Sociaal-economische verschillen in (on)gezond gedrag en de rol van de omgeving: de GLOBE studie

1. Sociaal-economische verschillen in (on)gezond gedrag en de rol van de omgeving: de GLOBE studie FJ van Lenthe, CBM Kamphuis, K Giskes, M Huisman, J Brug, JP Mackenbach f.vanlenthe@erasmusmc.nl

2. Inleiding • Er is in Nederland een verschil in levensverwachting bij geboorte tussen hoger en lager opgeleide mannen en vrouwen van respectievelijk 5 en 2,6 jaar • De prevalentie van ongezond gedrag is hoger in lagere dan in hogere sociaal-economische groepen • Eur J Public Health (deze week): “Smoking, low vegetable use and physical inactivity explained a substantial part of educational differences in cardiovascular and all cause mortality among men and women” • Omdat ongezond gedrag veranderbaar lijkt te zijn, liggen hier goede aanknopingpunten voor strategieën ter reductie van sociaal-economische gezondheidsverschillen

3. Sociaal-economische verschillen in ongezond gedrag: Een rol voor de omgeving? ‘Collectief’ gedrag wordt mogelijk bepaald door collectieve kenmerken Een rol voor de omgeving: indirect bewijs uit ‘multi-level’ onderzoek Buurtverschillen in overgewicht: de GLOBE studie Van Lenthe & Mackenbach, Int J Obesity 2002; 26: 234-240

4. VTV 2006: Zorg voor Gezondheid • … “Een belangrijke reden is dat ongezond gedrag niet op zichzelf staat, maar een sterke samenhang vertoont met de sociale en fysieke omgeving waarin mensen geboren worden, opgroeien en leven”

5. Preventie nota “Kiezen voor Gezond Leven” “Door de samenleving zo in te richten dat ‘de gezonde en bewuste keuze’ een makkelijke keuze wordt, ondersteunt de overheid de burger”

6. Achtergrond van het onderzoek • Het is niet duidelijk welke elementen uit de omgeving een rol spelen voor (on)gezond gedrag, en of blootstelling aan deze elementen verschilt tussen sociaal-economische groepen • Kunnen mensen dezelfde keuze maken als ‘de voor gezond gedrag relevante omgeving’ niet hetzelfde is? Is de keuze nu voor iedereen even makkelijk? • Sociale verschillen in ongezond gedrag die voortkomen uit ongelijkheid in de omgeving kunnen als mogelijk ‘vermijdbaar’ worden gezien, en daarmee als onrechtvaardig.

7. Vraagstellingen van het onderzoek • Spelen kenmerken uit de omgeving een rol in de verklaring van sociaal-economische verschillen in bewegen, voeding en roken? • Via welke mechanismen zijn omgevingskenmerken gerelateerd aan gezondheid? • Welke aanknopingspunten kunnen op basis van de resultaten worden geïdentificeerd voor interventies en beleid ter reductie van sociaal-economische verschillen in ongezond gedrag?

8. Conceptueel Raamwerk • Sociaal-economische positie • Opleiding • Inkomen • (On)gezond gedrag • Lichamelijke activiteit • Voeding • Roken • Omgevingskenmerken • fysiek • sociaal (2) (1) • Individuele kenmerken • Psychosociale constructen • (uitkomstverwachtingen, socialenormen, eigen effectiviteit)

9. Opzet van het onderzoek • Focusgroep interviews • Systematische reviews (Brug & Van Lenthe, eds) • Postenquête • Diepte-interviews • Systematisch beoordelingsinstrument

10. Doelstelling voor vanmiddag • Bespreking resultaten bewegen • Bespreken resultaten voeding • Bespreking resultaten roken Aanknopingspunten voor interventies en beleid