Odpowiedzialność cywilna a odpowiedzialność karna osoby niepełnosprawnej

1. Odpowiedzialność cywilna a odpowiedzialność karna osoby niepełnosprawnej Prezentacja stanowi własność autora i może służyć osobom z niej korzystającej tylko do użytku własnego. Prezentacja nie stanowi porady prawnej i pełnią jedynie funkcję pomocniczą oraz wyjaśniającą. Andrzej Stankiewicz 2013

2. Odpowiedzialność cywilna – kodeks cywilny • Odpowiedzialność karna – kodeks karny, kodeks wykroczeń, ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich Andrzej Stankiewicz 2013

3. Niepełnosprawność • trwała lub okresowa niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy (art. 2 pkt 10) ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych);  Andrzej Stankiewicz 2013

4. Niepełnosprawność – stopnieart. 4 ustawy o rehabilitacji (…) • Lekki • Umiarkowany • Znaczny • Niezdolność do samodzielnej egzystencji • Stosunek orzeczenia lekarza orzecznika ZUS do stopnia niepełnosprawności (art. 5 ustawy) Andrzej Stankiewicz 2013

5. Odpowiedzialność cywilna (odszkodowawcza) - zakres • Odpowiedzialność za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła (art. 361 par. 1 kc) – adekwatny związek przyczynowy • Przyczynienie (art. 362 kc) • Straty, które poszkodowany poniósł • Korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby szkody mu nie wyrządzono Andrzej Stankiewicz 2013

6. Odpowiedzialność cywilna • Deliktowa (z czynów niedozwolonych) – art. 415-449 kc • Kontraktowa (umowna) – art. 450-497 kc i dalsze Andrzej Stankiewicz 2013

7. Odpowiedzialność kontraktowa • Pełna zdolność do czynności prawnych – odpowiedzialność istnieje • Ograniczona zdolność do czynności prawnych – odpowiedzialność „ograniczona” • Brak zdolności do czynności prawnych – brak odpowiedzialności Andrzej Stankiewicz 2013

8. Odpowiedzialność kontraktowa – zakres • Naprawienie szkody (art. 471 kc) za niewykonanie zobowiązania lub zwłokę • Odsetki (art. 481 kc) • Kara umowna (art. 483 kc) Andrzej Stankiewicz 2013

9. Wady oświadczenia woli • Nieważność oświadczenia woli (art. 82 kc)– osoba składająca oświadczenie z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (w szczególności choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo innego, chociażby nawet przemijające, zaburzenia czynności psychicznych)   Andrzej Stankiewicz 2013

10. Odpowiedzialność deliktowa • Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia (art. 415 kc) • WINA - naganna decyzja człowieka, odnoszącą się do podjętego przez niego bezprawnego czynu. Sprawcy bezprawnego czynu stawia się więc zarzut, że jego decyzja była naganna w konkretnej sytuacji. Winę można przypisać podmiotowi prawa, kiedy istnieją podstawy do negatywnej oceny jego zachowania z punktu widzenia zarówno obiektywnego, jak i subiektywnego (tzw. zarzucalność postępowania) – wyrok SN z 26.09.2003 r., IV CK 32/02.  • Przewidywanie i wola – stosunek psychiczny sprawcy do czynu i skutków • winę może ponosić tylko osoba działająca z odpowiednim rozeznaniem, a więc poczytalna i dojrzała psychicznie. Stan niepoczytalności wyłącza odpowiedzialność opartą na winie (art. 425, 426 kc). Andrzej Stankiewicz 2013

11. Odpowiedzialność deliktowa • Art. 425 kc – niepoczytalność Osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkodę w tym stanie wyrządzoną. § 2. Jednakże kto uległ zakłóceniu czynności psychicznych wskutek użycia napojów odurzających albo innych podobnych środków, ten obowiązany jest do naprawienia szkody, chyba że stan zakłócenia został wywołany bez jego winy.   - Aktualny jest pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w wyroku z 8 października 1956 r., 4 CR 520/56, LexPolonica nr 359939 (OSN 1957, nr IV, poz. 107), w myśl którego, jeżeli ktoś, mimo niedorozwoju psychicznego, znajduje się w takim stanie, że można mu przypisać winę, to odpowiada za szkodę, którą wyrządził. Jest to konsekwencją tego, iż odpowiedzialność cywilna za szkodę nie zależy od stopnia winy, a wyłączenie tej odpowiedzialności jest możliwe tylko wówczas, gdy w ogóle winy przypisać nie można.  Andrzej Stankiewicz 2013

12. Odpowiedzialność deliktowa • Art. 426 kc – małoletni • Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę   • nie uchyla odpowiedzialności na zasadzie ryzyka (por. art. 433-436) lub na zasadzie słuszności (por. uwagi do art. 428) • granica 13 lat, o której mowa w art. 426, dotyczy chwili wyrządzenia szkody. Małoletni, który w chwili wyrządzenia szkody nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę także wówczas, gdy w chwili wyrokowania jest już pełnoletni (art. 426 k.c.) (wyrok SN z 22 marca 1996 r., II CKN 36/96, niepubl.).  Andrzej Stankiewicz 2013

13. Odpowiedzialność deliktowa – wina w nadzorze • Art. 427 kc - kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można.   Andrzej Stankiewicz 2013

14. Odpowiedzialność deliktowa – na zasadzie słuszności • Art. 428 kc - gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.   Andrzej Stankiewicz 2013

15. Odpowiedzialność deliktowa • za zwierzęta (art. 431 kc) – na zasadzie winy • za wyrzucenie, wylanie, spadnięcie (art. 433 kc) – na zasadzie ryzyka • za szkodę wyrządzoną ruchem mechanicznego środka komunikacji (art. 436 kc) – na zasadzie ryzyka Andrzej Stankiewicz 2013

16. Odpowiedzialność deliktowa • Ograniczenie wysokości odszkodowania (art. 440 kc) • Solidarna (art. 441 kc) • Przedawnienie (art. 442(1) kc) • szkoda majątkowa - 3 lata (nie dłużej niż 10), • szkoda majątkowa - 20 lat – zbrodnia i występek, • szkoda na osobie – nie wcześniej niż 3 lata od dnia w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia Andrzej Stankiewicz 2013

17. Odpowiedzialność deliktowa • na osobie (art. 444 kc) – wszelkie koszty, koszty leczenia, przygotowania do innego zawodu (inwalida), renta, renta tymczasowa • zadośćuczynienie za krzywdę, dziedziczenie roszczenia (art. 445 kc) Andrzej Stankiewicz 2013

18. Odpowiedzialność karna • Kodeks karny • Kodeks wykroczeń • Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich Andrzej Stankiewicz 2013

19. Odpowiedzialność karna • Zasada winy: - art. 1 par. 3 kk (nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu) – wyrok SN III KK 58/2002 - art. 1 par. 2 kw • Wina – ujemnie oceniany (naganny) stosunek sprawcy do realizacji rzeczywistości objętej znamionami czynu zabronionego Andrzej Stankiewicz 2013

20. Negatywne przesłanki winy • Niepoczytalność – art. 31 par 1 kk Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem. • Stan wyższej konieczności – art. 26 par.2 kk • usprawiedliwione urojenie okoliczności wyłączającej bezprawność lub winę (art. 29), • Wiek – poniżej 17 lat (w niektórych przypadkach poniżej 15 lat) – art. 10 par 1 i 2 kk Andrzej Stankiewicz 2013

21. Środki zabezpieczające • Środki nielecznicze (pozbawienie praw publicznych, przepadek przedmiotów w przypadku niepoczytalności) • Środki lecznicze i izolacyjne: - (art. 94 kk) zakład psychiatryczny (czyn popełniony w stanie niepoczytalności), - (art. 93 kk) zakład zamknięty lub leczenie ambulatoryjne (czyn zabroniony związany z chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym) Andrzej Stankiewicz 2013

22. Odpowiedzialność nieletnich Nieletni: • W zakresie demoralizacji – poniżej 18 lat – postępowanie opiekuńczo-wychowawcze • O czyny karalne (przestępstwa) – od 13 do 17 lat – postępowanie poprawcze • Wykonanie środków wychowawczych lub poprawczych – do 21 lat Andrzej Stankiewicz 2013

23. Odpowiedzialność nieletnich • Środki wychowawcze • Środki poprawcze Andrzej Stankiewicz 2013