Sesiwn hyfforddi staff gorsafoedd pleidleisio

1. Sesiwn hyfforddi staff gorsafoedd pleidleisio Etholiadau Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu

2. Cyflwyniad Swyddog Canlyniadau Lleol Rheolwr Gwasanaethau Etholiadol

3. Amcanion y sesiwn hyfforddi • Mae eich rôl yn hollbwysig er mwyn sicrhau bod pleidleiswyr yn ymddiried ym mhroses yr etholiad • Byddwn yn sôn am y pethau hyn yn y sesiwn hon: • esbonio'n fras beth y byddwn yn disgwyl ichi ei wneud ar y diwrnod pleidleisio • trafod y gweithdrefnau pleidleisio • meddwl am faterion iechyd a diogelwch • tynnu sylw at nifer o drefniadau gweinyddol

4. Prif nodau ar gyfer yr etholiad • bod pawb sy'n pleidleisio'n cael profiad da, a bod pawb sydd â'r hawl i bleidleisio'n gallu gwneud hynny • bod yr etholiad yn cael ei gynnal mewn ffordd broffesiynol • bod y canlyniadau'n gywir a phawb yn teimlo y gallan nhw ymddiried yn y canlyniadau hynny • bod y broses yn dryloyw • bod yr etholiad yn cael ei weinyddu mewn ffordd gyson

5. Pleidleisio yn etholiadau Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu • Wrth gynnal etholiadau Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu defnyddir y system pleidlais atodol • Gofynnir i bleidleiswyr bleidleisio dros eu dewis cyntaf o ymgeisydd drwy roi croes (X) yn y golofn dewis cyntaf a phleidleisio dros eu hail ddewis o ymgeisydd drwy roi croes (X) yn y golofn ail ddewis

6. Pleidleisio yn etholiadau Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu • Dim ond iddynt roi croes yn y golofn dewis cyntaf, bydd eu pleidlais yn cael ei chyfrif. • Does dim rhaid i bleidleiswyr farcio ail ddewis. • Os dim ond ail ddewis y byddant yn ei farcio, ni fydd eu pleidlais yn cael ei chyfrif.

7. Mae'n hollbwysig ichi... fod yn ddiduedd bob amser cydymffurfio ag unrhyw gyfarwyddiadau a roddir gan y Swyddog Canlyniadau lleol sicrhau bod y bleidlais yn gyfrinachol ac yn ddiogel

8. Y Swyddog Llywyddu - rheoli'r orsaf bleidleisio • Cysylltu â'r sawl sy'n cadw allwedd yr adeilad • Trefnu i osod pethau yr orsaf bleidleisio • Rhoi cyfarwyddyd i Glercod yr Etholiad a goruchwylio'u gwaith • Cadw cyfrif o'r holl bapurau pleidleisio, y blychau pleidleisio a'r gwaith papur

9. Clerc yr Etholiad -dyletswyddau cyffredinol • Cynorthwyo i osod pethau yn yr orsaf bleidleisio a pharatoi ar gyfer agor y cyfnod pleidleisio • Bod yn gwrtais ac yn broffesiynol wrth ymdrin â'r pleidleiswyr • Sicrhau bod etholwyr yn gymwys i bleidleisio yn yr orsaf bleidleisio honno • Deall y broses ar gyfer rhoi papurau pleidleisio i bobl

10. Wrth i'r diwrnod pleidleisioagosáu • Tasgau hanfodol • Ymweld â'r man pleidleisio a sicrhau bod y trefniadau'n iawn ar gyfer cysylltu a sicrhau mynediad • Sicrhau bod y trefniadau'n iawn ar gyfer casglu'r blwch pleidleisio a gwirio'r cynnwys cyn gynted ag sy'n bosibl • Cysylltu ag aelodau eraill y tîm • Cod gwisg - sicrhau bod dillad yn cyfleu agwedd broffesiynol a diduedd ond eu bod hefyd yn gyfforddus ac yn gynnes (etholiad mis Tachwedd fydd hwn)

11. Arolygwyr gorsafoedd pleidleisio • Pwynt cyswllt • Cyflenwi papurau ac offer • Yn gyfrifol am • Sicrhau bod y gorsafoedd wedi'u gosod yn iawn • Sicrhau bod pethau'n mynd yn hwylus • Bod yn ymwybodol o giwiau a helpu yn y cyswllt hwnnw • Casglu unrhyw bleidleisiau post a ddychwelwyd • Rhannu taliadau (os yw hynny'n briodol) • Rhifau cyswllt [ ........................ ]

12. Risgiau • Methu cysylltu â cheidwad yr allwedd • Methu mynd i mewn i'r orsaf bleidleisio • Staff heb gyrraedd neu'n hwyr • Problemau o ran arddangos hysbysiadau • Cofrestri anghywir wedi'u rhoi i'r orsaf • Rhifau'r papurau pleidleisio ddim yn cyfateb â'r rheini sydd wedi'u rhagargraffu ar y Rhestr Rhifau Cyfatebol • Dilyn y drefn anghywir wrth gyflwyno papurau pleidleisio a gyflwynwyd dan amgylchiadau arbennig • Ciwiau'n hel wrth i'r etholiad ddirwyn i ben • Eira, rhew, llifogydd

13. Yr Orsaf Bleidleisio Gosod pethau a'u lleoli a phwy gaiff fynd i mewn i'r orsaf bleidleisio

14. Gosod pethau ynyr orsaf bleidleisio • Lleoli pethau /hysbysiadau (gweler y rhestr ar gyfer gosod pethau yn Atodiad 11 o'r Llawlyfr ar gyfer gorsafoedd pleidleisio) • rhaid i'r peth weithio i'r pleidleisiwr • dilynwch y llwybr y disgwylir i'r pleidleisiwr ei ddilyn • gwnewch yn siŵr bod pob hysbysiad yn ei le a bod pensiliau'n barod ac wedi'u minio • trefniadau priodol i sicrhau bod y lle'n hygyrch i bleidleiswyr • ystyried anghenion defnyddwyr cadair olwyn (e.e. drysau, lle i droi, pleidleisio'n gyfrinachol) • darparu seddi i etholwyr y gall fod angen iddynt orffwys • pleidleisio’n gyfrinachol (dim ffenestri yn edrych dros y bythau pleidleisio)

15. Gosod pethau ynyr orsaf bleidleisio (parhad) • Paratoi'r papurau • trefnu'r papurau pleidleisio yn nhrefn eu rhifau • paratoi'r gofrestr a'r rhestr rhifau cyfatebol • cadw papurau pleidleisio a gyflwynwyd dan amgylchiadau arbennig mewn paced.

16. Gosod pethau yn yr orsaf bleidleisio (parhad) • Asiantiaid pleidleisio, rhifwyr ac eraill • ystyriwch ymhle y caiff asiantiaid pleidleisio, rhifwyr, cefnogwyr/ymgyrchwyr eraill fod/ lle na chân nhw fod • Lleoliad y blwch/blychau pleidleisio • hwylus a diogel • Selio'r blwch/blychau • dangos bod y blwch yn wag • selio yn unol â'r cyfarwyddiadau ychydig cyn 7 • peidiwch â gadael i ymgeiswyr /asiantiaid ychwanegu sêl ar yr adeg hon

17. Lleoli pethau yn yr orsaf bleidleisio

18. Lleoli pethau yn yr orsaf bleidleisio

19. Pwy gaiff fynd i mewn i'r orsaf bleidleisio? • Pleidleiswyr • Swyddog Canlyniadau’r Ardal Heddlu, y Swyddog Canlyniadau lleol a‘u staff • Ymgeiswyr ac asiantiaid etholiad • Asiantiaid pleidleisio • Swyddogion yr heddlu sydd ar ddyletswydd • Cynrychiolwyr y Comisiwn Etholiadol • Arsyllwyr achrededig • Pobl dan 18 oed sydd gyda phleidleiswyr • Cymdeithion pleidleiswyr sydd ag anabledd

20. Arsyllwyr achrededig a chynrychiolwyr y Comisiwn Etholiadol

21. Gofalu am gwsmeriaid • Dangoswch ddiddordeb personol • Byddwch yn gymwynasgar ac yn gyfeillgar • Gwrandewch arnyn nhw a chydymdeimlo • Gadewch iddyn nhw wneud eu pwynt cyn ymateb • Peidiwch â dweud 'Na', dywedwch wrthyn nhw beth y gallwch ei wneud drostyn nhw a beth y gallan nhw ei wneud • Ond rhaid dilyn rheolau'r etholiad yn ddieithriad, ni waeth faint maen nhw'n mynnu, na pha mor anhapus neu ddig y byddan nhw • Os nad ydych chi'n siŵr, cysylltwch â'r swyddfa etholiadau

22. Gofalu am gwsmeriaid (parhad) • Gwnewch yn siŵr bod y broses bleidleisio'n hygyrch i bawb: • rhaid i'r ffordd mae pethau wedi'u gosod fod yn hwylus i bob pleidleisiwr, gan gynnwys pobl sy'n defnyddio cadair olwyn • dylai papurau a ddarperir mewn ieithoedd a fformatau eraill fod yn gwbl amlwg • rhaid ichi allu darparu gwybodaeth ar gyfer etholwyr anabl ynglŷn â'r opsiynau ar gyfer pleidleisio

23. Templed cyffwrdd ar gyfer pleidleisio • Mae angen i'r templed cyffwrdd fod yn amlwg a dylech deimlo'n hyderus i'w ddefnyddio • Sut mae ei ddefnyddio - gwnewch yn siŵr bod y templed yn sownd yn y papur pleidleisio a bod y pleidleisiwr yn teimlo'n hyderus i'w ddefnyddio. Dylai'r pleidleisiwr: - godi'r ffenestr maen nhw'n ei dewis yn y golofn dewis cyntaf - marcio'u dewis cyntaf o ymgeisydd â chroes (X) - cau'r ffenestr - ailadrodd ar gyfer eu hail ddewis yn yr ail golofn - gwahanu'r templed oddi wrth y papur pleidleisio - plygu'r papur pleidleisio a'i roi yn y blwch pleidleisio - dychwelyd y templed i'r Swyddog Llywyddu

24. Pwy gaiff a phwy na chaiff bleidleisio? Defnyddio'r gofrestr etholiadol a'r rhestr/rhestri rhifau cyfatebol

25. Pwy sy'n gymwys i bleidleisio yn yr orsaf bleidleisio yn etholiadau Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu? Etholwyr heb lythrennau na dyddiadau o flaen eu henw Etholwyr sy'n 18 oed neu'n hŷn ar ddiwrnod yr etholiad - sef bod y dyddiad o flaen eu henw ar neu cyn y diwrnod pleidleisio Etholwyr â 'G' o flaen eu henw Etholwyr â 'K' o flaen eu henw Etholwyr ag 'L' o flaen eu henw Etholwyr sydd wedi cofrestru'n ddienw – bydd ganddynt 'N' yn lle enw

26. Rhoi'r papurau pleidleisio i bobl • Marcio'r gofrestr a'r Rhestr Rhifau Cyfatebol • Gofynnwch i'r etholwr gadarnhau ei enw a'i gyfeiriad • Marciwch rif etholwr yr etholwr yn y gofrestr • Galwch rif a rhif etholwr yr etholwr • Rhowch rif yr etholwr ar y Rhestr Rhifau Cyfatebol • PEIDIWCH ag ysgrifennu rhif yr etholwr ar y papur pleidleisio!

27. Rhoi'r papurau pleidleisio i bobl (parhad) • Papurau pleidleisio • Agorwch y papur yn llawn fel bod y papur i gyd i'w weld • Marc swyddogol, rhif papur pleidleisio a Marc Dynodi Unigryw (UIM)

28. Marcio'r gofrestr Queen’s Walk BC JP32 4LT 411 G Vella, Eva 1 412 F Jolly, Simon 1 413 K Vella, Christina 1 414 Brown, Robert 3 415 Evans, Gareth 5 416 Singh, Parvinder 7 417 Myers, Martin 7 418 A Bishop, Stephanie 15 418/1 13 Tach 2012 Watts, Judith 15

29. Enghraifft o'r Rhestr Rhifau Cyfatebol BC 27/1

30. Eithriadau i'r rheol • Etholwyr dienw • Rhaid iddyn nhw ddangos cerdyn pleidleisio • Wedi'u marcio ag 'N' ar y gofrestr • Rhaid peidio â galw'u henw a'u cyfeiriad • Marciwch y gofrestr â’u rhif pleidleisio fel arfer • Etholwyr eraill - Ar ddiwedd y gofrestr (diwedd rhaniad yr orsaf

31. Eithriadau i'r rheol • Gwallau clercio • Ar daflen gofrestr ar wahân • Gwiriwch y rhain bob tro os na allwch chi ddod o hyd iddyn nhw ar y gofrestr.

32. Enghraifft o gefn y papur pleidleisio Rhif Nod AdnabodUnigryw

33. Marcio'r papur pleidleisio ar gyfer etholiad Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu • Os byddan nhw'n gofyn ichi sut mae pleidleisio, darllenwch y cyfarwyddyd ar frig y papur pleidleisio. • Os byddan nhw'n gwneud camgymeriad, dilynwch y weithdrefn ar gyfer difetha papur pleidleisio • Peidiwch â dechrau trafod yr etholiad na dim byd heblaw am sut mae pleidleisio

34. Beth os...? • bydd rhywun yn rhoi tystysgrif cyflogaeth ichi • bydd pleidleisiwr yn difetha papur pleidleisio • bydd pleidleisiwr wedi enwebu dirprwy ond bod y pleidleisiwr yn cyrraedd cyn y dirprwy • bydd rhywun yn cyrraedd i bleidleisio ond bod y gofrestr yn dangos bod y person hwnnw eisoes wedi pleidleisio • bydd rhywun yn cyrraedd i bleidleisio ond bod y gofrestr yn dangos bod y person hwnnw'n pleidleisio drwy'r post • bydd rhywun yn cyrraedd sy'n dymuno pleidleisio fel dirprwy brys • bydd rhywun yn credu y dylen nhw fod ar y gofrestr ond nad ydyn nhw wedi'u rhestru • bydd helynt yn codi yn yr orsaf bleidleisio

35. Y cwestiynau penodedig • Rhaid gofyn y cwestiynau penodedig: • os bydd ymgeisydd, asiant etholiad neu asiant pleidleisio'n gofyn amdanyn nhw • cyn cyflwyno papur pleidleisio dan amgylchiadau arbennig • Dylid gofyn y cwestiynau penodedig: • os byddwch chi'n amau bod rhywun yn esgus bod yn rhywun arall • os bydd etholwr cofrestredig yn amlwg o dan oed • pan fydd etholwr yn dweud bod eu henw'n wahanol i'r hyn sydd ar y gofrestr etholwyr • Ni chaniateir holi na chwestiynu etholwyr mewn unrhyw fodd arall

36. Pleidleisiau Post • caiff pleidleiswyr gyflwyno'u pleidleisiau post mewn unrhyw orsaf bleidleisio yn yr ardal bleidleisio (ardal cyngor lleol) • rhaid storio, selio a labelu pecynnau pleidleisiau post yn unol â'r cyfarwyddiadau • cesglir pleidleisiau post yn ystod y dydd, a dychwelyd y gweddill gyda'r blwch pleidleisio pan ddaw'r cyfnod pleidleisio i ben

37. Pleidleisiau Post • Ni ellir rhoi papur pleidleisio cyffredin yn yr orsaf bleidleisio i bobl sydd wedi'u marcio ag 'A': • cyfeiriwch nhw at y Swyddog Canlyniadau lleol i gael papur arall (cyn 5yh) • y weithdrefn ar gyfer cyflwyno papurau pleidleisio dan amgylchiadau arbennig ar ôl 5yh • eithriad: lle bydd etholwr yn honni nad yw erioed wedi gwneud cais am bleidlais bost. Os felly, bydd yn gymwys i gael papur pleidleisio wedi'i gyflwyno dan amgylchiadau arbennig unrhyw bryd. Serch hynny, dylid annog yr etholwyr hyn i wneud cais am bapur arall yn y swyddfa etholiadau os nad yw'n 5yh eto

38. Cau'r Bleidlais Dyma'r weithdrefn

39. Cau'r Bleidlais Rhaid cau am 10yh Rhaid caniatáu i bawb sydd wedi cael papur pleidleisio erbyn 10yh bleidleisio Ond, does dim modd rhoi papur pleidleisio i neb ar ôl 10yh, hyd yn oed os oedd yr etholwr mewn ciw am 10yh. Selio'r blwch/blychau pleidleisio a'r pecynnau pleidleisiau post Bydd gan ymgeiswyr/asiantiaid yr hawl i roi seliau ar y blychau ar ddiwedd y bleidlais

40. Ar ôl i'r bleidlais gau Hollol hanfodol bod y cyfrif papurau pleidleisio yn cael ei gwblhau'n gywir Rhaid gosod y cyfrif papurau pleidleisio yn yr amlen a ddarperir - cadwch y rhain gyda'r blwch/blychau pleidleisio Gwnewch yn siŵr fod y dogfennau i gyd yn cael eu rhoi yn y pecynnau iawn ac yn cael eu llofnodi fel sy'n briodol Clercod pleidleisio i helpu i bacio pethau yn yr orsaf er mwyn i'r swyddog llywyddu allu gwneud y tasgau pwysig hyn

41. Iechyd a diogelwch • peidiwch byth â pheryglu diogelwch rhywun yn yr orsaf bleidleisio • byddwch yn ymwybodol o unrhyw risgiau posibl o ran diogelwch • archwiliwch y lle'n rheolaidd • byddwch yn arbennig o ofalus os yw’r tywydd yn aeafol • os gwelwch chi unrhyw beryglon - ceisiwch ddatrys y broblem • os bydd damwain - dilynwch y weithdrefn • byddwch yn ofalus wrth godi pethau trwm

42. Unrhyw gwestiynau

43. Gwybodaeth ychwanegol • Manylion cysylltu’r tîm etholiadol • Gwefan y Comisiwn Etholiadol • www.comisiwnetholiadol.org.uk • www.fymhleidlaisi.co.uk • Taflenni Adborth