Bankarski menad ment

1. Bankarski menad�ment Pristup savremenom bankarskom menad�mentu Dr Slobodan Lakic

2. Finansiranje - intermedijacija Finansijski sistemi nikad nisu staticni Stalno se mijenjaju kao odgovor na promjene tra�nje od strane publike, razvoj nove tehnologije i promjene zakona i regulacija Konkurencija na finansijskom tr�i�tu prisiljava finansijske institucije da reaguju na potrebe publike razvojem boljih i prikladnijih finansijskih usluga

3. Cont. Tokom vremena, globalni sistem finansijskih tr�i�ta evoluirao je od jednostavnih do slo�enijih nacina sprovodenja finansijskih transakcija Rast industrijskih centara sa enormnim potrebama za investiranjem kapitala, kao i nastanak znatne srednje klase imali su glavnu ulogu u postepenoj evoluciji finansijskog sistema

4. Cont. Bez obzira na stepen slo�enosti, svi finansijski sistemi obavljaju makar jednu bazicnu funkciju: Usmjeravaju oskudna sredstva od onih koji �tede i pozajmljuju (jedinice sa suficitom sredstava) onima koji �ele da uzajmljuju i investiraju (jedinice sa deficitom sredstava) U ovom procesu, novac se razmjenjuje za finansijska sredstva

5. Cont. Ipak, transfer sredstava od �tedi�a do zajmoprimaoca sprovodi se makar na tri razlicita nacina - metodi transfera sredst: 1. Direktno finansiranje - finansijska transakcija uz direktni kontakt, zajednicki sporazum o uslovima zajma i bez pomoci trece strane (�ematski prikaz) Nedostaci: a) obje strane moraju po�eljeti da razmijene isti iznos sredstava istovremeno;

6. Cont. b) zajmodavac mora biti voljan da prihvati instrument (IOU) zajmoprimca, koji mo�e da bude prilicno rizican ili sporo dospijeva; c) obje strane moraju cesto da se izla�u znacajnim informacionim tro�kovima kako bi se susreli Primarne hartije - buduci da teku direktno od zajmoprimca do krajnjeg zajmodavca sredstava

7. Cont. 2. Poludirektno finansiranje - bilo koja finansijska transakcija uz pomoc brokera hartijama ili dilera (�ematski prikaz) Prednosti: a) sni�ava (informacione) tro�kove istra�ivanja ucesnicima na finansijskom tr�i�tu; b) diler ce podijeliti veliki iznos primarnih hartija u manje jedinice dostupne cak kupcima koji su manje bogati, i time pro�iriti tok u�tedevina u investicije

8. Cont. c) brokeri i dileri olak�avaju razvoj sekundarnih tr�i�ta na kojima hartije mogu biti ponudene za ponovnu prodaju Ogranicenje: zajmodavac mora biti voljan da prihvati rizik i rocne karakteristike IOU zajmoprimaoca Mora postojati fundamentalno podudaranje �elja i potreba izmedu suficitarnih i deficitarnih jedinica da bi se odvile poludirektne transakcije

9. Cont. 3. Indirektno finansiranje - finansijsko posredovanje (intermedijacija), kojim se finansijske transakcije (posebno pozajmljivanje i uzajmljivanje novca) sprovode preko finansijskog posrednika (�ematski prikaz) Finansijski posrednici izdaju hartije u svoje ime (sekundarne) krajnjim zajmodavcima i istovremeno prihvataju IOU od zajmoprimaoca - primarne hartije

10. Cont. Sekundarne hartije imaju generalno nizak rizik neizvr�enja, uglavnom su likvidne i mogu se brzo konvertovati u gotovinu uz mali rizik znacajnijeg gubitka Vecina sekundarnih hartija mo�e se kupiti u malim denominacijama, �to je prihvatljivo �tedi�ama ogranicenog bogatstva Finansijski posrednici djeluju kako bi zadovoljili finansijske potrebe i suficitarnih i deficitarnih jedinica u ekonomiji

11. Cont. Udru�ivanjem resursa u iznosima malih �tednih racuna, veliki finansijski posrednik mo�e servisirati kreditne potrebe istovremeno nekoliko velikih firmi Finansijsko posredovanje omogucava da se uz izvjestan iznos �tednje u globalnoj ekonomiji finansira veci iznos investicija u odnosu na slucaj bez prisustva posredovanja

12. Cont. Finansijski posrednici prevazilaze neefikasnosti i razdijeljenosti na finansijskim tr�i�tima Smanjuju dru�tvu tro�ak seljenja informacija i bogatstva izmedu domacinstava, preduzeca i dr�ave

13. Cont. Time se obezbjeduje pristup ekonomiji obima (u�teda tro�kova informisanja) koji inace ne bio dostupan mnogim (uglavnom manjim) jedinicama u ekonomiji Finansijski posrednici i druge finansijske institucije znacajno se razlikuju u njihovoj relativnoj va�nosti unutar bilo kog nacionalnog finansijskog sistema

14. Cont. Finansijska teorija sugeri�e da u savr�enom svijetu sa savr�enom konkurencijom i gdje publika ima savr�en pristup informacijama sa malim tro�kovima ili bez njih, finansijski posrednici vjerovatno ne bi postojali Ipak, nesavr�enost finansijskog sistema - nedostatak informacija ili ekspertize - doprinosi obja�njenju za�to su finansijski posrednici prisutni i za�to su izrasli u sna�ne i va�ne institucije

15. Finansijska disintermedijacija Faktor koji je posljednjih godina uticao na finansijske aktive koje su odabrale finansijske institucije u svojim portfolijima je fenomen disintermedijacije Podrazumijeva povlacenje sredstava od finansijskog posrednika od strane krajnjeg zajmodavca (�tedi�e) i pozajmljivanje ovih sredstava direktno krajnjim zajmoprimcima

16. Cont. Drugim rijecima, disintermedijacija ukljucuje usmjeravanje sredstava od indirektnog finansiranja ka direktnom i polu-direktnom finansiranju (�ematski prikaz) Fenomen ce se vjerovatnije pojaviti tokom perioda visokih i brzo rastucih kamatnih stopa Naime, tada veci prinosi koje tra�e �tedi�e mogu da prema�e kamatne stope koje nude finansijski posrednici

17. Cont. Disintermedijacija prisiljava finansijsku instituciju da se odrice sredstava i mo�e dovesti do gubitka njenih sredstava i konacnog sloma Primjer: �tedno- kreditne ustanove (S&L) su tokom 80-ih i pocetkom 90-ih izgubile milijarde dolara sredstava usljed masivnog povlacenja sredstava zabrinutih deponenata koji su se pla�ili gubitka svojih u�tedevina

18. Cont. Ukljucenost u disintermedijaciju znaci povlacenje sredstava sa �tednog racuna kod lokalne banke ili S&L ustanova i kupovanje obicnih akcija ili dr�avnih obveznica preko brokera Tokom prethodne dvije decenije pojavilo se nekoliko novih formi disintermedijacije, od kojih su neke inicirali finansijski posrednici, a neke klijenti koji su se zadu�ivali

19. Cont. Na primjer, neke banke i S&Ls pocele su da prodaju zajmove zbog pote�koca kod povecanja kapitala Istovremeno, neki od najvecih klijenata (koji su se zadu�ivali) ovih posrednika naucili su kako da povecaju sredstva direktno sa otvorenog tr�i�ta (tj. preko direktnog i polu-direktnog finansiranja) umjesto da pozajmljuju od banke ili drugog institucionalnog zajmodavca

20. Cont. Npr. mnoge korporacije su naucile kako da udru�e kreditna potra�ivanja ili druge aktive koje dr�e i da koriste ove aktive kao kolateral za prodaju obveznica na otvorenom tr�i�tu da bi uvecale novi novac Mnoge firme koje su se zadu�ivale izdale su nisko-kvalitetne obveznice (junk), koje imaju mnogo du�e rokove nego vecina bankarskih zajmova

21. Cont. Ovi novi oblici disintermedijacije mogu ne samo da smanje velicinu nekih finansijskih posrednika vec i da postepeno smanje znacaj banaka, najva�nijeg finansijskog posrednika, unutar globalnog finansijskog sistema Sve veci obim sredstava danas otice kroz finansijski sistem preko direktnog i polu-direktnog, a ne indirektnog finansiranja

22. Cont. Mnogi manje razvijeni finansijski sistemi obicno se posmatraju kao finansijski sistemi sa bankarskom dominacijom zbog dominacije banaka i slicnih finansijskih posrednika u ponudi kredita i privlacenju �tednje Mnogi zreliji finansijski sistemi postaju sve vi�e finansijski sistemi sa dominacijom hartija, gdje tradicionalni posrednici imaju ne�to manju ulogu u procesu kreditiranja i �tednje

23. Cont. Ovdje, takode, sve veci broj onih koji se zadu�uju prodaje hartije publici da bi povecao potrebna zajmovna sredstva Ovakvi sistemi mogu dugorocno rezultirati vecom konkurencijom na finansijskom tr�i�tu i mo�da vecim prinosima mnogim �tedi�ama Ovo, ipak, mo�e favorizovati vece zajmoprimce i ote�ati nekim potro�acima i malim preduzecima povecanje novog kapitala po razumnoj cijeni

24. Banke i finansijska intermedijacija Tradicionalna teorija bankarstva Pitanje: Za�to banke postoje? Banke se razlikuju od ostalih tipova finansijskih firmi u tome �to pru�aju depozitne i zajmovne proizvode Banke su u biznisu upravljanja pasivama, a takode pozajmljuju novac cime kreiraju bankarske aktive

25. Cont. Posrednicka funkcija rezultira nudenjem usluga placanja Funkcije posredni�tva i placanja identifikuju razloge za�to banke postoje Tradicionalnu posrednicku funkciju banke ilustrovacemo pojednostavljenim modelom kreditnog tr�i�ta (grafik 1) Vertikalna osa - kamatna stopa; horizontalna - obim depozita/zajmova

26. Cont. Pretpostavka je da je kamatna stopa data egzogeno - npr. dr�avnom regulacijom; ili tr�i�na stopa je determinisana na medunarodnim tr�i�tima, nezavisno od akcija pojedinacnih banaka U ovom slucaju, banka se suocava sa krivom ponude depozita sa uzlaznim nagibom (Sd); postoji takode kriva ponude zajmova (Sl) banke koja pokazuje da ce banka ponuditi vi�e zajmova kako kamatna stopa raste

27. Cont. Ova posljednja kriva mo�e biti prekinuta u nekoj tacki zbog: nepovoljnog izbora - rastom kamatne stope, zajmotra�ioci skloniji riziku tra�e zajmove; nepovoljnih podsticaja - vece kamatne stope podsticu zajmotra�ioce da preduzimaju rizicnije aktivnosti DL predstavlja tra�nju za zajmovima, koja pada porastom kamatnih stopa U ravnote�i, banka placa depozitnu stopu id i zaracunava stopu zajma il.

28. Cont. Id pokriva tro�kove bankarske intermedijacije Obim depozita i zajmova je OT, a OT zajmovi su ponudeni Kamatna margina jednaka je il - id i mora pokriti ne-depozitne tro�kove institucije, tro�kove kapitala, premiju rizika obracunatu na zajmove, placanje poreza i profite institucije Ako se suze kamatne margine, bice veca konkurencija za zajmove

29. Cont. U odsustvu tro�kova intermedijacije, i* je kamatna stopa koja cisti tr�i�te - kamatna stopa koja bi preovladala ukoliko ne bi bilo tro�kova povezanih sa zajmoprimcem i zajmodavcem skupa Obim posla bi porastao do OB Ipak, postoje tro�kovi intermedijacije Npr. u odsustvu banke, zajmodavac bi morao da procijeni rizicnost zajmoprimca i obracuna premiju plus tro�kove procjene rizika

30. Cont. Pod uslovom da banke mogu ponuditi ni�e tro�kove intermedijacije, njene usluge ce se tra�iti Medutim, banka mo�e izgubiti tradicionalne izvore biznisa, kao �to je pozajmljivanje visoko rangiranim kompanijama koje mogu povecati fondove izdavanjem obveznica, �to je jeftinije

31. Cont. Prethodni grafik ne uzima u obzir druge bankarske aktivnosti koje preduzima vecina savremenih banaka, poput vanbilansnih poslova i posrednickih poslova Uz pretpostavku da banka mo�e da ponudi ove nove usluge po ni�oj cijeni nego po cijeni koju bi dvije strane postigle ukoliko same sklope posao, postoji razlog za postojanje banaka

32. Cont. S druge strane, banke nece ponuditi bankarske usluge ako nisu profitabilne Ilustrovacemo kako banke nude usluge zasnovane na proviziji (grafik 2) Krive ponude i tra�nje odnose se na proizvode zasnovane ne proviziji Krive ponude i tra�nje su kao bilo koji drugi proizvod, a P je cijena koja je determinisana presjekom krivih Stepen konkurencije na tr�i�tu odredice koliko ce cijena biti konkurentna.

33. Cont. Praktican dokaz Vecina teorija o bankarstvu karakteri�e banke kao posrednike izmedu malih agenata sa slabim informacijama i prekomjernom likvidno�cu i vecih ograniceno informisanih agenata sa likvidnosnim potrebama Prema njima, banke mogu da ostvare profite kupovanjem transakcionih depozita od prve grupe agenata po niskoj kamatnoj stopi i preprodajom ovih sredstava ...

34. Cont. ... drugoj grupi agenata po vecoj kamatnoj stopi koju je banka odredila na osnovu njene komparativne prednosti prikupljanja informacija i preuzimanja rizika U vecini teorija koje se bave pitanjem za�to banke postoje, obja�njenje je u tome da olak�avaju vecinu problema koji sprecavaju da likvidnost tece direktno od deponenata do zajmotra�ilaca Problemi nastaju zbog informacionih asimetrija, tro�kova smanjenja aktivnosti,

35. Cont. i/ili nepodudaranja izmedu likvidnosti ponudaca i tra�ilaca Teorije o finansijskim institucijama koje su zasnovane na intermedijaciji posmatraju banku kao rje�enje ovih problema jer: - banke imaju komparativne prednosti prikupljanja informacija o kreditnoj sposobnosti zajmotra�ilaca; - banke su u boljoj poziciji nego pojedinacni kreditori da nadgledaju zajmotra�ioce;

36. Cont. - banke pru�aju vecu likvidnost prikupljanjem sredstava od mnogih domacinstava i preduzeca i otvaranjem depozita po videnju u zamjenu za ova sredstva; - banke diversifikuju nesistematski kreditni rizik dr�anjem portfolija multiplikovanih zajmova. Modeli poslovanja komercijalnih banaka ipak su evoluirali tokom prethodne dvije decenije

37. Cont. Do nedavno, tipicna komercijalna banka je uglavnom slicila banci u ovim teoretskim modelima Ipak, u posljednje dvije decenije pogotovo komercijalne banke u SAD sve vi�e pocivaju na nekamatnom dohotku koji nije povezan sa depozitno-kreditnom aktivno�cu Od 1980. do 2001. nekamatni dohodak je porastao od 20,31 do 42,20 % agregatnog operativnog dohotka bankarske industrije

38. Cont. Na primjeru banaka u SAD, kamatno zasnovane posrednicke aktivnosti postale su manje usmjerene na finansijsko zdravlje i poslovnu strategiju tipicne komercijalne banke, a finansijski zasnovane, ne-posrednicke aktivnosti postale su va�nije Rezultati sugeri�u da velike banke ostvaruju relativno veci nekamatni dohodak, a da banke kojima se dobro upravlja manje pocivaju na nekamatnom dohotku

39. Cont. Tehnolo�ki napredak u formi bezgotovinskih transakcija, zajednickih fondova itd. je povezan sa povecanim nekamatnim dohotkom Druge tehnolo�ke promjene poput sekjuritizacije zajmova dovode se u vezu sa smanjenim nekamatnim dohotkom banaka Pocetkom 2000-ih, nekamatni dohodak je bio preko 40% operativnog dohotka industrije komercijalnog bankarstva u SAD

40. Cont. Nekamatni dohodak koegzistira sa kamatnim dohotkom od posrednickih aktivnosti koje ostaju centralna funkcija finansijskih usluga banaka Ipak, postoji manje sistematskog razumijevanja o tome za�to nekamatni dohodak varira medu bankama i kako je nekamatni dohodak povezan sa finansijskim performansama banke

41. Finansijske institucije Podjela - vi�e nacina: 1. Depozitne institucije - finansijske institucije koje povecavaju zajmovna sredstva prodajuci depozite publici: komercijalne banke, �tedno-kreditne ustanove, �tedionice, kreditne unije

42. Cont. 2. Ugovorne institucije - finansijske institucije koje privlace �tednju od publike nudenjem ugovora koji �tite �tedi�u od rizika u buducnosti (kao �to je polisa osiguranja i penzioni planovi) - osiguravajuce kompanije i penzioni fondovi

43. Cont. 3. Investicione institucije - finansijski posrednici koji prodaju hartije svojih klijenata i ostale finansijske aktive kako bi izgradili �tednju za penzije ili za druge potrebe klijenata - investicione kompanije, fondovi tr�i�ta novca, fondovi nekretnina

44. Cont. Osim ovih glavnih finansijskih institucija aktivnih na tr�i�tima novca i kapitala, kao finansijski posrednici javljaju se: finansijske kompanije i dr�avne kreditne agencije Ostale finansijske institucije su: investicioni bankari, hipotekarni bankari, dileri HOV i brokeri HOV

45. Cont. Mi�kin je prezentirao sljedecu podjelu, (zasnovanu na izvoru Federalnih rezervi): 1. Depozitne institucije (Banke) a) Komercijalne banke �tedne institucije: b) �tedno-kreditne ustanove c) Uzajamne �tedionice d) Kreditne unije

46. Cont. 2. Institucije ugovorne �tednje a) Kompanije osiguranja �ivota b) Osiguravajuce kompanije za slucaj po�ara i nesrece c) Penzioni fondovi, dr�avni penzioni fondovi

47. Cont. 3. Investicioni posrednici a) Finansijske kompanije b) Otvoreni investicioni fondovi c) Uzajamni fondovi tr�i�ta novca Pojedini prominenti autori, poput Pirsa ili Cirovica, dali su uop�teniju podjelu finansijskih institucija:

48. Cont. 1. Kreditne institucije a) Komercijalne banke b) �tedionice c) Finansijske kompanije 2. Institucionalni investitori a) Osiguravajuci zavodi b) Penzioni fondovi c) Investicioni fondovi

49. Cont. 3. Investicione banke (berzanske firme): a) Investicione banke (u u�em smislu) b) Brokerske firme Pitanja: Plasmani i potencijali finans. institucija Promjene u finansijskoj strukturi Faktori transformacionih procesa Perspektive bankarstva

50. Bankarska firma - menad�ment Prema klasicnoj bankarskoj teoriji - banke su finansijske institucije koje su sposobne da uzimaju i kreiraju kredit i koje su prete�no usmjerene na posredovanje u oblasti kredita Po ovoj teoriji, bitne karakteristike banaka su: intermedijarstvo povjerenje stabilnost

51. Cont. 1. Sa aspekta ekonomskih funkcija - (intermedijatorstvo i placanja) Banke napajaju privredu i neprivredu potrebnim finansijskim sredstvima, obavljaju poslove finansijskih transakcija za racun svojih komitenata i klijenata (privrede i stanovni�tva) u zemlji i sa inostranstvom

52. Cont. Cetiri kriterijuma koja mora da ispunjava finansijska institucija da bi se zvala bankom: a) da ucestvuje u kreiranju novca b) da ima za svoju osnovnu djelatnost uzimanje i davanje kredita c) da predstavlja znacajan finansijski oslonac za ostvarivanje osnovnih ciljeva i zadataka tekuce i razvojne ekonomske politike zemlje

53. Cont. d) mogucnost da razvija i unapreduje platni promet i ubrzava novcanu akumulaciju 2. Sa aspekta usluga koje pru�a svojim klijentima - Banka je bilo koja kompanija koja pru�a usluge deponovanja sredstava koja podlije�u povlacenju na zahtjev (na osnovu ceka ili elektronskim transferom sredstava) i odobrava zajmove komercijalne ili poslovne prirode

54. Cont. Prema jednoj definiciji, banka je svaka organizacija koja obavlja neke od raznih ili sve bankarske funkcije poput primanja, sakupljanja, prenosa, placanja, pozajmljivanja, investiranja, poslova kupoprodaje deviza, mjenjackih poslova i raznih novcanih usluga (cuvanje depozita, posredni�tvo, starateljstvo, poslovi povjerenja) na domacem i medunarodnom tr�i�tu

55. Cont. Rouz nagla�ava sljedece usluge koje pru�a savremena banka: - kreditna (zajmovna) funkcija - funkcija platnog prometa - funkcija �tednje - investiciona funkcija (finansij. planiranje) - poslovanje nekretninama i aktivnosti usmjerene razvoju - funkcija upravljanja gotovinom

56. Cont. - trgovacko bankarstvo (privremeno investiranje akcija) - investiciono bankarstvo (garantovanje emisija HOV) - brokerski poslovi HOV (trgovacka funkcija) - osiguravajuca funkcija (upravljanje rizikom)

57. Cont. 3. Sa aspekta pravne osnove postojanja- (vec dato dijelom - kriterijumi - u okviru 1.) Banka pravno lice, osnivanje, organizacija, poslovanje itd. u skladu sa zakonom Banka obavlja poslove primanja depozita i drugih sredstava fizickih i pravnih lica i odobravanje kredita i drugih plasmana iz tih sredstava, u cjelini ili djelimicno za svoj racun

58. Cont. Svaka bankarska institucija je poslovni entitet koji se bori i nastoji da: - poveca svoju zaradu - stabilizuje svoj rast i razvoj - stabilizuje ili poveca svoje uce�ce na tr�i�tu koje opslu�uje Banka bi trebalo da posluje po�tujuci sve bankarske principe, a narocito dva bitna: sigurnost i likvidnost u cijoj osnovi le�e povjerenje i solventnost

59. Cont. Op�ti principi bankarskog menad�menta: 1. Menad�ment likvidnosti - Banka sigurna da ima dovoljno spremnog novca da isplati svoje deponente kada dode do odliva depozita - depoziti su izgubljeni zbog povlacenja deponenata i placanja na zahtjev Prikupljanje dovoljno likvidnih sredstava za izvr�enje obaveza

60. Cont. 2. Upravljanje aktivom - sprovodenje prihvatljivo niskog nivoa rizika preko sredstava koja imaju nisku stopu neizvr�enja i diversifikovanjem holdinga sredstava 3. Upravljanje pasivom - pribavljanje fondova po niskoj cijeni 4. Upravljanje adekvatno�cu kapitala - iznos kapitala koji bi banka trebalo da odr�ava i obezbjedenje potrebnog kapitala

61. Vrste banaka Podjela banaka (i drugih finans. inst.) u razvijenoj ekonomiji: a) Centralna banka b) Institucije koje finansiraju osnovne i obrtne fondove privrede (inv. kred.b, trg.b.) c) Institucije koje finansiraju potro�nju privrede (potr. kred. Co, kratk. kred.b.) d) Institucije koje obavljaju transfer finansijske aktive (IF, PF, sek. tr. HOV) e) Univerzalne banke

62. Cont. Rouz, apostrofirajuci finansijski sistem SAD, vr�i sljedecu klasifikaciju kompanija koje pru�aju finansijske usluge, a sebe nazivaju bankama: - komercijalne banke - �tedionice - zadru�ne banke - hipotekarne banke - lokalne banke - centralne finansijsko-privredne banke

63. Cont. - investicione banke - trgovacke banke - medunarodne banke - poslovne banke sa velikim ovla�cenjima - poslovne banke sa ogranicenim ovla�cenjima - banke koje vr�e bankarske usluge - banke koje posluju sa manjinskim grupama

64. Cont. - centralne banke - dr�avne banke - osigurane banke - banke clanice - banke afilijacije - banke koje odobravaju posebne beneficije - univerzalne banke

65. Cont. Podjela banaka: 1. Centralna banka 2. Komercijalne banke 3. Investicione banke 4. Univerzalne banke

66. Univerzalne banke Glas-Stigelov Zakon o bankama iz 1933: - poslovanje investicionih banaka HOV odvojeno od kreditnih i depozitnih poslova komercijalnih banaka; - komercijalnim bankama zabranjeno trgovanje HOV; - time je sprijecena trgovina zajmovima kao HOV na sekundarnom tr�i�tu

67. Cont. Dakle, izvr�eno je precizno razgranicenje funkcije komercijalnih banaka, koje su stavljene pod kontrolu CB preko obaveznih rezervi i preventivne kontrole, i investicionih banaka, koje kontroli�u komisija za HOV i berza - superviziju kapitala s ciljem �to vece stabilnosti finansijskog tr�i�ta Sredinom 80-ih, usljed normativne regulative i finansijkih inovacija, postepeno se ukida granica u poslovanju

68. Cont. Jedna od posljedica �irenja Evropske unije tice se univerzalnog bankarstva Drugom bankarskom direktivom iz 1993, bankarstvo se defini�e na nacin da sve evropske banke mogu da ponude jedinstven komplet usluga - univerzalno b. Grem-Lic-Blajliev Zakon o normalnoj tr�i�noj stopi iz 1999. pribli�ava americko bankarstvo konceptu univerzalnog bankarstva - spajaju se komercijalne bank. aktivnosti sa investicionim i osiguranjem

69. Cont. Koncept univerzalnog bankarstva odnosi se na obavljanje vecine finansijskih usluga u uslovima jedinstvene, uglavnom unifikovane bankarske strukture. Finansijske aktivnosti mogu ukljucivati: - intermedijaciju - trgovanje finansijskim instrumentima, devizama i njihovim derivatima - upis novog duga i emisije akcija - brokerske poslove

70. Cont. - usluge savjetovanja korporacija, ukljucujuci savjete oko merd�era i akvizicija - investicioni menad�ment - osiguranje - holding akcija ne-finansijskih firmi u bankarskom portfoliju Univerzalne banke dugo su dominirale bankarstvom u vecini kontinentalne Evrope

71. Cont. Univerzalne banke ukljucuju, dakle, sve od osiguranja do investicionog bankarstva i bankarstva na malo, ukljucujuci i posjedovanje akcija u insdustrijskim firmama U skladu sa pomenutom evropskom direktivom, univerzalno bankarstvo ukljucuje: - usluge depozita, odobravanje zajmova, finansijski lizing, pru�anje usluga placanja

72. Cont. - obezbjedivanje i preuzimanje obaveza po kreditu - trgovinu instrumentima tr�i�ta novca, HOV, valutama, finansijskim terminskim aran�manima, opcijama i drugim instrumentima kamatnog hed�inga - pomaganje pri emisiji novih HOV - savjetodavne usluge u pogledu integrisanja i preuzimanja, brokerske

73. Cont. - savjetodavne usluge u pogledu portfelja i menad�menta, usluge sefova - davanje referenci u pogledu kredita Sanders i Volters su identifikovali cetiri tipa univerzalnog bankarstva: 1. Potpuno integrisana univerzalna banka - nudi kompletan rang finansijskih usluga od jednog institucionalnog entiteta

74. Cont. 2. Djelimicno integrisani finansijski konglomerat - sposoban da ponudi usluge koje su pomenute, ali neke od njih (npr. hipotekarno bankarstvo, lizing, osiguranje) se pru�aju preko supsidijarnih jedinica u potpunom ili parcijalnom vlasni�tvu 3. Struktura supsidijarne banke - banka se esencijalno usmjerava na komerc. bankar. i druge funkcije, ukljucujuci investiciono bankarstvo i osiguranje, koji se sprovode preko zakonski odvojenih sups. jed. banke

75. Cont. 4. Struktura bankarske holding kompanije - finansijska holding kompanija koja posjeduje bankarske supsidijarne jedinice koje su legalno odvojene i individualno kapitalizovane, ukoliko su finansijske aktivnosti koje nisu �bankarske� dopu�tene zakonom Holding kompanija obicno posjeduje ne-finansijske firme, ili sama holding kompanija mo�e biti industrijski koncern

76. Cont. U Evropi je model univerzalnog bankarstva dobro funkcionisao jer su Evropske banke bile sposobne da izvr�e pritisak na korporativne klijente da ih iskoriste za �irok rang biznisa Banke su stoga razvile ekspertizu u tradicionalnom bankarstvu, investicionom bankarstvu i aktivnostima osiguranja

77. Cont. Nedostaci univerzalnog bankarstva su: 1. Usporena konsolidacija u vecini evropskih zemalja, tako da mnoga tr�i�ta imaju visoko fragmentirane bankarske sisteme 2. Banke sa sposobno�cu rukovanja svim tipovima finansijskih transakcija nisu uspjele da se istaknu ili postanu inovativne na bilo kom polju

78. Cont. Tako Evropa ima nekoliko investicionih banaka koje dominiraju na nekom produktnom tr�i�tu, iako konkuri�u u �irem nizu tr�i�ta �irom svijeta Npr. mnoge evropske investicione banke nisu rasle tako brzo u svojim zemljama kao institucije u SAD poput Morgan Stanley, Goldman Sachs, Bankers Trust Corp, J.P. Morgan & Co, Dean Witter

79. Cont. Prednosti su i u diversifikaciji rizika i �irenju poslovnh mogucnosti Naime, univerzalna banka mo�e pro�iriti svoje tro�kove na �iroj osnovi aktivnosti i generisati vece prinose nudeci paket proizvoda Zauzvrat, diversifikacija smanjuje rizik SAD su se 90-ih polako pribli�avale univerzalnom bankarstvu koje bi bilo slicno, ali i razlicito od evropskog modela

80. Procesi izmjene forme i funkcija finansijskih institucija Glavne tendencije koje uticu na promjenu forme i funkcija banaka i drugih finansijskih institucija su, prema Rouzu: 1. Povecanje spektra usluga - ima uticaj na porast tro�kova poslovanja i povecane rizike u smislu bankrotstva, mogucnosti novih izvora prihoda (beskamatne provizije) 2. Porast direktne konkurencije - druge banke, �tedne institucije, osiguravajuce kompanije, finansijske kompanije

81. Cont. 3. Dr�avna deregulacija - slabljenje dr�avne kontrole, pocev od ukidanja plafona kamatne stope za�tedne uloge, radi pravednije dobiti gradanima 4. Ostvarivanje vecih stopa prihoda - po sredstvima klijenata na �tednim i tekucim racunima; obrazovaniji klijenti osjetljivi na kamatu 5. Tehnolo�ke inovacije - automatizacija i savremeni elektronski sistemi (ATM i POS), �to znaci i vece tro�kove

82. Cont. 6. Udru�ivanje i geografska ekspanzija - nova i daleka tr�i�ta i povecanje broja usluga - �irenje aktivnosti; osnivanje finansijskih holding kompanija, fuzionisanje i smanjenje malih institucija 7. Preklapanje poslova - konvergencija je �irenje poslova van svoje djelatnosti cime se �iri baza usluga, �to je tipicno za vece banke, osiguravajuce kompanije i brokersko/dilerske kompanije

83. Cont. 8. Globalizacija - velike banke (mega banke) poput Citigroup, J.P. Morgan Chase, HSBC, BNP Paribus, Deutsche Bank; jaka konkurencija na globalnom tr�i�tu 9. Povecan rizik poslovanja ili bankrotstva - usljed povecane konkurencije, problematicnh zajmova i lo�eg poslovanja dolazi do propadanja banaka i drugih finansijskih institucija; mnogo nesigurnije i grublje slobodno finansijsko tr�i�te i okru�enje uz povecani rizik

84. Cont. Da li ce tradicionalne banke u takvom okru�enju odumrijeti? Cinjenica je da ne-banke nude finansijske usluge poput: - General Electric Capital - emitovanje komercijalnog papira, kreditne kartice, posjednik berzanske firme Kidder Peabody; - Marc&Spenser - biznis kreditnih kartica, investicioni fondovi, osiguranje, penzije

85. Cont. Primjeri neuspjeha - tokom 90-ih Sears Roebuck; Westinghouse koji je izgubio 1 milijardu dolara na zajmovima; GE je prodao KP nakon gubitka u portfoliju hipotekarnih obveznica Opstanak bankarskih firmi zavisice od toga da li su spremne da ponude najefikasnije usluge posredovanja i placanja, nove nebankarske finansijske usluge i funkcije, ili oboje

86. Cont. Uloga banaka ce evoluirati, prije nego opasti ili nestati Mnoge banke mogu do�ivjeti ekspanziju u ne-bankarske finansijske usluge upravo zbog konkurentske prednosti Dakle, banke ce biti prisutne sve dok ne poka�u da su nesposobne da odr�e konkurentsku prednost u proizvodima koje nude