ÇEVRE VE İNSAN

1. ÇEVRE VE İNSAN Yard. Doç. Dr. Nalan Akış

2. ‘’ITAI- ITAI BYO’’ www.physiology.be/.../SandyThijssen.asp

3. Şiddetli eklem ağrısı, kemiklerde kırık, böbrek yetmezliği 1912 Jintsu nehri ‘İtai İtai’ 1950’lere kadar bölgesel hastalık ?? 1955 ‘bulaşıcı hastalık’??? 1956 kötü beslenme ??? SINIRLI BÖLGEDE ITAI- ITAI www.tusak.saglik.gov.tr/pdf/kitaplar/css23.pdf

4. 1961 konsey 1963 Sağlık Bakanlığı- Eğitim Bakanlığı araştırma 1968 ‘kronik kadmiyum zehirlenmesi’ Kaynak:Kamioka Maden İşletmeciliği Ltd ‘in atıkları Nehirden sulanan pirinç tarlaları ITAI- ITAI

5. 1968 mahkeme 1971 şirket suçlu Sağlık tazminatı, tarımsal tazminat, nehrin kirliliğinin önlenmesi için tazminat ITAI- ITAI

6. AMAÇ • Bu dersin sonunda 1. sınıf öğrencileri çevre ve insan sağlığı arasındaki ilişki konusunda bilgi sahibi olacaklardır.

7. ÖĞRENİM HEDEFLERİ Bu dersin sonunda öğrenciler; • Çevreyi tanımlayabilecek, • İnsan sağlığına etki eden çevresel etmenleri sayabilecek, • Çevre hastalık ilişkisini tanımlayabilecek • Çevre sağlığı hizmetleri ve bu hizmetlerde sağlık personelinin rolünü söyleyebilecek • Küresel çevre sağlığı sorunlarını sayabileceklerdir.

8. ÇEVRE • Kişi üzerindeki dış etkilerin bütünü

9. HASTALIK NEDENLERİ • BÜNYESEL NEDENLER (Metabolik, genetik, hormonal..) 2. ÇEVRESEL NEDENLER

10. ÇEVRESEL NEDENLER • FİZİKSEL NEDENLER (sıcaklık, ışın, sular, atıklar, gürültü, konut sağlığı) • KİMYASAL NEDENLER (toksik maddeler) • BİYOLOJİK NEDENLER (mikroorganizmalar, asalaklar) • TEMEL MADDE EKSİKLİKLERİ (vitaminler, aminoasitler, yağ asitleri) • PSİKOLOJİK ETKENLER (stres) • SOSYAL, KÜLTÜREL, EKONOMİK NEDENLER (TB)

11. İnsan dış çevrenin etkilerine genetik yapısı ile cevap verir. İshalli hastalıklar Solunum sistemi hastalıkları (sigara, hava kirliliği) Kanserler (genetik yapı+ çevre) Tüm kanserlerin %5’i çevresel kimyasallar bağlı. ÇEVRE SAĞLIK İLİŞKİSİ

12. ÇEVRE SAĞLIK İLİŞKİSİ • Hastalıklar için zemin hazırlayabilir (hava kirliliği- astım) • Doğrudan hastalık nedeni olabilir (asbest- mezotelyoma) • Bazı hastalıkların yayılmasını kolaylaştırır (kış- solunum sistemi hastalıkları) • Hastalıkların seyrini ve sonucunu etkiler (hava kirliliği-astım,KVH)

13. SUYLA BAĞLANTILI HASTALIKLAR • Kirli sulardan kaynaklanan hastalıklar • Su yetersizliği veya su bulunmayışından kaynaklanan hastalıklar • Gelişimi suyla ilgili etkenlerin oluşturduğu hastalıklar • Su ile bağlantılı vektörlerle oluşan hastalıklar http://www.who.int/water_sanitation_health/en/

14. Kirli sulardan kaynaklanan hastalıklar • Tifo, kolera, viral hepatit, basilli dizanteri, amipli dizanteri

15. Su yetersizliği veya su bulunmayışından kaynaklanan hastalıklar • Trahom, basilli dizanteri, amipli dizanteri, scabies, impetigo, konjunktivit

16. Gelişimi suyla ilgili etkenlerin oluşturduğu hastalıklar • Şiztozomiazis

17. Su ile bağlantılı vektörlerle oluşan hastalıklar: Sıtma

18. Dünyadan bazı sayılar... • 2,2 milyon kişi diyareye bağlı hastalıklar nedeniyle ölüyor • % 88’i temiz su olmamasına bağlı http://www.who.int/water_sanitation_health/diseases/diarrhoea/en/

19. 500 milyon kişi trahom riski altında 6 milyon kişide trahom nedeniyle görme bozukluğu var Temiz su sağlama ve hijyen kurallarına uyma ile %27 azaltılabilir www.saglik.im/trahom/ http://www.who.int/water_sanitation_health/diseases/trachoma/en/

20. 133 milyon kişide intestinal parazit var (ascarıs, kancalı kurt) • Her yıl 1.5 milyon kişide hepatit A görülüyor http://www.who.int/water_sanitation_health/diseases/ascariasis/en/ http://www.who.int/water_sanitation_health/diseases/hepatitis/en/

21. Bangladeş’te 35-77 milyon kişi arsenikli su içmek zorunda 1.5 milyon kişide arseniğe bağlı deri lezyonları var http://www.who.int/water_sanitation_health/diseases/arsenicosis/en/

22. Çin’de 26 milyon kişi floru yüksek su içiyor; 1.5 milyon kişide florozise bağlı iskelet bozuklukları var http://2.bp.blogspot.com/_oIowsJflyGQ/S7QY35CAqUI/AAAAAAAABOs/TBZY0_LLTEQ/s1600/florosis-3.jpg http://www.who.int/water_sanitation_health/diseases/fluorosis/en/

23. ÇEVRE SAĞLIĞI • Çevre koşullarının korunması, insan ve toplum sağlığına zarar vermeyecek duruma getirilmesi çabalarının tümü

24. ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI • İçme ve kullanma suyu • Hava kirliliği • Atıklar • Gürültü • Radyasyon • Aydınlatma • Havalandırma

25. ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI • Vektör ve kemirici kontrolü • Besin sağlığı • Konut • Mezarlıklar • Sağlığa az ya da çok zararlı olabilecek kuruluşlar • Çalışma koşulları • Kazalar ve önlenmesi

26. ÇEVRE SAĞLIĞI EKİP HİZMETİ SUNULMASINI GEREKTİRİR

27. ÇEVRE VE HEKİM • Çevre anamnezi almalı • Mesleksel ve çevresel tehlikeleri bilmeli • Danışmanlık yapabilmeli

28. ÇEVRE ANAMNEZİ • Kişinin yaşadığı toplum • Ev • Hobiler • Meslek • Kişisel alışkanlıklar • Beslenme anamnezi

29. Asbestli Toprak Kanser Yapıyor, Köylüler Tedbir Alınmasını İstiyor • Konya’nın Yassıkaya köyünde nedeni bilinen ölümlerin yüzde 23.5’i, Eskihisar köyünde ise yüzde 66.7’si kanserden… http://www.kenthaber.com/ic-anadolu/konya/halkapinar/Haber/Genel/Normal/asbestli-toprak-iki-koyu-tehdit-ediyor-/a9dd4539-c416-4d48-ad8d-beef12761ecf

30. ASBEST • Mineral • Yalıtım maddesi, dayanıklı • Ak toprak, Çorak toprak, Gök toprak, Çelpek, Höllük veya Ceren toprağı

31. Kesin kanserojen Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) (Internatıonal Agency For Research On Cancer) Pulmoner fibrozis (asbestozis) Mezotelyoma (plevra-periton) Akciğer ca ASBEST http://www.iarc.fr/en/education-training/index.php

32. Çevresel hastalığın tanı ve tedavisi Çevresel tehlikelerin belirlenmesi, hastalıkların önlenmesi Danışmanlık (korunma) Etkilenim- hastalık arasında yeni ilişkiler… Çevre anamnezi

33. http://www.nationalgeographic.com.tr/ngm/0409/images/konu1_b.jpghttp://www.nationalgeographic.com.tr/ngm/0409/images/konu1_b.jpg

34. ÇEVRE KİRLİLİĞİ • Dünyanın herhangi bir katmanında belli bir maddenin (kirleticinin) birikerek, doğal yoğunluğundan daha üst düzeye çıkması

35. KÜRESEL ÇEVRE SAĞLIĞI SORUNLARI • Asit yağmurları • Sera etkisi • Ozon tabakasının delinmesi • Ötrifikasyon • Erozyon

36. ASİT YAĞMURLARI • SO2, HF (hafnium), HNO3 (nitrik asit) • H2SO4,H2SO3 (sülfüroz asit)

37. SERA ETKİSİ • SERA GAZLARI (GREEN HAUSE GASSES (GHGS) • CO2, azot oksit (N2O), metan (CH4), hidroflorokarbon (HFC), perflorokarbon (PFC), Kükürthegzaflorid (SF6) • DÜNYA ISINIYOR

38. OZON TABAKASI DELİNDİ • Klorofloro karbonlar • Gen mutasyonu • Deri kanserinde artış • İmmun sistem depresyonu

39. ÖTRİFİKASYON • Yerüstü sularının azot ve fosfordan zenginleşmesi

40. EROZYON • Toprakların üst tabakasının özellikle yağmur suları ile derelere, oradan da denizlere akması