Sesiwn hyfforddi staff gorsafoedd pleidleisio

1. Sesiwn hyfforddi staff gorsafoedd pleidleisio Etholiadau llywodraeth leol yng Nghymru a Lloegr

2. Cyflwyniad Swyddog Canlyniadau Rheolwr Gwasanaethau Etholiadol

3. Amcanion y sesiwn hyfforddi • Mae eich rôl yn hollbwysig er mwyn sicrhau bod pleidleiswyr yn ymddiried ym mhroses yr etholiad • Byddwn yn sôn am y pethau hyn yn y sesiwn hon: • esbonio'n fras beth y byddwn yn disgwyl ichi ei wneud ar y diwrnod pleidleisio • trafod y gweithdrefnau pleidleisio • meddwl am faterion iechyd a diogelwch • tynnu sylw at nifer o drefniadau gweinyddol

4. Prif nodau ar gyfer yr etholiad • bod pawb sy'n pleidleisio'n cael profiad da, a bod pawb sydd â'r hawl i bleidleisio'n gallu gwneud hynny • bod yr etholiad yn cael ei gynnal mewn ffordd broffesiynol • bod y canlyniadau'n gywir a phawb yn teimlo y gallan nhw ymddiried yn y canlyniadau hynny • bod y broses yn dryloyw • bod yr etholiad yn cael ei weinyddu mewn ffordd gyson

5. Pleidleisio yn yr etholiadau llywodraeth leol • Defnyddir system 'y cyntaf i'r felin' mewn etholiadau llywodraeth leol yng Nghymru a Lloegr. • Bydd pleidleiswyr yn cael bwrw un bleidlais, neu fwy nag un, a dibynnu ar faint o ymgeiswyr sydd i'w hethol i gynrychioli adran etholiadol/ward. • Dylai pleidleiswyr roi croes ('X') yn y blwch ar y dde i enw'r ymgeisydd/ymgeiswyr y maen nhw am bleidleisio drostynt

6. Mae'n hollbwysig ichi... fod yn ddiduedd bob amser cydymffurfio ag unrhyw gyfarwyddiadau a roddir gan y Swyddog Canlyniadau sicrhau bod y bleidlais yn gyfrinachol ac yn ddiogel

7. Y Swyddog Llywyddu - rheoli'r orsaf bleidleisio • Cysylltu â'r sawl sy'n cadw allwedd yr adeilad • Trefnu gosod yr orsaf bleidleisio • Rhoi cyfarwyddyd i Glercod yr Etholiad a goruchwylio'u gwaith • Cadw cyfrif o'r holl bapurau pleidleisio, y blychau pleidleisio a'r gwaith papur

8. Clerc yr Etholiad -dyletswyddau cyffredinol • Cynorthwyo i osod pethau yn yr orsaf bleidleisio a pharatoi ar gyfer agor y cyfnod pleidleisio • Bod yn gwrtais ac yn broffesiynol wrth ymdrin â'r pleidleiswyr • Sicrhau bod etholwyr yn gymwys i bleidleisio yn yr orsaf bleidleisio honno • Deall y broses ar gyfer rhoi papurau pleidleisio i bobl

9. Wrth i'r diwrnod pleidleisioagosáu • Tasgau hanfodol • Ymweld â'r man pleidleisio a sicrhau bod y trefniadau'n iawn ar gyfer cysylltu a sicrhau mynediad • Sicrhau bod y trefniadau'n iawn ar gyfer casglu'r blwch pleidleisio a gwirio'r cynnwys cyn gynted ag sy'n bosibl • Cysylltu ag aelodau eraill y tîm • Cod gwisg - sicrhau bod dillad yn cyfleu agwedd broffesiynol a diduedd ond eu bod hefyd yn gyfforddus ac yn gynnes

10. Arolygwyr gorsafoedd pleidleisio • Pwynt cyswllt • Cyflenwi papurau ac offer • Yn gyfrifol am • Sicrhau bod y gorsafoedd wedi'u gosod yn iawn • Sicrhau bod pethau'n mynd yn hwylus • Bod yn ymwybodol o giwiau a helpu yn y cyswllt hwnnw • Casglu unrhyw bleidleisiau post a ddychwelwyd • Rhannu taliadau (os yw hynny'n briodol) • Rhifau cyswllt [ ........................ ]

11. Risgiau • Methu cysylltu â cheidwad yr allwedd • Methu mynd i mewn i'r orsaf bleidleisio • Staff heb gyrraedd neu'n hwyr • Problemau o ran arddangos hysbysiadau • Cofrestri anghywir wedi'u rhoi i'r orsaf • Rhifau'r papurau pleidleisio ddim yn cyfateb â'r rheini sydd wedi'u rhagargraffu ar y Rhestr Rhifau Cyfatebol • Dilyn y drefn anghywir wrth gyflwyno papurau pleidleisio dan amgylchiadau arbennig • Ciwiau'n hel wrth i'r etholiad ddirwyn i ben

12. Yr Orsaf Bleidleisio Gosod pethau a'u lleoli a phwy gaiff fynd i mewn i'r orsaf bleidleisio

13. Gosod pethau ynyr orsaf bleidleisio • Lleoli pethau /hysbysiadau (gweler y rhestr ar gyfer gosod pethau yn Atodiad 11 o'r Llawlyfr ar gyfer gorsafoedd pleidleisio) • rhaid i'r peth weithio i'r pleidleisiwr • dilynwch y llwybr y disgwylir i'r pleidleisiwr ei ddilyn • gwnewch yn siŵr bod pob hysbysiad yn ei le a bod pensiliau'n barod ac wedi'u minio • trefniadau priodol i sicrhau bod y lle'n hygyrch i bleidleiswyr • ystyried anghenion defnyddwyr cadair olwyn (e.e. drysau, lle i droi, pleidleisio'n gyfrinachol) • darparu seddi i etholwyr y gall fod angen iddynt orffwys • Paratoi'r papurau • trefnu'r papurau pleidleisio yn nhrefn eu rhifau • paratoi'r gofrestr a'r rhestr rhifau cyfatebol • cadw papurau pleidleisio sydd i'w cyflwyno mewn paced.

14. Gosod pethau yn yr orsaf bleidleisio (parhad) • Asiantiaid pleidleisio, rhifwyr ac eraill • ystyriwch ymhle y caiff asiantiaid pleidleisio, rhifwyr, cefnogwyr/ymgyrchwyr eraill fod/ lle na chân nhw fod • Lleoliad y blwch/blychau pleidleisio • hwylus a diogel • Selio'r blwch/blychau • dangos bod y blwch yn wag • selio yn unol â'r cyfarwyddiadau ychydig cyn 7 • peidiwch â gadael i ymgeiswyr /asiantiaid ychwanegu sêl ar yr adeg hon

15. Lleoli pethau yn yr orsaf bleidleisio

16. Lleoli pethau yn yr orsaf bleidleisio

17. Pwy gaiff fynd i mewn i'r orsaf bleidleisio? • Pleidleiswyr • Y Swyddog Canlyniadau a'i staff • Ymgeiswyr ac asiantiaid etholiad • Asiantiaid pleidleisio • Swyddogion yr heddlu a Swyddogion Cymorth Cymunedol yr heddlu sydd ar ddyletswydd • Cynrychiolwyr y Comisiwn Etholiadol • Arsyllwyr achrededig • Pobl dan 18 oed sydd gyda phleidleiswyr • Cymdeithion pleidleiswyr anabledd

18. Arsyllwyr achrededig a chynrychiolwyr y Comisiwn Etholiadol

19. Gofalu am gwsmeriaid • Dangoswch ddiddordeb personol • Byddwch yn gymwynasgar ac yn gyfeillgar • Gwrandewch arnyn nhw a chydymdeimlo • Gadewch iddyn nhw wneud eu pwynt cyn ymateb • Peidiwch â dweud 'Na', dywedwch wrthyn nhw beth y gallwch ei wneud drostyn nhw a beth y gallan nhw ei wneud • Ond rhaid dilyn rheolau'r etholiad yn ddieithriad, ni waeth faint maen nhw'n mynnu, na pha mor anhapus neu ddig y byddan nhw • Os nad ydych chi'n siŵr, cysylltwch â'r swyddfa etholiadau

20. Gofalu am gwsmeriaid (parhad) • Gwnewch yn siŵr bod y broses bleidleisio'n hygyrch i bawb: • rhaid i'r ffordd mae pethau wedi'u gosod fod yn hwylus i bob pleidleisiwr, gan gynnwys pobl sy'n defnyddio cadair olwyn • dylai papurau a ddarperir mewn ieithoedd a fformatau eraill fod yn gwbl amlwg • rhaid ichi allu darparu gwybodaeth ar gyfer etholwyr anabl ynglŷn â'r opsiynau ar gyfer pleidleisio

21. Templed cyffwrdd ar gyfer pleidleisio • Mae angen i'r templed cyffwrdd fod yn amlwg a dylech deimlo'n hyderus i'w ddefnyddio • Sut mae ei ddefnyddio - gwnewch yn siŵr bod y templed yn sownd yn y papur pleidleisio a bod y pleidleisiwr yn teimlo'n hyderus i'w ddefnyddio. Dylai'r pleidleisiwr: - godi'r ffenestr maen nhw'n ei dewis - marcio'u dewis - cau'r ffenestr - gwahanu'r templed oddi wrth y papur pleidleisio - plygu'r papur pleidleisio a'i roi yn y blwch pleidleisio - dychwelyd y templed i'r Swyddog Llywyddu

22. Pwy gaiff a phwy na chaiff bleidleisio? Defnyddio'r gofrestr etholiadol a'r rhestr/rhestri rhifau cyfatebol

23. Pwy sy'n gymwys i bleidleisio yn yr orsaf bleidleisio mewn etholiadau llywodraeth leol? Etholwyr heb lythrennau na dyddiadau o flaen eu henw Etholwyr sy'n 18 oed neu'n hŷn ar ddiwrnod yr etholiad - sef bod y dyddiad o flaen eu henw ar neu cyn y diwrnod pleidleisio Etholwyr â 'G' o flaen eu henw Etholwyr â 'K' o flaen eu henw Etholwyr ag 'L' o flaen eu henw Bydd gan etholwyr sydd wedi cofrestru'n ddienw - 'N' yn lle enw

24. Rhoi'r papurau pleidleisio i bobl • Marcio'r gofrestr a'r Rhestr Rhifau Cyfatebol • Gofynnwch i'r etholwr gadarnhau ei enw a'i gyfeiriad • Marciwch rif etholwr yr etholwr yn y gofrestr • Galwch rif a rhif etholwr yr etholwr • Rhowch rif yr etholwr ar y Rhestr Rhifau Cyfatebol • PEIDIWCH ag ysgrifennu rhif yr etholwr ar y papur pleidleisio!

25. Rhoi'r papurau pleidleisio i bobl (parhad) • Papurau pleidleisio • Agorwch y papur yn llawn fel bod y papur i gyd i'w weld • Marc swyddogol, rhif papur pleidleisio a Marc Dynodi Unigryw (UIM)

26. Marcio'r gofrestr Queen’s Walk BC JP32 4LT 411 G Vella, Eva 1 412 F Jolly, Simon 1 413 K Vella, Christina 1 414 Brown, Robert 3 415 Evans, Gareth 5 416 Singh, Parvinder 7 417 Myers, Martin 7 418 A Bishop, Stephanie 15 418/1 02 Chwef Watts, Judith 15

27. Enghraifft o'r Rhestr Rhifau Cyfatebol BC 27/1

28. Eithriadau i'r rheol • Etholwyr dienw • Rhaid iddyn nhw ddangos cerdyn pleidleisio • Wedi'u marcio ag 'N' ar y gofrestr • Rhaid peidio â galw'u henw a'u cyfeiriad • Gwallau clercio ac etholwyr eraill • Ar daflen gofrestr ar wahân neu ar ddiwedd y gofrestr • Gwiriwch y rhain bob tro os na allwch chi ddod i hyd iddyn nhw ar y gofrestr. Fyddan nhw ddim yn nhrefn y strydoedd

29. Enghraifft o gefn y papur pleidleisio Rhif Nod AdnabodUnigryw

30. Marcio'r papur pleidleisio ar gyfer etholiad llywodraeth leol • Os byddan nhw'n gofyn ichi sut mae pleidleisio, dywedwch 'defnyddiwch groes' neu 'defnyddiwch 'X'.' • Os byddan nhw'n gwneud camgymeriad, dilynwch y weithdrefn ar gyfer difetha papur pleidleisio • Peidiwch â dechrau trafod y cyngor, yr etholiad na dim byd ac eithrio sut mae pleidleisio

31. Beth os...? • bydd rhywun yn rhoi tystysgrif cyflogaeth ichi • bydd pleidleisiwr yn difetha papur pleidleisio • bydd pleidleisiwr wedi enwebu dirprwy ond bod y pleidleisiwr yn cyrraedd cyn y dirprwy • bydd rhywun yn cyrraedd i bleidleisio ond bod y gofrestr yn dangos bod y person hwnnw eisoes wedi pleidleisio • bydd rhywun yn cyrraedd i bleidleisio ond bod y gofrestr yn dangos bod y person hwnnw'n pleidleisio drwy'r post • bydd rhywun yn cyrraedd sy'n dymuno pleidleisio fel dirprwy brys • bydd rhywun yn credu y dylen nhw fod ar y gofrestr ond nad ydyn nhw wedi'u rhestru • bydd helynt yn codi yn yr orsaf bleidleisio

32. Y cwestiynau penodedig • Rhaid gofyn y cwestiynau penodedig: • os bydd ymgeisydd, asiant etholiad neu asiant pleidleisio'n gofyn amdanyn nhw • cyn cyflwyno papur pleidleisio dan amgylchiadau arbennig • Dylid gofyn y cwestiynau penodedig: • os byddwch chi'n amau bod rhywun yn esgus bod yn rhywun arall • os bydd etholwr cofrestredig yn amlwg o dan oed • pan fydd etholwr yn dweud bod eu henw'n wahanol i'r hyn sydd ar y gofrestr etholwyr • Ni chaniateir holi na chwestiynu etholwyr mewn unrhyw fodd arall

33. Pleidleisiau Post • caiff pleidleiswyr gyflwyno'u pleidleisiau post mewn unrhyw orsaf bleidleisio yn y ward • rhaid storio, selio a labelu pecynnau pleidleisiau post yn unol â'r cyfarwyddiadau • cesglir pleidleisiau post yn ystod y dydd, a dychwelyd y gweddill gyda'r blwch pleidleisio pan ddaw'r cyfnod pleidleisio i ben

34. Pleidleisiau Post • Ni ellir rhoi papur pleidleisio cyffredin yn yr orsaf bleidleisio i bobl sydd wedi'u marcio ag 'A': • cyfeiriwch nhw at y Swyddog Canlyniadau i gael papur arall (cyn 5pm) • y weithdrefn ar gyfer cyflwyno papurau pleidleisio dan amgylchiadau arbennig ar ôl 5pm • eithriad: lle bydd etholwr yn honni nad yw erioed wedi gwneud cais am bleidlais bost. Os felly, bydd yn gymwys i gael papur pleidleisio wedi'i gyflwyno unrhyw bryd. Serch hynny, dylid annog yr etholwyr hyn i wneud cais am bapur arall yn y swyddfa etholiadau os nad yw'n 5pm eto

35. Cau'r Bleidlais Y gweithdrefnau i’w dilyn

36. Rheoli ciw Ar unrhyw adeg yn ystod y dydd – ffoniwch y swyddfa etholiadol Ychydig cyn 10pm gwnewch yn siŵr bod y rheiny sy’n aros yn gallu bwrw’u pleidlaius gwiriwch bod unrhyw un sy’n aros i bleidleisio yn yr orsaf gywir ar gyfer eu cyfeiriad

37. Rheoli ciw (2) Am 10pm dewch â’r holl etholwyr sy’n aros i mewn i’r ystafell/adeilad a chaewch y drws, NEU os nad yw’r ystafell/adeilad yn ddigon mawr, gofynnwch i aelod o’r tîm aros ar ddiwedd y ciw i’w nodi parhewch i roi papurau pleidleisio hyd nes bod pawb oedd yn y ciw erbyn 10pm wedi pleidleisio NI DDYLID rhoi papur pleidleisio i unrhyw un nad oedd yn y ciw am 10pm.

38. Cau’r bleidlais Unwaith i’r pleidleisiwr olaf bleidleisio, seliwch y blwch pleidleisio Mae gan ymgeiswyr asiantiaid hefyd hawl i roi sêl ar y blwch pleidleisio ar yr adeg hon.

39. Ar ôl i'r bleidlais gau Hollol hanfodol bod y cyfrif papurau pleidleisio yn cael ei gwblhau'n gywir Rhaid gosod y cyfrif papurau pleidleisio yn yr amlen a ddarperir - cadwch y rhain gyda'r blwch/blychau pleidleisio Gwnewch yn siŵr fod y dogfennau i gyd yn cael eu rhoi yn y pecynnau iawn ac yn cael eu llofnodi fel sy'n briodol Clercod pleidleisio i helpu i bacio pethau yn yr orsaf er mwyn i'r swyddog llywyddu allu gwneud y tasgau pwysig hyn

40. Iechyd a diogelwch • peidiwch byth a pheryglu diogelwch rhywun yn yr orsaf bleidleisio • byddwch yn ymwybodol o unrhyw risgiau posibl o ran diogelwch • archwiliwch y lle'n rheolaidd • os gwelwch chi fod peryglon yno - ceisiwch ddatrys y broblem • os bydd damwain - dilynwch y weithdrefn • byddwch yn ofalus wrth godi pethau trwm

41. Unrhyw gwestiynau

42. Gwybodaeth ychwanegol • Manylion cysylltu’r tîm etholiadol • Gwefan y Comisiwn Etholiadol • www.comisiwnetholiadol.org.uk • www.fymhleidlaisi.co.uk • Taflenni Adborth