KULTURNI PROSTORI

1. KULTURNI PROSTORI doc dr Predrag Cvetičanin Goran Tomka MSc

2. KULTURNE POTREBE I KULTURNI PROSTORI • Kulturnepotrebepredstavljajudeoljudskemotivacionestrukture – to sutežnjekoje se zadovoljavajukrozsimboličkukomunikaciju (osnovnekulturnepotrebe - estetskepotrebe, saznajnepotrebeipotrebazakomunikacijom) • Kulturni prostori su svi oni fizički i virtuelni prostori u kojima čovek zadovoljava svoje kulturne potrebe, bez obzira da li su ti prostori isključivo namenjeni za kulturu ili su deo svakodnevnog okruženja.

3. KULTURNI PROSTORI • Kulturni prostori su zatvorene i/ili otvorene prostorne celine, delovi urbanih, ruralnih ili prirodnih predela (ili virtuelne stvarnosti), u kojima su locirana materijalna kulturna dobra ili se u njima realizuju kulturni sadržaji. • Jedan deo turističkih potreba zadovoljava sematerijalnimkulturnimdobrimaikulturnim sadržajima (turističke kulturne potrebe - kulturniturizam) • Predmet našeg kursa je složena interakacija prostora (fizičkih i virtuelnih), turizma i kulture

4. TIPOVI KULTURNIH PROSTORA doc dr Predrag Cvetičanin 12. februar 2014

5. TIPOVI KULTURNIH PROSTORA • Prema tipu otvorenosti prostora, kulturni prostori mogu biti otvoreni i zatvoreni. • Otvoreni kulturni prostori su veoma često delovi urbanih ili ruralni celina, koji kao takvi u najvećem broju slučajeva nisu ponameniisključivo kulturni prostori. • Zatvoreni kulturni prostori - uglavnom je prva asocijacija vezana za muzeje, galerije i kulturne centre, ali to mogu biti i biblioteke, klubovi, informativni centri, bioskopi, pozorišta, sportske dvorane, stari industrijski objekti, gradilišta

6. TIPOVI KULTURNIH PROSTORA • Prema lokaciji na kojoj senalazekulturni prostori se mogu podeliti na seoske i gradske. • Grad kao širi kulturni prostor je izdeljen na mnogobrojne manje, specifičnije kulturne prostore, kao što su: gradski centar sa glavnom ulicom i-ili pešačkom zonom, stambeni delovi grada, predgrađa i novi revitalizovani prostori – napušteni, prazni prostor i td. • Selo je obično manji kulturni prostor i najčešće sa slabijom snagom privlačenja ljudi šireg okruženja. Nosi više autentičnih vrednosti i tradicije življenja, a manje savremene stilove i aktivnosti

7. TIPOVI KULTURNIH PROSTORA • Prema nameni prostora razlikuju se monofunkcionalni i polifunkcionalni kulturni prostori. • Prostori sa isključivo kulturnom funkcijom - Postoje prostori koji su prema svojoj nameni prilikom izgradnje namenjeni kulturnim sadržajima • Polifunkcionalni kulturni prostori - U ove prostore bi se mogli uvrstiti svi oni prostori, koji su namenjeni za najrazličitije svakodnevne funkcije gradskog i/ili seoskog prostora. Ovi prostori po definiciji nisu namenjeni kulturi, ali se u njima često organizuju kulturni sadržaji - parkovi, ulice, trgovi, kuće, klubovi, stadioni, plaže, crkvena dvorišta, stepeništa,.....

8. TIPOVI KULTURNIH PROSTORA • Prema autentičnosti prostora za kulturu kulturni prostori se dele na one kojisu: • Izvorno kulturni prostori - Ovi prostori bi obuhvatili one celine koje predstavljaju prostorne kulturno-istorijske celine, odnosno jedan deo kulturnog nasleđa - tradicionalne seoske celine, stare ulice, pijace, čaršije, tvrđave, manastirski kompleksi. Veoma često su ovi prostori oplemenjeni i revitalizovani različitim kulturnim događanjima. • Izgrađeni za kulturne potrebe - Dvorane kulturnih centara, galerije, biblioteke, muzeji…. Svi ovi prostori imaju za cilj da očuvaju i prezentuju barem jedan deo kulture određenog naroda ili države. Veoma često su građeni kako bi ljudima omogućili da se približe kulturnim ostvarenjima

9. TIPOVI KULTURNIH PROSTORA • Prema učestalosti korišćenja u kulturi razlikuju se: • Stalni - Ovo su oni prostori koji se stalno koriste za različite vrste dešavanje tokom godine. • Povremeni - Ovakvi prostori se koriste samo u nekim posebnim slučajevima ili u određenom periodu za realizaciju kulturnih događaja - Tvrđava za EXIT, Štrand za festival hrane, SPENS za Novosadsku jesen.....

10. TURIZAM I PROSTOR Doc dr Predrag Cvetičanin 12. februar 2013

11. TURIZAM I PROSTOR • Dva određujuća činioca turizmajesu: potreba da se promeni način života, doživi nešto novo i drugačije i prostor u kome se turističke aktivnosti odvijaju. • Odvijajući se u prostoru, turizam neminovno utiče na njegove promene • U tom procesu transformacije prvobitni prostor može trpeti pozitivne, ali i negativne posledice, najčešće kombinovane.

12. TIPOVI TURISTIČKOG PROSTORA • Osnovni kriterijumi tipologizacije prostora su: • intezitet i učestalost turističkih tokova, ili opšte prisustvo turizma u prostoru; • oblici turističkog uređenja i opremanja prostora, kao i dostignut stepen uređenosti. • Primenom ove dve velike grupe faktora moguće je izvršiti složenu tipologiju prostora, koja bi sadržala sledeće grupe i podgrupe turističkih prostora:

13. TIPOVI TURISTIČKOG PROSTORA • APolivalentni i otvoreni turistički prostori, za koje je karakteristično istovremeno odvijanje turizma i drugih privrednih i neprivrednih aktivnosti čoveka. Turizam je, znači, u ovim prostorima samo jedna, često i nedominantna funkcija.   • B Specijalizovani i regionalni tipovi turističkih prostora u kojima je turizam glavna funkcija koja zauzima najveći deo raspoložive površine.

14. TIPOVI TURISTIČKOG PROSTORA APolivalentni i otvoreni turistički prostori I Obalni i jezerski tipovi • Tradicionalni obalni prostori - karakteristični za morskeobale razvijenih zemalja • Jezerski prostori - na obalama velikih kontinentalnih jezera • Međutipovi (više ili manje obalni) - sa turizmom kao jednom od funkcija  II Urbani neobalni tipovi • Velike urbane aglomeracije - glavni gradovi zapadne i istočne Evrope • Srednji i mali turistički gradovi i gradovi hodočašća

15. TIPOVI TURISTIČKOG PROSTORA • III "Zeleni" tipovi • Centri seoskog turizma - postojećih naselja, van zaštićenih prostora • Rurbani tip prostora - širenje urbanog života na ruralni prostor - naselja sekundarnog stanovanja

16. TIPOVI TURISTIČKOG PROSTORA • B Specijalizovani i regionalni tipovi turističkih prostora • I Otvoreni tipovi prostora • Specijalizovani sa dva ili više centara- aristokratski i novi primorski centri • Specijalizovani mononukleusni - najčešće nastali od ribarskih naselja i luka • Specijalizovani termalni tip - stari i noviji centri banjskog turizma • Specijalizovana kulturna žarišta - sa ulogom razgledanja i kratkog boravka • Tradicionalni centri zimskog turizma - sa različitim pod-tipovima

17. TIPOVI TURISTIČKOG PROSTORA • II Enklavni tipovi - hiperspecijalizovani sa turizmom kao isključivom funkcijom • Više ili manje otvoreni - zimski centri i obalni tipovi • Više ili manje zatvoreni - marine, klubovi-sela i hotelski kompleksi, kao i nacionalni parkovi i prirodni rezervati

18. UTICAJ TURIZMA NA PROSTOR • Kada je reč o efektima turizma na prostor, društvo i kulturu, postavlja se pitanje šta je uopšte pozitivno, a šta negativno (Sus) • Pored isticanja pozitivnih ekonomskih efekata, uočeno je da turizam podstiče i obnavljanje starih spomenika; da se razvija svest o vrednosti kulturno-istorijskog nasleđa i prirode; da se stare zgrade obnavljaju i ulepšavaju da bi postale turistički atraktivne; da turizam podstiče zaštitu prirodne i stvorene sredine (mnoge istorijske građevine, zamkovi, manastiri, crkve, sela, itd, ne bi mogli biti obnovljeni bez prihoda od turizma).

19. POZITIVNI UTICAJI • Obnavljanje i restauracijapostojećih istorijskih mesta, zgrada i spomenika (Vilijamsburg SAD) • Transformacija starih zgrada i mestau objekte turističke namene. Stari mlinovi, seoske kuće, zamkovi, palate, pa i čitava tradicionalna naselja (Sveti Stefan), pretvaraju se u hotele, restorane, klubove, itd. • Zaštita prirodnih resursa. Nacionalni parkovi u Africi - pojedine vlade istočno-afričkih zemalja (Tanzanija, Kenija) donele su mere za zaštitu prirode u nacionalnim parkovima, koji predstavljaju glavnu turističku atrakciju

20. POZITIVNI UTICAJI • Donošenje administrativnih i planskih mera za zaštitupojedinih osetljivih prostora. U brojnim istorijskim mestima u Evropi ograničava se saobraćaj u blizini osetljivih zona, zabranjuje se neodgovarajuća izgradnja, ograničava se broj turista (Venecija), zabranjuje se ulazak turista u unutrašnjost objekata (Partenon) • Zaštita prostora od drugih aktivnosti.U prostorima u kojima se razvija turizam, ne mogu se istovremeno odvijati i neke druge aktivnosti, čiji su negativni efekti na životnu sredinu znatno pogubniji. Ovde se pre svega misli na određene industrijske grane koje spadaju u kategoriju tzv. "prljave industrije"

21. POZITIVNI UTICAJI • Unapređenje estetskog kvaliteta prostora. Imajući u vidu činjenicu da je estetski atraktivan pejzaž veoma bitan faktor ukupne privlačnosti određenog prostora, turizam teži da ga ulepša. To je bitna razlika u odnosu na poljoprivredu i industriju, kojima ulepšavanje prostora nije preduslov za egzistenciju. • Unapređenje dostupnosti prostora. Daleki prostori, izolovana mesta, teško pristupačni spomenici (Maču Pikču) ili planinski vrhovi (Mon Blan), zahvaljujući turizmu postaju dostupni ne samo turistima, već i svim ostalim posetiocima.

22. POZITIVNI UTICAJI • Stvaranje geografskog prostora. Turizam, ponekad, prevazilazi jednostavnu funkciju zaštite postojećeg prostora, stvarajući od neatraktivne privlačnu sredinu. Ovo se događa u regijama u kojima je turizam već veoma razvijen i gde su za daljnji razvoj preostala još samo neka neatraktivna mesta • Valorizacija prostora. Ukupno opremanje i turističko uređenje prostora treba da valorizuje posebnosti date fizičke sredine i ljudi koji u njoj žive, kao i da doprinese izgradnji specifičnog turističkog imidža koji se ne može naći nigde drugde.

23. POZITIVNI UTICAJI • Izgrađivanje svesti o životnoj srediniTurizam takođe utiče na razvijanje svesti kod lokalnog stanovništva o vrednosti prostora i resursa u njemu, kao i o potrebi zaštite i unapređenja životne sredine. • Navedeni pozitivni efekti ne dolaze automatski, ne javljaju se uvek i svuda gde se razvija turizam

24. NEGATIVNI UTICAJI • Zagađenje vazduha se vezuje prvenstveno za izduvne gasove automobila, kojima najveći broj turista putuje. Zagađenje vazduha prouzrokuju i avioni • Zagađenje vode(mora, jezera. reka) je posledica litoralizacije, odnosno industrijalizacije i urbanizacije obala. • Zagađenje i degradacija tla. Zagađenje pojedinih mesta čvrstim otpatcima (flaše, kese, konzerve, hartija, itd.), kao i neodgovarajući način odlaganja otpadaka na deponije, predstavljaju osnovne oblike ovog tipa zagađenja

25. NEGATIVNI UTICAJI • Zvučno zagađenje, tj. buka, dolazi prvenstveno od saobraćajnog prometa, ali i od vozila rekreativne namene (snežne sanke, motorni čamci, turistički avioni, itd.). Izvor buke je i sama masa turista, kao i razne rekreativne aktivnosti na plaži ili u planini, na primer. • Smanjenje prirodnih i poljoprivrednih površina.Razvoj turizma, prateća izgradnja, uređenje i opremanje, neminovno zauzimaju sve veće nove površine na račun poljoprivrednih i prirodnih zona.

26. NEGATIVNI UTICAJI • Uništenje flore i faune. Različite vrste zagađenja, smanjenje prirodnih i poljoprivrednih površina, učestalo i preterano turističko korišćenje pojedinih zona, ponašanje turista (preterano branje, nemarnost, vandalizam, itd.) utiču na smanjenje i nestanak pojedinih biljnih i životinjskih vrsta. • Degradacija pejzaža i kulturno-istorijskih spomenika. Izgradnja turističkih objekata i opreme (hoteli, moteli, žičare, prodavnice, parkinzi, itd.) na mestima izuzetne prirodne lepote i/ili uz kulturno-istorijske spomenike, dovodi često do estetske degradacije pejzaža, posebno onda kada objekti nisu usklađeni sa svojim okruženjem

27. NEGATIVNI UTICAJI • ZakrčIvanje prostora. ZakrčIvanje prostora može biti statičko (parkirana vozila, usidrene jahte i čamci, turisti koji se sunčaju na plaži) i dinamičko (vozila u pokretu, jahte i čamci na plovidbi, turisti u šetnji, smučari na spustu, itd.). • Geološki oblici degradacijese retko pominju u literaturi, a uglavnom se odnose na posledice sakupljanja minerala, stena, fosila, krađu i uništavanje pećinskog nakita i slično.

28. NEGATIVNI UTICAJI • Prostorna redistribucija stanovništva. Razvoj turizma, atraktivnost receptivnog prostora i mogućnost veće zarade nego u nekim drugim delatnostima, privlače radnu snagu, ne samo iz nekih tradicionalnih privrednih sektora (poljoprivreda, zanatstvo), već i iz drugih regija. Kada je reč o primorskim regijama to može dovesti do postepene depopulacije zaleđa, uz istovremenu hiperkoncentraciju stanovništva na obali • Banalizacija prostora, Tokom godina turističkog razvoja, prostor postepeno gubi svoj prvobitni karakter i identitet i počinje da liči na bilo koji drugi. To je posledica uniformizacije objekata i standardizacije opreme koji banalizuju pejzaž

29. IZVOR • Kulturniprostori – građa za pripremu ispita strane 1-11 i 18 - 20