yönelik hizmet sunumunda kurum bakımı seçeneğini ilk seçenek olmaktan çıkaracağı düşünülmektedir.

26. Diğer düzenlemeler¹ • Özürlüler kanunu-2005, • Üniversitelerin Geriatri birimleri (İÜ, AÜ, GATA, HÜ, ???) • Akdeniz ve Hacettepe Üniversitelerinde Geriatri Araştırma Merkezleri . • Akademik alanda çeşitli panel, sempozyum ve kongreler düzenlenmektedir.

27. Diğer düzenlemeler² • Halk Eğitim Merkezlerince bazı huzurevlerinde yaşlılara el işi kursları, kitap okuma, sosyal aktiviteler düzenlenmektedir. • Ulaştırma Bakanlığı; isteyen emeklilerin maaşını eve teslim etmekte, yurt içi yolcu taşımalarında yaşlılara %20 indirim uygulanmakta, yurt içinde tren-tur kartıyla sınırsız seyahat olanağı tanınmakta, uluslar arası yolcu taşıma hizmetlerinde de indirim uygulanmaktadır. • Yaşlılık alanında çalışan gönüllü kuruluşlarca araştırmalar yapılmakta, yayımlar çıkarılmakta ve toplantılar düzenlenmektedir. • Türkiye Kızılay Derneği; gayrimenkul bağışlayan ve bakıma gereksinimi olan yaşlılardan evde bakım hizmetleri almak isteyenlere evlerinde sağlık hizmeti sunmakta, bakıcı ücreti ve yakacak dahil her türlü masraflarını karşılamaktadır. Ayrıca Derneğe ait Akçakoca, Edremit, Bandırma ve İstanbul’da huzurevi bulunmaktadır • Sektörler arası işbirliğiyle Yaşlı Bakım Elemanı yetiştirme amaçlı sertifika programları düzenlenmektedir.

28. Yaşlanma Ulusal Eylem Planı Devlet Planlama Teşkilatı(DPT) Müsteşarlığının koordinatörlüğünde, SHÇEK sekreteryalığında ilgili kamu-sivil kuruluşlarının katılımı ile ‘Yaşlanma Ulusal Komitesi tarafından hazırlanmıştır

29. Yüksek Planlama Kurulu(YPK) 01/05/2007 tarih ve 2007/17 sayılı kararı Plandaki eylemlerden öncelikle uygulanması gerekenlerin stratejik planlama yaklaşımıyla belirlenmesi ve eylemler için hazırlanacak ‘Uygulama Programı’nın esaslarını, çerçevesini, izleme, değerlendirme ve yönlendirilmesine yönelik mekanizmanın SHÇEK Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde, DPT Müsteşarlığı ve ilgili kuruluşların işbirliği ile oluşturulması öngörülmüştür.

30. Ulusal Eylem Planı Çalıştayı-2008 Öncelikli eylemler, takvim, sorumlu - ilgili kuruluşlar ve projeler belirlenmiştir.

31. “Sevgidir ömrün yüksüğü, Bana düğmeler dik ve ilikle yüreğimin yakasını, gitmeden önceHem bahaneyle denizi görve sevmeye devam et, beni de”Ali CENGİZKAN

32. Çözülmesi gerekenler ¹–ama hemen şimdi- • Koruyucu amaçlı sağlık tarama programları hazırlanması ve uygulanması, • Hastalık ve ölümlere zemin hazırlayan çevresel ve sosyo-ekonomik faktörlerle mücadele edilmesi, • Aktif ve sağlıklı yaşam tarzının benimsetilmesi ve sürdürülmesine ilişkin programlar geliştirilmesi, • Temel sağlık, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerine adil olarak ulaşımlarının sağlanması, • Kendilerine yeterli olabilmelere özendirilmesi, • Evde bakım hizmetine ilişkin yasal düzenlemenin ivedilikle yaşama geçirilmesi, • Evde yaşlı bakım hizmeti verecek resmi/gönüllü kişilere verilecek eğitimin standartlarının belirlenmesi, eğitilmesi, istihdam edilmesine ilişkin düzenlemelerin yapılması,

33. Çözülmesi gerekenler ²–ama hemen şimdi- • Yeni geriatri merkez/birimlerinin kurulması, mevcut kapasitenin ve geriatrist sayısının artırılması, • Bakım sigortası uygulamasına geçilmesi, • Yeşil Kart işleyişine ilişkin sorunların çözümlenmesi, • Yaşlı aylığı miktarının asgari ücret düzeyine çekilmesi, • Temel sağlık ve bakım hizmetlerinden yararlanma esnasında mali, fiziksel, psikolojik, etik, ayrımcı ve yasal engellerle karşılaşmalarının önlenmesi, • Yaşamlarını sürdürdükleri konutun içi ve dışında fiziki güvenlik sağlayıcı düzenlemeler yapılması, • Sosyal yaşama katılımlarının sağlanması,

34. Çözülmesi gerekenler ³–ama hemen şimdi- • Kendilerini çeşitli alanlarda geliştirme ve üretkenliklerini sürdürebilme ortamları sağlanması, • Kuşaklar arası iletişimi arttırıcı projelerin yaşama geçirilmesi, • Demokratik katılımcılıklarının yerel bazda desteklenmesi, • Kent planlamasında yaşlılara uygun mekan ve alt yapı düzenlemelerine yer verilerek ulaşılabilirliğin kolaylaştırılması, • Emekliliğe hazırlık amaçlı programlar geliştirilmesi, • Mevcut kurum bakımı hizmet kalitesinin yükseltilmesi, • Yeni hizmet modellerinin sektörler arası işbirliği ile yaşama geçirilmesine yönelik eylemlere öncelik verilmesi dileğimizdir.

35. Sabrınıza ve ilginize teşekkürler.Şadiye Dönümcüdosadoster@gmail.com