Tworzenie wrażenia

1. Tworzenie wrażenia Wykład 2 i 3

2. Różnice między percepcją społeczną a percepcją przedmiotów fizycznych • Złożoność procesu wnioskowania • „wychodzenie poza dane informacje” (Jerome Bruner) • Wnioskowanie zapośredniczone (obserwowalne wskaźniki – wnioski o dyspozycjach) • Udział emocji i czynników afektywnych • Podmiot spostrzegający i przedmiot spostrzegany tego samego rodzaju • „Ja wiem, że ty wiesz, że ja wiem” • Samospełniające się przewidywania • Efekty etykietkowania • Podmiot spostrzegający obiektem spostrzeganym

3. Co spostrzegamy, gdy spostrzegamy ludzi • Wygląd zewnętrzny, kolor skóry, płeć • To, co mówią do nas (komunikaty werbalne) • Zachowania (czerwienie się, pewność siebie, niepokój itd.) • Komunikaty niewerbalne • Gesty • Dystans społeczny (proksemika) • Kontakt wzrokowy • Kontakt dotykowy • Ujawnianie się (self-disclosure)

4. Wychodzenie poza dane informacje • Efekty : • aureoli (halo effect), • łagodności (leniency) • diabelski (devil effect)

5. Ukryte teorie osobowości • Solomon Asch: cechy centralne i peryferyczne • serdeczny (warm) vs. chłodny (cold) • Seymour Rosenberg (1968) • Dwa centralne wymiary UTO: społeczny i intelektualny (social good-bad vs. Intellectual good-bad) • Zastosowanie metodologii UTO do rekonstrukcji sposobu widzenia świata pisarza Theodora Dreisera: Gallery of Women

6. Reguły wnioskowań • Afektywne i deskryptywne reguły wnioskowania (Dean Peabody) • Cechy „korzystne dla siebie” (self-profitable) vs. cechy korzystne dla innych (other-profitable)(Guido Peeters) • Peabody vs. Peeters • Schematy wnioskowań z zachowań o cechach: zdolności vs. moralność (Glenn Reeder)

7. Afektywne vs. deskryptywne reguły wnioskowania • Dwa rodzaje znaczeń (informacji społecznych) • Znaczenie afektywne (ocena): „jak dobra/zła jest ta cecha”? • Znaczenie deskryptywne (opis): „co ta cecha znaczy”?, „jaką właściwość opisuje”? • Charles Osgood: znaczenie afektywne – podstawowe kryterium kategoryzacji – niezależnie od kultury

8. Relacje znaczeń: afektywnego i deskryptywnego • Podobieństwo afektywne – różnica deskryptywna szczery - zaradny (+) (+) • Różnica afektywna – podobieństwo deskryptywne spokojny - bierny (+) (-) • Wnioskowanie zgodne z podobieństwem afektywnym (++ lub --) lub podobieństwem deskryptywnym

9. Afektywne vs. deskryptywne reguły wnioskowania (Dean Peabody) Skąpy (-) Oszczędny (+) Hojny (+) Rozrzutny (-) Spójność deskryptywna Spójność deskryptywna Sp. afektywna Spójność afektywna

10. Struktura afektywna - + + - - + - + + - +

11. Struktura deskryptywna + - + + - + - - - + +

12. Afektywne reguły wnioskowania • Gdy mało wiemy o obiekcie • Gdy nie rozumiemy sytuacji • Gdy mamy nastawienie oceniające a nie rozumiejące • Gdy sytuacja wymaga podjęcia szybkiej decyzji • Gdy sytuacja jest angażująca emocjonalnie • U osób o niskim poziomie rozwoju poznawczego (np. u dzieci)

13. Deskryptywne reguły wnioskowania • Gdy mamy wystarczającą liczbę informacji • Gdy staramy się wyjaśnić zjawisko, a nie ocenić • W sytuacji neutralnej, umożliwiającej chłodny ogląd sytuacji • Przy dobrym poziomie rozwoju poznawczego

14. Cechy „korzystne dla innych” vs. „korzystne dla siebie” • Cechy moralne, społeczne – korzystne bądź niekorzystne dla otoczenia osoby posiadającej cechę • Kompetencje, możliwości, umiejętności – cechy korzystne bądź niekorzystne dla posiadacza cechy

15. SP Inteligentny Aktywny Bez inicjatywy Przedsiębiorczy Niezgrabny Bierny Oszczędny Pewny siebie Elastyczny Niepunktualny Zdolny Pracowity Rozrzutny OP Szczery Zły Przyjazny Nieszczery Egoistyczny Pomocny Odpowiedzialny Spolegliwy Skąpy Hojny Chłodny Bezwzględny Skromny Guido Peeters: Cechy korzystne dla siebie (SP) vs. korzystne dla innych (OP)

16. Cechy OP (other-profitable) vs. SP (self-profitable) rozrzutny (SP-) hojny (OP+) Dawanie pieniędzy Korzystne dla siebie Korzystne dla innych Nie dawanie pieniędzy oszczędny (SP+) skąpy (OP-)

17. Cechy OP (other-profitable) vs. SP (self-profitable) pewny siebie (SP+) zarozumiały (OP-) pewność siebie Korzystne dla siebie Korzystne dla innych Brak pewności siebie nieśmiały (SP-) skromny (OP+)

18. Peabody vs. Peeters • Ocena zależna nie od natężenia cechy (Peabody), ile od interpretacji w kategoriach SP lub OP • SP vs. OP a wzajemna percepcja ludzi • SP vs. OP a wzajemne stereotypy

19. Moralność vs. kompetencje • Moralność: • Uczciwy, moralny, prawdomówny, odpowiedzialny, szczery, nieprzekupny, wierny • Nieuczciwy, niemoralny, obłudny, nieodpowiedzialny, hipokryta, skorumpowany, zdrajca, cwaniak • Kompetencje: • Sprawny, inteligentny, zaradny, pragmatyczny, uzdolniony, pracowity, przedsiębiorczy • Niezgrabny, fajtłapa, nieinteligentny, niekompetentny, leniwy, niezaradny

20. Wnioskowanie z zachowań o moralności vs. kompetencjach • Które zachowania bardziej diagnostyczne dla cechy: pozytywne czy negatywne? • Jak interpretacja zachowań ludzi w kategoriach moralności vs. kompetencji wpływa na nasz stosunek do ludzi? • Jak oceniamy siebie, a jak innych?

21. Co jest bardziej prawdopodobne? • (A) Że inteligentny człowiek zachowa się głupio? • (B) Że głupi człowiek zachowa się inteligentnie?

22. Co jest bardziej prawdopodobne? • (A) Że człowiek uczciwy zachowania się nieuczciwie • (B) Że człowiek nieuczciwy zachowa się uczciwie?

23. Schematy wnioskowania Kompetencje Zachowanie inteligentne Inteligencja + + Zachowanie głupie Brak inteli- gencji - - Uczciwość Zachowanie uczciwe Moralność + + Zachowanie nieuczciwe - - Nieuczciwość

24. Zachowania diagnostyczne Zachowanie inteligentne Inteligencja + + Zachowanie głupie Brak inteli- gencji - - Zachowania diagnostyczne Uczciwość Zachowanie uczciwe + + Zachowanie nieuczciwe - - Nieuczciwość

25. Moralizacja obrazu świata • Interpretowanie zachowań innych ludzi w kategoriach moralnych intencji • Interpretowanie własnych zachowań w kategoriach możliwości lub ich braku • „On nie chciał” – „ja nie mogłem” • Cudze zachowania oceniamy – własne wyjaśniamy

26. Konsekwencje moralizacji obrazu świata społecznego • Negatywny obraz rzeczywistości, „ludzie są źli” • Podejrzliwość • Interpretacja zachowań w kategoriach intencji a nie możliwości • Ocenianie a nie wyjaśnianie • Spiskowe teorie

27. Ukryte teorie osobowości a system konstruktów osobistych • George Kelly (1955): Teoria konstruktów osobistych • konstruktywizm • Metodologia Rep test • Konstrukty generowane • Analiza treściowa • Złożoność poznawcza • Stopień funkcjonalnej niezależności konstruktów osobistych

28. Formalne ujęcia złożoności poznawczej • James Bieri (1960): teorio-informacyjne ujęcie pojęcia złożoności: liczba bitów informacji tym większa im większa liczba konstruktów • Złożoność poznawcza – podobieństwo ról. Im większe spostrzegane podoboeństwo – tym niższa złożoność • Technika pomiaru: Rep Test z narzuconymi konstruktami

29. Role 3 4 1 2 5 Konstrukty

30. Miary złożoności poznawczej • Korelacja konstruktów (G. Kelly) • Podobieństwo ról (J. Bieri) • Liczba różnych etykietek słownych użytych do opisu (W. Crockett) • Liczba różnych punktów widzenia (perspektyw) dopuszczanych przy opisie różnych złożonych kwestii (D. Schroeder) • Vannoy (1965) – różne miary nie korelują z sobą

31. Złożoność poznawcza a spójność afektywna • Najważniejszy wymiar w strukturze ocen : wymiar ewaluatywny • Redukcja systemu wymiarów do jednego  redukcja do wymiaru ewaluatywnego  przewaga zasad spójności afektywnej nad deskryptywnymi

32. Efekty w spostrzeganiu innych • Efekt aureoli/diabelski/łagodności • Efekt pierwszeństwa / ostatniej informacji • Efekt redundancji • Efekt wielkości zestawu • Efekty wartościowości • Efekt polaryzacji • Efekt negatywności • Efekt pozytywności

33. Efekt pierwszeństwa/ostatniej informacji • Kiedy efekt pierwszeństwa - kiedy ostatniej informacji?  • Wyjaśnienia: • Solomon Asch: zmiana znaczenia kolejnych informacji pod wpływem oczekiwań wytworzonych przez pierwsze informacje  • Norman Anderson: spadek uwagi przy kolejnych informacjach

34. Efekt redundancji • Charakterystyki złożone z określeń podobnych semantycznie  mniej spolaryzowane sądy, niż charakterystyki złożone z określeń różnorodnych.

35. Rzetelny Odpowiedzialny Punktualny Nieodpowiedzialny Bałaganiarz Niepunktualny Szczery Zabawny Cierpliwy Nieszczery Niezgrabny Nudny Efekt redundancji

36. Efekt wielkości zestawu • Wzrost polaryzacji oceny pod wpływem wzrostu liczby nowych informacji przypomina funkcję logarytmiczną ocena Liczba informacji

37. Efekty wartościowości • efekt negatywności • gdy informacja negatywna wywiera większy wpływ na ogólne wrażenie niż jednakowo spolaryzowana informacja pozytywna • cechy związane z moralnością • cechy o wysokim stopniu polaryzacji (skrajne)  • efekt pozytywności • gdy informacja pozytywna wywiera większy wpływ na ogólne wrażenie niż jednakowo spolaryzowana informacja negatywna • cechy związane ze zdolnościami • cechy o niskim stopniu polaryzacji (umiarkowane natężenie)

38. Modele integracji informacji w spostrzeganiu • Modele liniowe • Model addytywny (Triandis & Fishbein)  • Model uśredniania • Model średniej ważonej (N. Anderson) • Model konfiguracyjny (S. Asch) • Wrażenie: całość niesprowadzalna do sumy części. Znaczenie części zależne od pozostałych elementów całości

39. Modele integracji informacji w spostrzeganiu (2) • Modele liniowe • Całość – sumą lub średnią z elementów • Znaczenie elementu nie zależy od kontekstu • Model konfiguracyjny • Całość niesprowadzalna do sumy części. • Znaczenie części zależne od pozostałych elementów całości.  

40. Asch vs. Anderson: który model trafniejszy? • W zależności od liczby wykorzystywanych wymiarów • Model uśredniania - gdy informacje pochodzą z jednego wymiaru (np. wymiaru oceniającego "dobry-zły") • Model konfiguracyjny: gdy interpretacja wykorzystuje wiele wymiarów (np. wymiary deskryptywne).

41. Asch vs. Anderson: który model trafniejszy? • W zależności od trybu integrowania informacji: • Model Susan Fiske: spostrzeganie przez pryzmat kategorii (category-based integration) versus spostrzeganie indywidualizujące (piece-meal integration).  • Category-based: ocena obiektu wyprowadzona z globalnej oceny całej kategorii, do której obiekt należy • Piece-meal: ocena globalna pochodną cząstkowych ocen poszczególnych własności obiektu.

42. Kontinuum procesu formułowania ocen – Faza 1 • Szybka wstępna kategoryzacja osoby na podstawie dostępnych wskaźników: • gdy obiekt jest mało istotny pozostajemy przy kategorii • gdy obiekt jest ważny  koncentracja na dalszych informacjach

43. Kontinuum procesu formułowania ocen – Faza 2 • Gdy nowa informacja jest spójna z wstępną kategoryzacją  pozostajemy przy kategorii • Gdy nowa informacja jest niezgodna z wstępną kategoryzacją ponowna kategoryzacja

44. Kontinuum procesu formułowania ocen – Faza 3 • Gdy brak odpowiedniej nowej kategorii, która pasowałaby do nowych informacji integracja informacji cząstkowych ("piece-meal").

45. Spostrzeganie kategoryzujące vs. indywidualizujące • Presja czasowa • Współzależność interesów • Podwładny - przełożony

46. Trafność spostrzegania ludzi • Badania nad trafnością - lata 30-te - 50-te. • 60-70-te - spadek zainteresowania kwestią trafności spostrzeżeń • Dlaczego?

47. Efekty mające wpływ na trafność spostrzeżeń: • J. Bruner i R. Tagiuri (1954): • efekt aureoli • błąd logiczny (ukryte teorie osobowości) • efekt łagodności 

48. Podsumowanie badań • Trafniej spostrzegamy osoby, które pod jakimkolwiek względem (płeć, wiek, pochodzenie itd.) są do nas podobne. • Trafniejsze sądy dotyczące cech bezpośrednio przekładalnych na zachowania (np. "uprzejmość" w porównaniu z "twórczością").  • Większość nietrafnych spostrzeżeń jest wynikiem systematycznych błędów (np. efekt aureoli, łagodności, ukrytych teorii osobowości)  • Ludzie zdolni do emocjonalnego dystansu wobec spostrzeganych obiektów - bardziej trafni w swych spostrzeżeniach  • Empatia pomiędzy spostrzegającym, a spostrzeganym poprawia trafność.

49. Rodzaje trafności według L. Cronbacha (1955) • Elevation accuracy • Differential elevation accuracy • Trafność stereotypowa (stereotype accuracy) • Trafność różnicowa (differential accuracy)

50. Brak odchylenia (Elevation accuracy) • Konsekwentne odchylenie w pewnym kierunku od kryterium • np. efekt łagodności: konsekwentne zawyżanie ocen na wszystkich wymiarach). • Im mniejsze odchylenie tym wyższa trafność • np. oszacowania dokonywane przez Susan).