PROCES BOLOŃSKI - o co chodzi ?

1. PROCES BOLOŃSKI- o co chodzi ? „V Regionalna Konferencja Dla Nauczycieli” (Wrocław, 10. października 2008 roku) Janusz M. Pawlikowski Politechnika Wrocławska, ekspert boloński janusz.m.pawlikowski@pwr.wroc.pl

2. (zamiast motta) Zjednoczona Europa to nie tylko wspólna waluta, swobodny przepływ ludzi, wspólny rynek towarów i usług, etc. ; ale także - i przede wszystkim: INTELEKTUALNY, EDUKACYJNY, KULTUROWY I SOCJALNY WYMIAR NASZEGO KONTYNENTU

3. JMP PODSTAWOWY CEL PROCESU BOLOŃSKIEGO Stworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego, EOSW (powiązanego z Europejskim Obszarem Badań Naukowych, EOBN) w którym funkcjonować będą wspólnie opracowane zasady organizacji kształcenia na poziomie wyższym; z poszanowaniem instytucji i tradycji krajówuczestniczących w tym procesie. Następnie - zwiększenie atrakcyjności oraz konkurencyjności EOSW (plus EOBN) w Europie i w całym świecie !

4. JMP CELE DO ZREALIZOWANIAW RAMACH EOSW 1.Kształceniena wysokim poziomie studentów dla potrzeb europejskiego! i krajowych/regionalnych rynków pracy. 2. Przygotowywanie światłych obywateli demokratycznych państw, aktywnie dbających o swój ciągły rozwój (w tym – edukacyjny). 3. Promowanie wysokiej mobilności studentów i pracowników oraz wspieranie kształcenia ustawicznego(„lifelong learning”, LLL).

5. NARZĘDZIA REALIZACJI CELÓW 1. Ramowa (europejska i krajowe) struktura kwalifikacji. 2. Wprowadzenie studiów 2 – 3 stopniowych. 3. Standardy i procedury zapewniania jakości kształcenia. 4. System akumulacji i transferu osiągnięć studentów i absolwentów, ECTS. 5. Suplement do dyplomu 6. inne JMP 5

6. JMP GDZIE JESTEŚMY ? {dane z końca roku 2007} • Ranking „Londyński” : - dwie polskie uczelnie dopiero w CZWARTEJ setce; - w PIERWSZEJ dwusetce są, n. p. 4 uczelnie ze Szwecji; 3 uczelnie z Hong Kong i Korei Południowej; 2 uczelnie z Malezji, po jednej z Tajlandii i Tajwanu; prym wiodą uczelnie z USA: 54 i z Wlk. Brytanii: 30. • Ranking „Szanghajski” : wyniki bardzo podobne; w Europie wyraźnie przoduje Wlk Brytania i Niemcy.

7. GDZIE JESTEŚMY ?c. d. {dane z roku 2007} Raport OECD na temat szkolnictwa wyższego w Polsce z 2007 roku: ● zdecydowanie przeważa „akademickość” systemu; ● brak jest powszechnej akceptacji dla „trójstopniowości” kształcenia; ● przestarzały model kariery; długoletnie i pracochłonne „wspinanie się po drabinie awansu naukowego skutkuje zaniedbywaniem doskonalenia dydaktycznego [a co to za kariera !]; ● zbyt duża „dwuetatowość” nauczycieli akademickich; ● słaba władza centralna: rektora i prorektorów. JMP 7

8. JMP GDZIE PRAWDOPODOBNIE BĘDZIEMYPROGNOZA CHEPS (TWENTE) Prognoza wykonana metodą delficką we wrześniu 2004, z horyzontem2020 roku, z udziałem około 750 ekspertów z 24 krajów. Po analizie otrzymano trzy scenariusze najbardziej prawdopodobnego rozwoju sytuacji w Europie –„krajobrazu edukacyjnego EOSW – 2020” * CENTRALIA (dominacja polityczno – biurokratyczna) * OCTAVIA (dominacja środowiska akademickiego) * VITIS VINIFERA (dominacja rynku edukacyjnego i rynku pracy)

9. JMP CENTRALIA („MIASTO SŁOŃCA”) Podstawowe cechy : • ścisła, hierarchiczna koordynacja, sterowana centralnie z Brukseli; • dominacja dużych (w zasadzie – państwowych) uczelni; • nauczanie połączone z badaniami (model „klasyczny” uniwersytetu); • stratyfikacja geograficzna (M + D na „Zachodzie” ; zaś B + M na „Wschodzie”); • „nauczanie na Wschodzie, nauka na Zachodzie”; • obowiązkowa i okresowa akredytacja uczelni.

10. JMP OCTAVIA(„MIASTO PAJĘCZYNA”) Podstawowe cechy : • system edukacji koordynowany „sieciowo”; • władza rozproszona m. w. równomiernie po uczelniach; • współistnienie różnych typów uczelni, powiązanych wzajemnie; • różne modele kształcenia, ale M + D na „Zachodzie”; • preferowany system kształcenia: nauczanie + praca; • różne systemy studiów (stacjonarne, niestacjonarne, LLL, e-L, kształcenie modułowe + ECTS); • „nauczanie na Wschodzie, nauka na Zachodzie”; • dbałość o jakość – odpowiedzialność uczelni, ocena środowiska.

11. JMP VITIS VINIFERA („MIASTO HANDLARZY”) Podstawowe cechy : • system przeciwstawny CENTRALII, bardzo elastyczny; • silna orientacja na wymagania rynku pracy; • praktycznie cała władza w uczelni; • swobodnie dobierana i elastyczna struktura wewnętrzna uczelni; • różne modele kształcenia, świadectwa na każdym szczeblu; • jakość kształcenia sprawą samej uczelni, akredytacja (jeśli) to tylko programów kształcenia.

12. JMP PROGNOZA CHEPS (TWENTE)cont. Zasadnicze elementy wszystkich trzech scenariuszy: • model kształcenia: wszędzie B + M + D; • „północ” i „zachód” Europy : raczej M + D, oraz badania naukowe; „południe” i „wschód” Europy : raczej B + M , a jeśli badania naukowe, to słabo finansowane; • wyraźne różnice w systemach kształcenia. Jak widać, te scenariusze odzwierciedlają trzy podstawowe elementy otoczenia uczelni : WŁADZĘ (politycy); WIEDZĘ (środowisko akademickie) i RYNEK (rynek pracy i usług edukacyjnych).

13. JMP POLSKIE UCZELNIEWOBEC AKTUALNYCH WYZWAŃ TRZY PODSTAWOWE ŹRÓDŁA NOWYCH WYZWAŃ • Dynamiczne przemiany otoczenia uczelni. • Konieczność nowej strategii – „odnalezienia się” w krajobrazie EOSW – 2020. • Istota i rozwój „procesu bolońskiego”. [ aby odpowiedzieć na te wyzwania ] → KONIECZNA JEST GRUNTOWNA REFORMA SYSTEMU SZKOLNICTWA WYŻSZEGO W POLSCE

14. JMP POLSKIE UCZELNIEWOBEC AKTUALNYCH WYZWAŃcont. Ad 1. - przemiany demograficzne - postępujące procesy globalizacji • zmiany społeczno – polityczno – kulturowe Ad 2. dalej Ad 3. • konieczność dostosowania się (legislacja, obyczaje) do wymagań procesu bolońskiego

16. JMP POLSKIE UCZELNIEWOBEC AKTUALNYCH WYZWAŃcont. Ad 2. Adaptacja strategii uczelni do przewidywanego scenariusza rozwoju EOSW wymaga, przede wszystkim: • zdecydowanego podwyższenia kwalifikacji dydaktycznych nauczycieli akademickich, obejmujących między innymi biegłe operowanie językiem angielskim; • ustawowego wprowadzenia nowego modelu kariery na uczelni jako kariery dydaktycznej (UCZELNIA !) a nie naukowej (która „biegnie” równolegle, ze swoimi stopniami, ale może być łączona z karierą dydaktyczną);  kreowania i ugruntowywania „europejskiego wymiaru” uczelni.

17. POLSKIE UCZELNIEWOBEC AKTUALNYCH WYZWAŃcont. Ad 2.(ciąg dalszy) Adaptacja strategii uczelni do przewidywanego scenariusza rozwoju EOSW wymaga także: racjonalizacji naboru na studia – nie każdy się na nie nadaje „zaraz po szkole średniej” (kursy wyrównawcze i.t.p. pomoc); powszechnego wprowadzenia „odpłatnościza studia” = pobierania czesnego przez każdą uczelnię w ustalonej przez nią wysokości, niekoniecznie od studenta ! (czesne na przykład płaci państwo, samorząd, zakład pracy, etc.) co wreszcie zapewni prawdziwą, a nie tylko deklaratywną, równość podmiotów na rynku dydaktycznym; zmian w organizacji wewnętrznejuczelni. R E FO R M A ! JMP 17

18. ZADANIA DO ZREALIZOWANIAW RAMACH EOSW c.d. A więc musimy : → stworzyć spójny oraz elastyczny system edukacji o wysokiej jakości, który jest nakierowany na efekty kształcenia studenta; → przejść od „nauczania studentów” do „pomocy studentom w uczeniu się samodzielnie”; → przestać udawać, że to ministerstwo i uczelnie wiedzą najlepiej, jakie efekty kształcenia ma osiągnąć absolwent uczelni – to wie i o tym decyduje rynek pracy. ZATRUDNIALNOŚĆ GŁUPCZE !!! JMP 18

19. JMP POLSKIE UCZELNIE WOBEC WYZWAŃ PRO-BOL Co jest jeszcze ważne ? • Uruchomienie studiów w językach obcych (angielski !). • Nieustanna i ciągła dbałość o jakość kształcenia. • Promocja uczelni w „środowisku europejskim”, w tym włączanie się w projekty pilotujące o zasięgu europejskim. • MYŚLENIE W KATEGORIACH „EFEKTÓW KSZTAŁCENIA”. niezależnie od (jeszcze) obowiązującej doktryny !!! • Wprowadzenie studiów interdyscyplinarnych, oferty „kształcenia na odległość”, podyplomowego i LLL, etc.

20. RAMOWA STRUKTURA KWALIFIKACJI Tworzenie EOSW wymaga wzajemnego zaufania uczelni. Struktury kwalifikacji faktycznie istniały zawsze wewnątrz danego systemu szkolnictwa (kraju) ale opisywały zdobywane kwalifikacje raczej od strony „wejścia” a nie uzyskiwanych efektów kształcenia. Nowe struktury kwalifikacji koncentrują się na studencie, a nie na instytucji; czyli na efektach kształcenia a nie na stosowanych procedurach. Kwalifikacje muszą być opisane w miarę całościowo, to jest uwzględniać wszystkie założone cele kształcenia (wiedza, umiejętności, postawy). JMP 20

21. JMP czy proces boloński prowadzi do nowego wymiaru edukacji?TAK ! • Zmiana przestrzeni edukacyjnej z krajowej na europejską, połączona z mobilnością studentów (ECTS) i pracowników; • Europejski wymiar dyplomów, powszechnie i bezwarunkowo uznawalnych w całym EOSW (Krajowa Struktura Kwalifikacji, Suplement do Dyplomu); • Dobre uczelnie polskie, o rozpoznawalnej marce, (ostatnio tu i ówdzienazywane „okrętami flagowymi”) nabierają wymiaru europejskiego jako część nowoczesnego systemu edukacyjnego i mogą się stać Regionalnymi Centrami Edukacji.

22. czym więc jest proces boloński ? Ostatecznym zerwaniemz „tradycyjnym” (w gruncie rzeczy średniowiecznym) modelem uczelni, według którego w uczelni przede wszystkim prowadzi się badania (dociekania) naukowe, a ich wynikami obdarza się studentów według uznania danego profesora. Harmonizacją (na bardzo ogólnym poziomie) systemów szkolnictwawyższego w krajach realizujących Proces Boloński, wyrażającą się dążeniem do zdefiniowania porównywalnych kwalifikacji i kompetencji poprzez (w zasadzie dość ogólnie określone) efekty kształcenia. JMP 22